Neandreia

Antik yerleşim Nendreia tarihi hakkında en net bilgiler 1889 yılında başlayan araştırmalar ile başlamakta olup günümüze kadar farklı bilim insanları tarafından ilgi görmüş ören yeridir. Antik ören yerinde kent suru, sur içinde yer alan iki yüz otuz ev ve Aiol stilindeki Apollon tapınağı üzerine yoğunlaşmış antik kent MÖ.8.yüzyılda Aiollerce kurulduğu 2016 yılında antik yerleşimi ziyaret eden belgesel yönetmeni Tekin Gün araştırma yazısı notlarında yer almaktadır. 3 metrelik poligonal taştan örülmüş surları, MÖ.5.yüzyılı işaret etmektedir. MÖ.6.yüzyıl başlarında kurulduğu sanılan tapınak şehrin görkemli anıtlarından biridir. Tapınağı süsleyen sütun ve alınlıklar Aiol başlıkları İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenmektedir.

Neandreia kelime anlamı olarak, Hellen dilinde “delikanlı” veya “genç adamın yurdu” anlamına gelmektedir.^[6]

Neandreia’nın Arkaik Dönem’deki kuruluş koşulları hakkında kesin bilgiler mevcut değildir. MS 4. yüzyıla tarihlenen Dictys Cretensis, Ephemeridos belli Trojani adlı eserin yazarı, Neandreia’nın, Truva Savaşı’nın ilk gününde Akhilleus tarafından öldürülen ve kenti yağmalanan efsanevi kral Kyknos’un yurdu olduğunu ileri sürmüştür.^[7] Ancak Çığrı Dağ’da MÖ 2. binyıla tarihlenen bir yerleşime dair arkeolojik kanıt bulunmamaktadır. Ayrıca Kyknos figürü, komşu kentler olan Kolonai ve Tenedos tarafından da sahiplenilmektedir.^[8]

Neandreia’nın ilk yerleşimcilerinin, alanı büyük olasılıkla yüksek savunma potansiyeli ve iki ana ulaşım ekseni üzerindeki hareketliliği denetleyebilen stratejik konumu nedeniyle tercih ettikleri düşünülmektedir. Bu eksenler, kuzey–güney doğrultusunda Troas’ın batı kıyısı boyunca uzanan hat ile doğu–batı doğrultusunda kıyıdan Skamandros Vadisi’nin orta kesimlerine ulaşan güzergâhtır.^[9] Neandreia’nın üzerinde yer aldığı granit kütle olan Çığrı Dağ, deniz seviyesinden yaklaşık 520 m yüksekliğe sahip olup, yaklaşık 1.400 m çevre uzunluğuna ve yer yer 450 m genişliğe ulaşmaktadır. Dağ, kentin surlarında kullanılan granit taşın temin edildiği taş ocaklarına ve kuşatma durumlarında yerleşimin direnç göstermesini mümkün kılan su kaynaklarına erişim sağlamaktadır.^[2]

Kentin temel tarımsal üretim alanının, Neandreia’nın doğusunda, Skamandros Vadisi’nin orta kesimlerinde yer alan ve geçici olarak Samonion Ovası ile özdeşleştirilen bölge olduğu kabul edilmektedir.^[10]

Çığrı Dağ’da tespit edilen en erken arkeolojik buluntular MÖ 6. yüzyıla tarihlenmektedir. Bu buluntular arasında bir tapınak, bir agora ve bir stoa yer almakta; ayrıca alanın batı kesiminde savunma yapıları bulunmaktadır.^[11]^[12]^[13] Söz konusu tapınağın Apollon’a adanmış olduğu ileri sürülmektedir. Bu görüş, Apollon’un kentin sikkeleri üzerinde betimlenmesi ve yaklaşık MÖ 500 yılına tarihlenen bir Neandreia yazıtında bu tanrıya adanmış bir heykelin kaydedilmesiyle desteklenmektedir.^[14]

Kentin ana kapısından yaklaşık 1 km uzaklıkta bulunan ve Klasik Dönem’e tarihlendiği düşünülen kaya yüzeyine oyulmuş yazıtlar, Zeus’a adanmış kutsal bir koruluğun varlığına işaret etmektedir. Buna ek olarak, Çığrı Dağ çevresinde ele geçen diğer yazıtlar, kentin territoriumu içinde Dionysus’a ait bir tapınağın bulunduğunu göstermektedir.^[15]

MÖ 4. yüzyılın ortalarına tarihlenen Pseudo-Skylaks Periplusu’nda Neandreia’nın etnik köken bakımından Aiol olduğu belirtilmektedir. Bu bilgi, MÖ 6. yüzyıla tarihlenen ve Aiol lehçesinde kaleme alınmış yazıtlarla da doğrulanmaktadır.^[16] Bununla birlikte, Tanrı Priapos’a adanmış bir yazıtın dil özellikleri, MÖ 5. yüzyılın sonları ya da MÖ 4. yüzyılın başları itibarıyla Neandreia’da Aiol lehçesinin artık kullanılmadığını göstermektedir.^[17]

MÖ 5. yüzyılda Delos Birliği'nin bir üyesi olan Neandreia, MÖ 454/3'ten 410/9'a kadar Hellespontos bölgesinin bir parçası olarak Atina'ya 2.000 drahmi haraç ödemiştir.^[18] Bu tarihten kısa bir süre sonra, muhtemelen Atina'nın MÖ 404'te Peloponnesos Savaşı'nda aldığı yenilginin ardından şehir, Pers satrabı Pharnabazos adına Troas bölgesini kontrol eden Dardanuslu hanedan üyesi Zenis'in nüfuzu altına girmiştir. Zenis ile onun eşi ve halefi olan Mania döneminde Neandreia'ya Yunan birliklerinden oluşan bir garnizon yerleştirilmiş; ancak bu birlikler MÖ 399 yılında Spartalı komutan Dercylidas tarafından şehirden sürülerek kent özgürlüğüne kavuşturulmuştur.^[19] Arkeolojik incelemeler, MÖ 5. yüzyılın sonu veya 4. yüzyılın başında, 3,2 kilometre uzunluğunda, 2,9 metre kalınlığında ve 40 hektarlık bir alanı çevreleyen, granit kesme taş bloklardan inşa edilmiş yeni bir sur hattının yapıldığını göstermektedir.^[20] Bu surların Zenis ve Mania döneminde mi yoksa Dercylidas'ın şehri özgürleştirmesinden sonra mı inşa edildiği henüz netlik kazanmamıştır. MÖ 4. yüzyılın ilerleyen dönemlerinde Çığrı Dağ'da, kentin batı kesiminde dikdörtgen ızgara planlı konutlar, gelişmiş bir iç drenaj sistemi ve muhtemelen bir tiyatro da dahil olmak üzere ek inşaat çalışmaları yapılmıştır.^[21]^[22] Kazı ekipleri bu dönemde kentin yaklaşık 230 evden ve 2.500 civarında bir nüfustan oluştuğunu tahmin etmektedir.^[23]

MÖ yaklaşık 310 yılında I. Antigonos Monophthalmos, aralarında Neandreia'nın da bulunduğu çevre Troas şehirlerinin birleşmesiyle (synoecism) Antigonia Troas (MÖ 301'den sonra Alexandria Troas olarak yeniden adlandırılmıştır) şehrini kurmuştur.^[24] Yeni kurulan bu birleşik şehrin ilk sikkeleri, Neandreia'nın otlayan bir atı tasvir eden sikke tiplerini benimsemiş ve bu figür, antik çağın geri kalanı boyunca Alexandria Troas'ın sikkelerindeki amblemi olarak kalmıştır.^[25] Bu noktadan itibaren Neandreia bağımsız bir siyasi varlığa sahip olmamış; bu nedenle MS 1. yüzyılda Yaşlı Plinius, şehri kendi döneminde artık var olmayan Troas yerleşimleri arasında listelemiştir.^[26] Bununla birlikte, Çığrı Dağ yakınlarında bulunan, Roma dönemine tarihlenen ve Neandros ile Epitynchanon isimli iki adamın kalıntılarını barındıran bir lahit, bölgenin çok sonraları da muhtemelen Alexandria Troas'ın bir birimi (deme) olarak iskân edilmeye devam ettiğini göstermektedir.^[27]

Tarihçe

Dış bağlantılar

Kaynakça

Wikiwand - on