Roland

Bu madde yarı efsanevî yarı tarihî bir kişi hakkındadır. Roland adını taşıyan diğer kişiler için Roland (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Roland (Fransızca telaffuzu: [ʁɔ.lɑ̃]; Eski Frankça: *Hrōþiland; Orta Çağ Latincesi: Hruodlandus ya da Rotholandus; İtalyanca: Orlando ya da Rolando; ö. 15 Ağustos 778), Şarlman hizmetindeki bir Frank askeri lideri ve Matière de France olarak bilinen edebî romanslarda dikkate değer figürlerden biri olan tarihî bir kişidir. Tarihî Roland, Breton Sınırı'nın askeri valisiydi ve Frank Krallığı'nın sınırlarını Bretonlara karşı korumakla görevliydi. Roland'ın adı tarihte yalnızca Einhard'ın Vita Karoli Magni adlı eserinde geçer. Esere göre Roland, Roncevaux Geçidi Muharebesi'nde İber Yarımadası'ndaki Basklar tarafından intikam amacıyla öldürülen Frank artçı birlikleri arasındaydı.

Roland "Hrōþiland" (Eski Frankça)
Fransa'da bulunan Metz tren istasyonundaki Roland heykeli.
Ölüm	15 Ağustos 778
Defin yeri	Kesin olmamakla beraber tahminen Saint-Romain Bazilikası, Blaye
Bağlılığı	Franklar

Roland'ın Roncevaux Geçidi'ndeki ölüm hikâyesi, yaşadığı dönemden sonraki Orta Çağ ve Rönesans edebiyatına ait eserlerde güzellenmiştir. Bunların arasında en eski ve en ünlü olanı, 11. yüzyılda yazılan Eski Fransızca eser Chanson de Roland'dır.

İtalyan Rönesans şiirinin iki başyapıtı sayılan Matteo Maria Boiardo'nun Orlando Innamorato ve Ludovico Ariosto'nun Orlando Furioso adlı eserleri, daha önceki chansonlara göre tarihî gerçeklikten daha da uzaklaşmıştır (benzer şekilde Luigi Pulci'nin bu eserlerden sonra gelen Morgante adlı yapıtı da). Roland, şiirsel olarak kılıcı Durendal, atı Veillantif ve savaş borusu olifant ile ilişkilendirilir.

17. yüzyılın sonlarında, Fransız Barok besteci Jean-Baptiste Lully, baş karakterin hikâyesine dayanan Roland adlı bir opera yazmıştır.

Tarihçe

Roland Destanı'nın olaylar bakımından sekize bölünmüş hâlde, tek resimde gösterilişi

Roland'ın tarihte geçen tek bahsi, Kral Şarlman'ın saray mensubu ve biyografi yazarı olan Einhard'ın Vita Karoli Magni adlı eserinde geçer. Einhard, Roland'ı "Hruodlandus Brittannici limitis praefectus" ("Bretonya sınırlarının valisi Roland") olarak adlandırır, bu da onun Bretonya Sınırı'nın yöneticisi olduğunu ve Bretonlar'a karşı Frank Krallığı'nın sınır bölgesini denetlediğini göstermektedir.^{[not 1]} Söz konusu metin eserin 9. bölümünde geçer ve Hroudlandus'un (Frankça *Hrōþiland, yani "övgü"/"şan" anlamına gelen *hrōþi ve "ülke" anlamına gelen *land kelimelerinin Latinceleştirilmiş hali), Roncevaux Geçidi Muharebesi'nde ölenler arasında olduğunu anlatır:^[1]

Michel Pastoureau'nun Roland'a atfettiği arma:^[2] D'or au lion de gueules, à la bordure engrêlées de sable

"[Şarlman], Sakson Savaşı'nı gayretli bir şekilde neredeyse aralıksız sürdürürken ve sınır boyunca seçili noktalara garnizonlar yerleştirdikten sonra [778'de] mümkün olduğu kadar büyük bir kuvvetle İspanya'ya yürüdü. Ordusu Pireneler'i geçti ve [Şarlman], karşısına çıkan bütün kasaba ve tahkim edilmiş yerlerin teslim olmasını sağladı. Ordusu, Frankiya'ya dönüş yolunda güvenli ve bozulmamış bir şekilde geri dönüyordu fakat Pireneler'in yüksek kesimlerinde Basklarla kısa süreli bir çatışmaya girdi. Bu yer yoğun ormanlarla kaplı olduğundan bir pusu için mükemmel bir yerdir. [Şarlman'ın] ordusu dar arazide uzun bir hat boyunca ilerlemek zorunda kaldı ve [o noktada], dağın yükseklerinde Basklar bir pusuya yatmıştı. [...] Basklar, hafif silahlarının ve arazinin doğal yapısının avantajını kullanarak bu çarpışmada üstünlük sağladılar, oysa Franklar ağır silahları ve arazinin düzensizliği nedeniyle dezavantajlıydı. Kral sofrasının kâhyası Eggihard, saray kontu Anselm ve Bretonya Sınırı'nın lordu Roland dahil birçok kişi bu çarpışmada hayatını kaybetti. Ancak düşman, saldırıdan sonra öylesine dağılmış hâldeydi ki, bu olayın intikamı hemen o sırada alınamadı zira [Baskların] nerede bulunabileceklerine dair hiçbir işaret yoktu."

Söz sanatları

İngilizce deyim "to give a Roland for an Oliver", ya "verilen şey karşılığında alınan şey" ya da "ağzının payını vermek" anlamlarına gelmektedir -ki bu deyimde Roland Destanı'nda adı geçen Roland'ın yoldaşı Oliver'dan bahsedilir.^[3]

Notlar

1. Hruodlandus, onun Frankça adı Hruodland'ın en eski Latinleştirilmiş şeklidir. Daha sonra Rolandus olarak Latinceleştirildi ve edebi amaçlarla birçok dile çevrildi: İtalyanca: Orlando veya Rolando, Felemenkçe: Roeland, İspanyolca: Roldán veya Rolando, Baskça: Errolan, Portekizce: Roldão veya Rolando, Oksitanca: Rotland, Katalanca: Rotllant veya Rotllà.