Svetlana Aleksiyeviç

Svetlana Aleksandrovna Aleksiyeviç (Rusça: Светлана Александровна Алексиевич; Belarusça: Святлана Аляксандраўна Алексіевіч; d. 31 Mayıs 1948), 2015 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Belaruslu araştırmacı gazeteci, yazar.

Svetlana Aleksiyeviç
2013 yılına ait fotoğraf
Doğum	Svetlana Aleksandrovna Aleksiyeviç 31 Mayıs 1948 (77 yaşında) Stanislav, Ukrayna SSC, SSCB
Meslek	Gazeteci, yazar
İkamet	Minsk
Vatandaşlık	SSCB (1948-1991) Belarus (1991-günümüz)
Dönem	1975-günümüz
Tür	Öykü
Önemli eser	Çernobil'den Sesler, The Boys of Zinc
Önemli ödülleri	Nobel Edebiyat Ödülü (2015)
Resmî site
http://alexievich.info/

Yaşam öyküsü

Ukrayna SSC'nin Stanislav (1962'den sonra adı İvano-Frankivsk olan yerleşim birimi) şehrinde, Beyaz Rus baba ve Ukraynalı bir anneden dünyaya geldi. Çocukluğu Belarus'ta geçen yazar, Belarus Devlet Üniversitesi gazetecilik bölümünden 1972'de mezun oldu. Sonrasında bazı yerel gazetelerde çalıştıktan sonra, Minsk'te yayınlanan Neman isimli edebiyat dergisinin muhabiri oldu.^[1]

II. Dünya Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı, Çernobil faciası, SSCB'nin dağılması gibi dramatik olayları yaşamış, bu olaylara tanık olmuş kişilerle röportajlar yaptı. Bu insanlardan dinlediklerinin izlerini yazdığı kitaplarda kolayca görmek mümkündür. Yazıları Lukashenko rejimini rahatsız etti. 2000 yılında hakkında yasal kovuşturma başlatıldı.^[2] Bunun üzerine ülkesini terk etti. Hayatının sonraki on yıllık kısmını, kendisine kucak açan Paris,Göteborg ve Berlin gibi şehirlerde, siyasi sürgün olarak geçirdi. Nihayet 2011 yılında ülkesine, Minsk şehrine geri döndü.^[3][4]

Eserleri

Yazarın kitapları, SSCB'de yaşamış insanların, ülke dağılmadan önce ve sonrasındaki, duygusal hayatlarındaki değişimlerin edebi kroniği olarak tanımlanmaktadır. Sovyet-Afgan Savaşı'nın ilk ağızdan anlatıldığı Çinko Çocukları ve Çernobil kazasının ele alındığı Çernobil'den Sesler isimli kitapları en önemli eserleridir. Kitaplarında ele aldığı konuları şu şekilde tanımlamaktadır:

SSCB dönemine ve sonrasına dönüp baktığımızda, tarihimizin koca bir mezar ve büyük bir kan banyosundan ibaret olduğunu görürüz. Kurbanlarla cellatlar arasındaki tükenmek bilmez diyalogları duyarız. Sürekli olarak karşımıza aynı lanetli sorunsallar çıkar: Ne yapmalı, suçlu kim? Devrim, toplama kampları, II. Dünya Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı sırasında halktan gizlenen gerçekler, büyük bir imparatorluğun çöküşü, devasa ölçekte bir sosyalist ütopyanın paramparça dağılması, yeni ortaya çıkan evrensel problemler, Çernobil faciası vs. Bunlar, Dünya üstündeki tüm insanların cevaplaması gereken sorulardır ki, tümü bizim kendi gerçek tarihimizdir. İşte tüm bu cehennemden çıkma soru ve sorunlar, benim kitaplarımın izleğini oluştururlar.

Savaşın Kadınsı Olmayan Yüzü isimli ilk kitabını 1985 yılında yazdı. Kitap, kısa sürede birçok baskı yaparak, iki milyon adetten daha fazla satış rakamına ulaştı. Romanda, II. Dünya Savaşı daha önce çok da ele alınmayan yönleriyle, bir kadının monologları şeklinde anlatılmaktadır. The Last Witnesses: the Book of Unchildlike Stories (Son Tanıklar: Çocuksu Olmayan Öyküler) isimli kitabında, savaşı yaşayan çocukların anıları yer almakta, savaş kadın ve çocukların gözünden adeta yeniden anlatılmakta, yepyeni bir duygu dünyasına kapı aralamaktadır. 1993 yılında, SSCB'nin dağılması sonucunda umutsuzluğa kapılıp, intihara teşebbüs eden insanların öykülerinin anlatıldığı Ölümle Efsunlananlar (Enchanted with Death) isimli kitabını yayınladı. Gerçekten de kendilerini ve yaşam biçimlerini komünist ideoloji ile özdeşleştirmiş çok sayıda Sovyet vatandaşı, ortaya çıkan yeni düzeni kabullenmekte ve bu tarihsel gerçekliği algılamakta zorluk çekmişti.

Aleksiyeviç'in kitapları, aralarında Türkçenin de bulunduğu toplam 19 farklı dile çevrilmiştir. Kitapların yanı sıra 21 adet belgeselin metnini hazırlamış ve üç adet de tiyatro oyununun senaryosunu yazmıştır. Tiyatro eserleri, Fransa, Almanya ve Bulgaristan'da sahnelenmiştir.

Ödülleri

Aleksiyeviç pek çok ulusal ve uluslararası ödüle layık görülmüştür.

• 1985 Nikolay Ostrovskiy Ödülü-SSCB
• 1985 Konstantin Fedin Ödülü-SSCB
• 1985 Komsomol Ödülü-SSCB
• 1996 Tucholsky-Preis (İsveç PEN)^[5]
• 1997 Andrei Sinyavsky Prize^[6][7]
• 1998 Leipziger Book Prize on European Understanding^[5][6]
• 1998 Friedrich-Ebert-Stiftung-Preis^[5]
• 1999 Herder Prize
• 2005 National Book Critics Circle Award, Voices from Chernobyl
• 2007 Oxfam Novib/PEN Award^[8]
• 2011 Ryszard-Kapuściński-Preis (Polish)^[3]
• 2013 Peace Prize of the German Book Trade^[9]
• 2013 Prix Médicis essai, La Fin de l'homme rouge ou le temps du désenchantement (Время секонд хэнд)^[10]
• 2014 Officier D'ordre Des Arts et Des Lettres De La Republique Francaise
• 2015 Nobel Edebiyat Ödülü
• 2020 Saharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü
• 2021 Sonning Ödülü
• 2021 Almanya Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı

Yazar, Lettre Ulysses Award komitesi üyesidir.

Kitapları

İngilizceye çevrilenler

• The Unwomanly Face of War, (extracts), from Always a Woman: Stories by Soviet Women Writers, Raduga Publishers, 1987.
• War’s Unwomanly Face, Moscow: Progress Publishers, 1988, ISBN 5-01-000494-1
• Voices from Chernobyl: The Oral History of a Nuclear Disaster (Dalkey Archive Press 2005; ISBN 1-56478-401-0)
• Zinky Boys: Soviet Voices from the Afghanistan War (W W Norton & Co Inc 1992; ISBN 0-393-03415-1) Another edition: Zinky boys: Soviet voices from a forgotten war (The ones who came home in zinc boxes), translated by Julia and Robin Whitby. London: Chatto & Windus, 1992, ISBN 0-7011-3838-6.

Rusça

• Zacharovannye smertiu (Enchanted with Death), Moscow: Slovo, 1994. ISBN 5-85050-357-9.
• Poslednie svideteli : sto nedetskikh kolybelnykh (The Last Witnesses: the Book of Unchildlike Stories.), Moscow, Palmira, 2004, ISBN 5-94957-040-5.
• Vremia sekond hend (Second-hand Time), Moscow: Vremia, 2013. ISBN 978-5-9691-1129-5.

Türkçeye çevirilenler

• Bir Nükleer Felaketin Sözlü Tarihi - Çernobil'den Sesler. Aytaşı Yayınları, 2006. Çevirmen: Aslı Candaş.
• Nazi İşgalinde Sovyet Kadınlar. Evrensel Basım Yayın, 2015. Çevirmen: Serpil Güvenç & Hilal Ünlü.
• İkinci El Zaman - Kızıl İnsanın Sonu. Kafka Yayınevi, 2016. Çevirmen: Sabri Gürses. ISBN 978-605-4820-38-2.
• Kadın Yok Savaşın Yüzünde. Kafka Yayınevi, 2016. Çevirmen: Günay Çetao Kızılırmak. ISBN 978-605-4820-39-9.
• Çernobil Duası - Geleceğin Tarihi. Kafka Yayınevi, 2017. Çevirmen: Aslı Takanay. ISBN 978-605-4820-52-8.
• Çinko Çocuklar. Kafka Yayınevi, 2018. Çevirmen: Serdar Arıkan & Fatma Arıkan. ISBN 978-605-4820-64-1.
• Son tanıklar - Çocukluğa Aykırı Yüz Öykü. Kafka Yayınevi, 2019. Çevirmen: Aslı Takanay. ISBN 978-605-4820-81-8.