Wyoming

Wyoming (İngilizce telaffuz: [waɪˈoʊmɪŋ]  ( dinle)), ABD'nin bir eyaletidir. Başkenti Cheyenne'dir. Wyoming'in yıllık ekonomik üretimi 27,4 milyar dolardır. (2005 verileri) Bölgenin dağlık olmasına karşın tarım faaliyetleri geçmişten bugüne dek sürmektedir. Ayrıca doğalgaz, uranyum, kömür gibi doğal kaynakları mevcuttur. ABD'nin en az nüfusa sahip eyaletidir.

Wyoming
Eyalet
Bayrak Mühür
Ülke	Amerika Birleşik Devletleri
Başkent	Cheyenne
İdare
• Vali	Mark Gordon (R)
• Vali vekili	Chuck Gray (R)
• Üst meclis	Wyoming Senatosu
• Alt meclis	Wyoming Temsilciler Meclisi
• Senatörler	John Barrasso (R) Cynthia Lummis (R)
Yüzölçümü
• Toplam	253,600 km²
Rakım	2,040 m
En yüksek nokta	4,209,1 m (13.809,3 ft)
En alçak nokta	945 m (3.100 ft)
Nüfus  (2019)
• Toplam	576.851
• Yoğunluk	2,31/km²
Zaman dilimi	UTC-07.00
• Yaz (YSU)	UTC-06.00
ISO 3166 kodu	US-WY
Resmî site wyo.gov

Coğrafya

Wyoming terrain

Yerleşim

Wyoming Eyaleti 41° K ve 45° K boylamlarında ve 104°3' B and 111°3' B enlemlerinde yer alır ve bir dörtgen şeklindedir.^[1] Wyoming doğal yer şekilleri yerine boylam ve enlemlerle sınırları oluşturulan üç eyaletten biridir. (Diğerleri Utah ve Colorado'dur.) Wyoming, Montana'nın güneyinde, Güney Dakota ve Nebraska'nın batısında, Colorado'nun kuzeyinde, Utah'ın kuzeydoğusunda ve Idaho'nun doğusunda yer alır. Wyoming ABD'nin alan olarak en büyük 10. eyaletidir. Eyalet 253.340 km²dir (97.814 mil kare) ve 23 countyden meydana gelir.

Adalar

Ana madde: Wyoming'deki adaların listesi

Wyoming isimlendirilmiş 32 adaya sahiptir. Bu adaların çoğu Jackson Gölü ve Yellowstone Gölü'nde yer alırlar.

Kamu arazileri

Wyoming topraklarının %48'inden fazlası Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetimine aittir.

Parklar

• Yellowstone Millî Parkı
• Grand Teton Ulusal Parkı

Ulusal Anıtlar

• Devils Tower
• Fossil Butte Ulusal Anıtı

Tetons Sıra Dağları

İklim

Wyoming state welcome sign on Interstate 80 in Uinta County (at the Utah border).

Wyoming'de genellikle step iklimi ve karasal iklim görülür. Amerika Birleşik Devletleri'nin genel iklimi ile karşılaştırılınca Wyoming'in iklimi daha kuru ve rüzgârlıdır. Yazın Wyoming temmuz ayı ile beraber en yüksek sıcaklıklara ulaşır ve sıcaklık genellikle 85 °F(29 °C) ve 95 °F (35 °C) arasındadır. Yükseklik arttıkça sıcaklık da düşer, 2.700 metrede (9.000 ft) sıcaklık 70 °F (21 °C)dır. Gece sıcaklığın hızlı düşmesi ile sıcaklık 50-60 °F'a ulaşır (10-16 °C). Kışları soğuktur fakat bazı bölgelerde Chinook Rüzgârları sayesinde hava çok daha sıcaktır. Bazen hava aşırı derecede soğur. Wyoming kurak bir eyalettir yıllık ortalama yağış miktarı 250 mm'dir (10 inç).

Casper Şehri İklimi:
Aylar	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık	Yıl
Ort. En Yüksek °F (°C)	32 (0)	37 (3)	45 (7)	56 (13)	66 (19)	78 (26)	87 (31)	85 (29)	74 (23)	60 (16)	44 (7)	34 (1)	58 (14)
Ort. En Düşük °F (°C)	12 (-11)	16 (-9)	21 (-6)	28 (-2)	37 (3)	46 (8)	54 (12)	51 (11)	41 (5)	32 (0)	21 (-6)	14 (-10)	31 (-1)
Ortalama Yağış İnç (mm)	0.6 (15.2)	0.6 (15.2)	1.0 (25.4)	1.6 (40.6)	2.1 (53.3)	1.5 (38.1)	1.3 (33.0)	0.7 (17.8)	0.9 (22.9)	1.0 (25.4)	0.8 (20.3)	0.7 (17.8)	12.8 (325.1)
Source:[2]

Tarih

Şu an Wyoming olarak bilinen bölgede geçmişte çeşitli Kızılderili halkları yaşamıştır. Arapaholar, Apsalokeler, Lakotalar ve Şoşoniler bu halklar arasındadırlar ancak Avrupalı kâşifler buraya geldiğinde, yalnızca birkaç kabile bölgede bulunuyordu. Bölge İspanyol İmparatorluğu'nun bir parçası iken 1848'de Meksika-Amerika Savaşı bittiğinde Birleşik Devletler'e devredilmiştir. 18. yüzyılın sonlarında Québec ve Montréal'den gelen Fransız-Kanadalı avcılar bölgeye gelmiştir. Bu avcılar arasında Téton, La Ramie, John Colter gibi isimler bulunmaktadır.

Demografi

Nüfus

Yıllara göre nüfus verileri
Sayım yılı	Nüfus		%±
1870	9.118		—
1880	20.789		128.0%
1890	62.555		200.9%
1900	92.531		47.9%
1910	145.965		57.7%
1920	194.402		33.2%
1930	225.565		16.0%
1940	250.742		11.2%
1950	290.529		15.9%
1960	330.066		13.6%
1970	332.416		0.7%
1980	469.557		41.3%
1990	453.588		-3.4%
2000	493.782		8.9%
2010	563.626		14.1%
2020	{{{2.020}}}		İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.İfade hatası: Tanınmayan "{" noktalama karakteri.%
Tahmin 2012	576.412		16.7%
Sources: 1910-2010[3][4][5]

Amerika Birleşik Devletleri Sayım Bürosunun kayıtlarına göre Wyoming eyaletinin tahmini 2012 nüfusu 576.412'dir. Nüfus 2010 sayımına göre %2,3 artmıştır. .^[6][7][8] 2010 sayımına göre nüfusun ırksal dağılımı şöyledir:

• % 90.7 Beyaz Amerikalılar
• % 0.8 Afroamerikan
• % 2.4 Kızılderili ve Alaska yerlileri
• % 0.8 Asyalı Amerikalılar
• % 0.1 Hawaiili ve diğer Pasifik adalı
• % 2.2 İki ya da daha fazla ırktan olanlar
• % 3.0 diğer ırklar

Etnik olarak nüfusun % 8.9'u Hispanik ya da Latin kökenlidir.^[9] Nüfusun % 26'sı Alman, % 16'sı İngiliz, %13,3'ü İrlandalı, % 6.5'i Amerikan, %4,3'ü Norveçli ve % 3.5'i İsveçlidir.

İnanç

Wyoming'te en büyük mezhep Protestanlıktır. Dinsizler ve Katolikler de nüfusta önemli yer tutar.

• Hristiyanlık %70
  • Protestan - %43
  • Katolik - %14
  • LDS (Mormon) - %9
  • Diğer Hristiyan grupları - %4
• Diğer dinler - %4
• Dinsizler - %26

Ekonomi

Uinta County'deki rüzgâr çiftliği

Birleşik Devletler Ekonomi Analiz Bürosunun kayıtlarına göre Wyoming eyaletinin GSP değeri 38,4 milyar dolardır.^[10]

Eyaletin Ocak 2010 işsizlik oranı %7,6'dır.^[11] Wyoming eyaletinin ekonomi hücreleri diğer eyaletlerden çok farklıdır.

Maden üretimi, seyahat ve turizm eyalet ekonomisinin temel taşlarıdır. Toprakların %50'si federal hükûmete, %6'sı ise eyalet yönetimine aittir. Wyoming'deki 2001 maden üretimi vergiler dâhil 6,7 milyar dolarlık bir değere sahiptir. Turizm sektörünün devlete katkısı ise 2 milyar dolardır.

2002 yılında 6 milyon kişi Wyoming'deki ulusal parkları ve anıtları ziyaret etmiştir. Eyaletin önemli turistik yerleri Yellowstone Millî Parkı,Grand Teton Ulusal Parkı, Independence Rock (Wyoming) ve Fossil Butte National Monument'dir. Yellowstone Ulusal Parkı yılda 3 milyon ziyaretçi alan ilk ulusal parktır.

Maden üretimi

Wyoming'de bir kömür madeni

Wyoming'de önemli ölçüde çıkarılan madenler: kömür, doğalgaz, kömür gazı, petrol ve tronadır.

• Kömür: 2004 yılında Wyoming'den 358,8 milyon ton kömür çıkarılmıştır. Wyoming, Amerika Birleşik Devletlerin en çok kömür çıkarılan eyaletidir.^[12] Wyoming'de potansiyel olarak çıkarılmayı bekleyen 62,3 milyar ton kömür bulunmaktadır. Madenler Powder Nehri Havzası ve Green River Havzası'nda toplanmıştır.
• Doğalgaz: 2007 yılında 2.254 trilyon kübik fit doğal gaz çıkarılmıştır. Wyoming, ülke çapında en çok doğal gaz çıkarılan 2. eyalettir.^[13]
• Kömür gazı: 2002 yılında 9.3 km³ kömür gazı üretilmiştir.
• Petrol: 2007 yılında 8.490.000 m³ petrol çıkarılmıştır. Wyoming 2007 yılında ülkede en çok petrol çıkarılan 5. eyalettir.^[13] Petrol en çok kullanılan motor yakıtı olmasının yanında, petrolden plastik, boya ve sentetik kauçuk üretilmektedir.
• Trona: Wyoming dünyanın en büyük trona rezervlerine sahip yeridir.^[14] Trona cam, kâğıt, sabun, kabartma tozu, yumuşatıcı ve ilaç üretiminde kullanılır. 2008 yılında Wyoming'den 41,7 milyon ton trona çıkarılmıştır, bu değer dünyada üretilen toplam tronanın %25'ini oluşturur.^[14]

Vergiler

Wyoming, Alaska'dan sonra kişi başına en çok kalkınma payı alan eyalettir. Bu pay ülke ortalamasının iki katıdır.^[15] Diğer eyaletler bu durumdan hoşlanmazlar. Wyoming eyaleti satışlardan %4 vergi almaktadır. Countyler opsiyonel olarak fazladan %1 vergi alınma kararı verebilirler, ayrıca belirli amaçlar için %1 ek vergi de alabilirler. Gıda satışlarında vergi alınmaz.^[16] Countylerin %2 ile %5 arasında verdiği karara göre konakla için vergi alınır. Wyoming, eyalet içine ihraç edilen ürünlerden %5 vergi toplamaktadır.

Wyoming karayolları haritası

Taşımacılık

Wyoming'in en büyük havalimanı 500 çalışanı ile Jackson Hole Havalimanı'dır. Üç eyaletler arası otoban ve on üç Birleşik Devletler otobanı Wyoming'den geçmektedir. Ek olarak Wyoming eyalet karayolları sistemini barındırmaktadır.

25 numaralı eyaletler arası otoban Cheyenne'nin kuzeyinden geçer ve Cheyenne'de 80 numaralı eyaletlerarası otoban ile kesişir. 90 numaralı eyaletler arası otoban Casper şehrinden geçer ve Buffalo şehri yakınlarında son bulur.

14, 16, 18, 20, 26, 30, 85, 87, 89, 189, 191, 212 ve 287 numaralı Birleşik Devletler otobanları Wyoming'den geçmektedir.

Ayrıca Wyoming kıta ABD'sinde olup da Amtrak tarafından hizmet verilmeyen iki eyaletten biridir (diğeri Güney Dakota).

Şehirler

Wyoming eyaleti 23 şehirden meydana gelir.

23 countynin haritada gösterimi

Wyoming'in 23 şehiri^[17]

Sıra	Şehiri	Nüfus	Sıra	Şehir	Nüfus
1	Laramie	94.483	13	Converse	14.008
2	Natrona	78.621	14	Goshen	13.636
3	Campbell	47.874	15	Big Horn	11.794
4	Sweetwater	45.267	16	Sublette	10.368
5	Fremont	41.110	17	Platte	8.756
6	Albany	37.276	18	Johnson	8.615
7	Sheridan	29.596	19	Washakie	8.464
8	Park	28.702	20	Crook	7.155
9	Teton	21.675	21	Weston	7.082
10	Uinta	21.025	22	Hot Springs	4.822
11	Lincoln	17.961	23	Niobrara	2.456
12	Carbon	15.666	Wyoming Toplamı		576.412

Plaka Ön Eki	Şehir	Plaka Ön Eki	Şehir	Plaka Ön Eki	Şehir
1	Natrona	9	Big Horn	17	Campbell
2	Laramie	10	Fremont	18	Crook
3	Sheridan	11	Park	19	Uinta
4	Sweetwater	12	Lincoln	20	Washakie
5	Albany	13	Converse	21	Weston
6	Carbon	14	Niobrara	22	Teton
7	Goshen	15	Hot Springs	23	Sublette
8	Platte	16	Johnson

Şehirler ve kasabalar

Ana madde: Wyoming'deki belediyeler listesi

City of Casper, Wyoming

Wyoming 98 belediyeden oluşur.

Wyoming'in en büyük 20 şehri ve kasabası^[18]

Sıra	Şehir	County	Nüfus
1	Cheyenne	Laramie	60.096
2	Casper	Natrona	55.988
3	City of Laramie	Albany	31.312
4	Gillette	Campbell	29.389
5	Rock Springs	Sweetwater	23.229
6	Sheridan	Sheridan	17.517
7	Green River	Sweetwater	12.622
8	Evanston	Uinta	12.282
9	Riverton	Fremont	10.867
10	Jackson	Teton	9.710
11	Cody	Park	9.653
12	Rawlins	Carbon	9.203
13	Lander	Fremont	7.571
16	Douglas	Converse	6.084
15	Powell	Park	6.393
14	Torrington	Goshen	6.690
17	Worland	Washakie	5.458
18	Buffalo	Johnson	4.624
19	Newcastle	Weston	3.485
20	Wheatland	Platte	3.680

Metropoller

2008 istatistiklerine göre nüfusun %30,4'ü metropollerde yaşamaktadır.

Birleşik Devletler Sayım Bürosu, Wyoming Eyaleti İstatistikleri^[19]

Sayım Bölgesi	County	Nüfus
Cheyenne, WY, Büyükşehir Bölgesi İstatistiği	Laramie County, Wyoming	91.738
Casper, WY, Büyükşehir Bölgesi İstatistiği	Natrona County, Wyoming	75.450
Gillette, WY, Büyükşehir Bölgesi İstatistiği	Campbell County, Wyoming	46.133
Rock Springs, WY, Büyükşehir Bölgesi İstatistiği	Sweetwater County, Wyoming	43.806
Riverton, WY, Büyükşehir Bölgesi İstatistiği	Fremont County, Wyoming	40.123
Laramie, WY, Büyükşehir Bölgesi İstatistiği	Albany County, Wyoming	36.299
Jackson, WY-ID, Büyükşehir Bölgesi İstatistiği	Teton County, Wyoming	21.294
	Teton County, Idaho	8.833
	Toplam	30.127
Sheridan, WY, İstatistiği	Sheridan County, Wyoming	29.116
Evanston, WY, İstatistiği	Uinta County, Wyoming	21.118

Eğitim

Eyalette devlet okulları devletin Wyoming hükûmetinin atadığı kamu eğitim müfettişi tarafından yönetilir. Eğitim politikaları valinin atadığı dokuz üyeli bir kurul tarafından gerçekleştirilir. Müfredat ve ders kitapları eyalet tarafından belirlenir, federal hükûmet ders içeriğine karışamaz. 2000 yılının yazına kadar işitme engelliler için çalışan bir okul bulunmaktaydı ve bu okul eyalet çapında öğrenci kabul etmekteydi.

Yüksek öğrenim

Eyalette dört senelik eğitim veren Wyoming Ünivesitesi bulunmaktadır. Üniversite Laremie şehrinde yer alır. Eyalette iki yıllık eğitim veren yedi adet kolej bulunmaktadır.

2006 yılında yasa geçmeden önce var olan eğitim kurumları ile denk olmayan diplomalar birçok kurum tarafından verilmekteydi. 2006 yılında çıkan yasa ile bu kurumlar kapatıldı.

Spor

• Wyoming Cavalry, AIFA'da
• Wyoming Üniversitesi, futbol, basketbol, hokey, yüzme, badminton, dalış, Amerikan futbolu, golf, güreş, tenis, atletizm ve rodeo dallarında sporcular barındırmaktadır.

Çeşitli bilgiler

• Eyaletin onuruna ABD gemisine USS Wyoming ismi verilmiştir.

Wyoming Free State Wyoming projesi için seçilen resmi eyalettir. Projenin amacı olduğunca özgür bir yaşam sağlamak ve tek bir devlet olma yolunda adım atmaktır. Eyalet, çöp ve enkaz temizlemede en iyi eyalet olarak seçilmiştir.

Brokeback Dağı kitabı ve filmi büyük oranda burada oluşturulmasına rağmen, film de olaylar Kanada'nın Alberta eyaletinde geçmektedir.

Wyoming eyaletinin tamamında yalnızca iki adet yürüyen merdiven bulunmaktadır.^[20]

İlgili filmler

'Heaven's Gate', (1980) Cennet Kapısı: Roller Skate Dance 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Youtube