Көньяк Тарава

Көньяк Тара́ва (ингл. South Tarawa, кириб. Tarawa Teinainano) яки Теинаинано шәһәр Советы (ингл. Teinainano Urban Council) ― Микронезиядәге Кирибати дәүләтенең рәсми башкаласы. Тын океанның үзәк өлешендәге Гилберт архипелагындагы Тарава^[d] атоллында (мәрҗән утравы) урнашкан. Халык саны ― 63,439 (2020 ел; 2010 елда 50 182) кеше^[3]. Халык тыгызлыгы ― 1 км² га 3184,14 кеше. Мәйданы ― 15,76 км².

Көньяк Тарава
ингл. South Tarawa
Рәсми исем	South Tarawa
Демоним	Tarawais[1] һәм Tarawaise[2]
Дәүләт	Кирибати
Нәрсәнең башкаласы	Кирибати һәм Гилберт утраулары
Административ-территориаль берәмлек	Гилберт утраулары
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Тын океан
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан	Тарава[d]
Халык саны	63 439 (2020)
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	3 метр
Мәйдан	15,76 км²
Көньяк Тарава Викиҗыентыкта

Халкы

1979 елда Кирибати бәйсезлек алганнан бирле Көньяк Тарава халкы өч тапкырдан артыкка арткан һәм 63 439 кеше тәшкил итә (2020 ел мәгълүматлары буенча)^[3].

Администрация

Җирле үзидарә дәрәҗәсендә Көньяк Тарава 1972 елда Джон Хилари Смит тарафыннан төзелгән ике административ округтан тора.:

• Бетио^[d] шәһәр советы
• Тейнайнано шәһәр советы

Муниципалитетлар

Көньяк Тарава дүрт шәһәр муниципалитетыннан тора, аларда илнең төрле дәүләт учреждениеләре һәм төп предприятиеләре урнашкан: Бетио (Betio), Баирики (Bairiki), Бонрики (Bonriki), Бикенибеу (Bikenibeu) (алар барысы да шул ук исемдәге утрауларда урнашкан)^[4].

Муниципалитетларның иң көньяктагысы Бетиода илнең төп порты, атоллның төп электростанциясе, берничә хөкүмәт учреждениесе, Диңгез институты (ингл. The Maritime Training Institute) һәм берничә коммерция учреждениесе урнашкан.

Бетио атоллыннан 3 км ераклыкта урнашкан Баирики утравында илнең төп хөкүмәт учреждениеләре, шул исәптән, Президент резиденциясе, парламент, кайбер министрлыклар, Кирибати милли мәхкәмәсе, почта, телекоммуникация учреждениеләренең үзәк офислары һәм шәһәр базары урнашкан.

Бонрики муниципалитетында Көньяк Таравада 60 урынлык иң зур кунакханә, Мәгариф министрлыгы, Укытучылар әзерләү үзәге (ингл. The Teachers Training College), Милли хастаханә урнашкан.

Бонрикидан 5-7 км ераклыктагы Бикенибеу утравында аэропорт, Табигый ресурслар министрлыгы урнашкан.

Бонрики һәм Бетио күп санлы дамбалар белән тоташкан.

Парламент бинасы

Баирики бакчасындагы балалар

Көньяк Тарава мөһим белем бирү үзәге булып тора (Тараваның уку йортлары исемлеген^[d] карагыз)^[5].

География

Тарава атоллы составында Көньяк Тарава (кызгылт сары төстә) һәм Төньяк Тарава (яшел төстә) картасы

Көньяк Тарава ― төньякта максималь тирәнлеге 25 метр (82 фут) булган Тарава лагунасы һәм көньякта тирәнлеге 4000 метр (13 000 фут) булган Тын океан арасындагы Тарава атоллындагы утраулар чылбыры^[6]. Утрау лагуна катламнарыннан төзелгән^[7].

Бу утраучыклар хәзер дамбалар белән тоташкан һәм Тарава лагунасының көньяк өлеше буйлап рифта бер озын утрау хасил итә. Көньяк Тараваның зур өлеше диңгез өсте тигезлегеннән 3 метрдан (9,8 фут) кимрәк биеклектә урнашкан, уртача киңлеге нибары 450 метр (1480 фут) тәшкил итә^[5].

Климат

Көньяк Тарава климаты — тропик урманнар климаты (Кеппен классификациясе буенча: Af), ягъни ел әйләнәсе монда җылы һәм дымлы, уртача явым-төшем күләме чагыштырмача зур. Ләкин явым-төшем күләмен алдан әйтеп булмый һәм ул Эль-Ниньо^[d] – Көньяк тирбәнешенә бәйле, һәм Ла-Нинья цикллары вакытында Көньяк Таравада күп айлар дәвамында яңгырлар булмаска мөмкин. Көньяк Таравада кайчан да булса теркәлгән иң югары һәм иң түбән температуралар 35 °C (95 °F) һәм 21 °C (70 °F) тәшкил итә. Бу дөньяда иң тар температура диапазоннарының берсе.

Су

Көньяк Тараваның тиз үсә торган халкы өчен су ресурслары бик чикләнгән. Еш корылык вакытында бердәнбер су чыганагы булып атоллның мәрҗән кыяларына үтеп керә торган җир асты суы линзасы^[d] тора. Бонрики һәм Бетио линзалары «илнең су запасы» дип игълан ителгән, һәм аларның гомуми тотрыклы чыгышы көненә 1300 м³ тәшкил итә.

Башка су запаслары урбанизация^[d] (шәһәрләшү) аркасында алынган яки торак пунктлардан артык суырту һәм пычрану аркасында ташландык хәлдә калган^[8].

Бонрики һәм Бетио резервацияләреннән су Көньяк Тарава хуҗалыклары арасында бүленә. Әмма су белән тәэмин итүнең чикләнгән булуы аркасында һәр авылга су ике көн саен 2 сәгатькә генә бирелә ала. Күпчелек мәктәпләрдә һәм иҗтимагый биналарда гомумән су белән тәэмин итү юк, һәм күп кенә йорт хуҗалыклары чистартылган су җитмәү аркасында пычранган грунт суларыннан файдалана^[9].

Көньяк Таравада канализация системасы бик начар эшли, һәм хәзерге вакытта системаны торгызу һәм санитария шартларын һәм иҗтимагый гигиенаны яхшырту буенча эре проект гамәлгә ашырыла^[10].

Яр эрозиясе

Кирибатиның Әйләнә-тирә мохит, Җир ресурслары һәм авыл хуҗалыгы үсеше министрлыгы (ингл. MELAD) яр буе эрозиясен^[d] булдырмау өчен аерым кишәрлекләрдә мангр куаклыкларын торгызуда катнаша; әмма Көньяк Таравада эрозиягә дучар булган күп кенә кишәрлекләрне, шул исәптән кайчандыр мангр куаклыклары һәм тимер агачы (тенгеа) белән сакланган утрауларны яклау өчен күп көч таләп ителә. Көньяк Таравада күзәтелгән эрозиянең артуы тиешсез урында дамбалар төзү һәм пляжларда һәм яр буйларында ком һәм вак таш чыгару белән дә бәйле. Киләчәктә яр эрозиясе климат үзгәрү белән бәйле диңгез өсте биеклеге күтәрелү аркасында тизләнәчәк^[5].

Икътисад

Көньяк Тарава Кирибатиның икътисади үзәге булып тора, монда төп диңгез порты һәм аэропорт, шулай ук күпчелек дәүләт һәм шәхси предприятиеләр урнашкан.

Утрауларда чыгарыла торган копра Бетиода эшкәртелә, аннан халыкара базар өчен май һәм җирле базарда сатыла торган башка продуктлар алалар. Биредә экспортка тунец^[d] җитештерүче балык эшкәртү заводы бар.

Импорт экспорттан шактый артып китә, һәм Көньяк Таравадагы күпчелек йорт хуҗалыклары дәүләт ярдәменә һәм чит илдә эшләүче туганнарыннан акча күчерүләргә таяна. Эшсезлек һәм тулы булмаган мәшгульлек җитди проблема булып тора; 2010 елда шәһәрнең өлкән яшьтәге халкының (15 яшьтән өлкәнрәк) 34% ы гына кулга акча алып эшләгән; калган өчтән ике өлеше я эшсез булган, я табигый хуҗалык белән шөгыльләнгән. Яшьләрнең эшсез калу куркынычы аеруча зур.

Транспорт

Фиджи милли авиакомпаниясе Fiji Airways^[d] Фиджиның Нади^[d] шәһәрендәге халыкара аэропорттан Көньяк Таравадагы Бонрики^[d] халыкара аэропортына дүшәмбе һәм пәнҗешәмбе көннәрендә, Сөләйман утрауларының һава флагманы Solomon Airlines^[d] Сөләйман утраулары башкаласы Һониарага һәм Австралиянең Брисбен шәһәренә атнага бер тапкыр рейслар башкара.

Галерея

• 
  Кирибати байрагы белән истәлекле тамга
• 
  Изге Павел чиркәве
• 
  Бетио портында копра төяү
• 
  Бетио һәм Баирики арасындагы дамба
• 
  Бонрики халыкара аэропорты