Сырдәрья

Сырдәрья́ (каз. Сырдария, үзб. Sirdaryo, таҗ. Сирдарё) — Урта Азиянең иң озын һәм су күләме буенча икенче (Амудәрьядән соң) елгасы.

Сырдәрья
Кушыла:	Малое Аральское море[d]
Кушылдыгы	Касансай[d], Арыс[d], Келес[d], Чирчик[d], Ахангаран[d], Карадарья[d], Нарын[d], Сох[d], Козы-Багла[d], Падыша-Ата (река)[d] һәм Аксу (приток Сырдарьи)[d]
Елгадагы сулык	Таджикское Море[d]
Объектның бассейны илләре	Үзбәкстан
Су чыгымы	703 м³/с
Бассейн мәйданы	219 000 км²
Дөнья кисәге	Азия
Дәүләт	Казакъстан  Үзбәкстан  Таҗикстан  Кыргызстан
Административ-территориаль берәмлек	Төркестан өлкәсе
Озынлык	2212 km
Бассейн категориясе	[d]
Сырдәрья Викиҗыентыкта

һәм

Тасвир

Сырдәрья иярченнән

Фәрганә үзәненең көнчыгыш өлешендә Нарын һәм Карадәрья елгалары кушылып Сырдәрьяне хасил итәләр. Фәрганә үзәненнән чыгып Фәрхәд таулары аркылы үтә һәм Мирзачүл аркылы киң (14,7 км) урынны сазланган тугай буйлап ага.

Элек Сырдәрья Арал диңгезенә коеган, хәзер исә диңгезнең биеклеге һәлакәтле түбәнәю һәм ике өлешкә бүленү (1989) сәбәпле, елга диңгезнең төньяк өлешенә («Кече диңгез») коя. Сырдәрьянең сулары шактый зур күләмдә хуҗалык ихтыяҗларына алыналар, шуңа күрә тармакта аның агып төшкән су микъдары шартлы-табигый (1960 елдан элек) чорга карап 10 тапкыр артык кимегән (400 м³/с дан 30 м³/с га кадәр).

Тарих

Татар халкы, бөтен гарәп-мөселман мәдәнияте бер өлеше буларак, әүвәл елганың Сәйхун (иске тат. سيحون‎) гарәп исеме да кулланды^[1], әмма хәзерге вакытта бу исем кулланмый.