Әмир-Кәбир

Әмир-Кәбир (фар. امیرکبیر, 9 гыйнвар 1807 — 1852), тулы исеме Мирза Таһи-хан Әмир-Незам (фар. میرزا تقیخان امیرنمام — хәреф тәрҗемәсендә тәртип кенәзе»^[2] - Насреддин Шах җитәкчелегендә Иран премьер-министры (вәзире ). Әмир-Кәбир кушаматы белән билгеле (Бөек Министр). Ул беренче булып Иранны модернизацияләү процессын башлап җибәрә. Әрак өлкәсенең Хазаве шәһәрендә туган.

Әмир-Кәбир
Туган	9 гыйнвар 1807(1807-01-09) Хазавех[d], Amiriyeh Rural District[d], Central District[d], Эрак[d], Мәркәзи, Иран
Үлгән	9 гыйнвар 1852(1852-01-09)[1] (45 яшь) яки 10 гыйнвар 1852(1852-01-10) (45 яшь) Кашан, Исфәһан (устан), Иран
Җефет	Эззат ад-давля[d]

Биографиясе

Аның әтисе Карбалай Курбан ( фар. کربلائی قربان کربلائی ‎ ул элеккеге премьер-министрда пешекче булган, ул баласының белеме турында кайгырткан.

1829 елда ул Россиядәге Иран миссиясе кысаларында Санкт-Петербургка җибәрелә.

Амир-Кәбир Османлы портына йөз елга якын дәвам иткән сугышны туктату турында сөйләшү өчен җибәрелә.

1847 елда Иранга кайткач, ул Азербәйҗанда Нәсретдиннең варис принцы кортында вазифа ала. Ул яшь Нәсреддин шаһга тәхетне алырга ярдәм итә, шуннан соң шаһ аны вәзир итә һәм хатынлыкка сеңлесен бирә.

Амир-Кәбирнең фотопортреты

Империядәге эшләр хаоста, илнең хәле бик авыр, провинцияләр мөстәкыйль иде, илнең бурычлары зур була һәм Амир-Кәбир администрациягә тәртип китерә,

Әмир Кәбир Иран почта маркасында. 1986 ел

Әмир-Кәбир барлык иҗтимагый өлкәләрдә диярлек реформалар үткәрә башлый. Дәүләт чыгымнары кыскартыла, һәм шәхси һәм дәүләт фондлары арасында аерма ясала. Әмир администрация структурасын яңадан карый һәм түрәләрнең бөтен аппараты өчен җаваплылык ала. Иранның эчке эшләренә чит ил катнашуы кими, ләкин халыкара сәүдә үсеш ала.

Ул Ирандагы Европа   Дар ул-Фунун (Белем йорты) тибындагы беренче дөньяви университетны оештыра. Ул Иранның беренче «Вагаэ-йе Эттефагийе газетасын хуплады . Сарай яны интригасы нәтиҗәсендә, Шах Әмир-Кәбирне шаһ эшеннән алып, Кашанда сөргенгә җибәрә.

Россия илчелеге Амир-Кәбиргә Русиягә сыену урыны тәкъдим итә, ләкин ул аннан баш тарта. Шаһ исерек хәлдә булганда, аның әнисе һәм ярдәмчеләре шаһтан Әмир Кәбирне үтерү турында боерык сорый, аны тәхетне тартып алуда гаеплләр. Заказ шунда ук үтәлә, Әмир-Кәбир Кашан мунчасында чәчтараш тарафыннан үтерелә, ул аның тамырларын кисә.

Тегеран технологик университеты, Мехшердагы нефть химиясе заводы һәм андагы технологик университет Амир-Кәбир исеме белән аталган.

Шулай ук кара

• Каджары (династия)