Кыз йолдызлыгы
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Кыз йолдызлыгы (гарәп. سنبله сөнбелә — «башак»[1]; шулай ук Сөмбелә йолдызлыгы;бор. төрк. Buġday Bašï (~бодай башы),[2] лат. Virgo) — Әсәт һәм Мизан йолдызлыклары арасындагы экваториаль зодиак йолдызлыгы. Хәзерге дәвердә Сөмбелә йолдызлыгында көзге көн белән төн тигезлеге ноктасы урнашкан.
| Сөмбелә | |
|---|---|
 сурәтне зурайтырга өчен чиртегез | |
| Латинча исем | Virgo (иял. к.: Virginis) |
| Кыскартма | Vir |
| Нигез | кыз, башак |
| Туры калкулык | 11сәг 31мин тан 15сәг 05мин кача |
| Авышлык | −22° тан +15° кача |
| Мәйдан | 1294 кв. градус (2 урын) |
| Иң якты йолдызлар (зурлык < 3m) |
|
| Метеор агымнары |
|
| Янәшә йолдызлыклар |
|
| Йолдызлык +68° тан −75° кача киңлекләрендә күренә. Русия территориясендә иң яхшы күренүчәнлек вакыты — апрель. | |
Гадәттә, Кояш Сөмбеләдә 16 сентябрьдән 30 октябрьгә кадәр була. Иң яхшы күренүчәнлек шартлары март–апрель айларында була. Россиянең бөтен территориясендә күренә.
Кыз α — Спика (лат. spīca virginis — «Кызның ашлык башагы»), йолдызлыкның иң якты йолдызы, +1,04 йолдызча зурлыктагы куш йолдыз. Җирдән якынча 260 яктылык елы ераклыкта тора.
Кыз β — Завиява (гарәп. زاوية العواء завийәт әл-‘әүва’ — «өрүченең почмагы»[3], рус. Завийява), +3,61 йолдызча зурлыктагы йолдыз. Җирдән 35,6 яктылык елы ераклыкта урнашкан.
Кыз γ — Поррима (лат. Porrima), безгә иң якын куш йолдызларның берсе (32 яктылык елы ераклыгында), сузылган орбиталы һәм 171 ел периодлы йолдыз. Аның һәр бер кисәге 3,45 йолдызча зурлык белән ялтырый, ә бергә — 2,7 белән.
Кыз δ — Гаүваэ (гарәп. العواء әл-‘әүва’ — «өрүче», ингл. Auva), +3,38 йолдызча зурлыктагы ярымдөрес үзгәрмә йолдыз. Җирдән 202 яктылык елы ераклыкта урнашкан.
Кыз ε — Виндемиатрикс (лат. vindēmiātrix, бор. грек. προτρυγητὴρ — «йөзем җыючы»), +2,83 йолдызча зурлыктагы сары зур йолдыз. Җирдән якынча 102 яктылык елы ераклыкта урнашкан.
Кыз ζ — Һезе, +3,37 йолдызча зурлыктагы ак йолдыз. Җирдән 73 яктылык елы ераклыкта урнашкан. Үз күчәре тирәсендә гадәттә булмаган тиз 0,5 көн эчендә әйләнеп чыга.
Кыз η — Завия (гарәп. زاوية завийәһ — «почмак»[4], ингл. Zaniah), +3,89 йолдызча зурлыктагы йолдыз. Җирдән 250 яктылык елы ераклыкта урнашкан.
Мөхәммәд әл-Әхсаси әл-Мөвәккыйт якынча 1650 елда тәмамланган зайичәсендә Сөмбелә β — Завия әл-Гаүваэ (Өрүченең Почмагы), η — Сани әл-Гаүваэ (Икенче Өрүче), γ — Завия әл-Гаүваэ (Өрүченең Почмагы), δ, ε берлектә — әл-Гаүваэ (Өрүче) исемене йөртәләр.
Татарлар бу йолдызлыкны гарәп теленнән алып Сөмбелә (гарәп. سنبله сөнбелә — «башак») дип атыйлар. Советлар чорыннан башлап төрки-татар Кыз йолдызлыгы исеме да куллана. Башка халыкларда бу йолдызлык Кыз (лат. Virgo, рус. Дева) дип атыйлар. Борынгы греклар карашлары буенча бу Кронос һәм Реяның кызы, Персефонаның анасы — Деметраның катастеризмы. Сурәтләрдә Кыз башакны (урнашу буенча Спика йолдызына ярашлы) тота.
Клавдий Птолемей бу йолдызлыкны үзенең «Әлмагест» китабына керткән. Әл-Бируни үзенең 1030 елда тәмамланган «Мәсгуд канунында» птолемейныкы бор. грек. παρθένος исемене гарәп. العذراء әл-‘әҙра’ («гыйффәтле кыз»)[5] сүзе белән тәрҗемә иткән[6].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
