Djibouti
charu cha ufumu mu Afilika / From Wikipedia, the free encyclopedia
Djibouti,[lower-alpha 1] mwalamulo Charu cha Djibouti,[lower-alpha 2] ni chalo icho chili ku mphanji ya Africa, icho chili kufupi na Somalia[lower-alpha 3] kumwera kukaŵa Etiyopiya, kumwera kumanjiliro gha dazi, kumpoto Eritrea, kumafumiro gha dazi Nyanja Yiswesi na Gulf of Aden. Charu ichi chili na malo ghakukwana 23,200 km2 (8,958 sq mi).[1]
Charu cha Djibouti
|
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Chiluso: Midnimo, Sinnaan, Nabad (Somali) Inkittiino, Qeedala, Wagari (Afar) Unité, Égalité, Paix (French) اتحاد، مساواة، سلام (Arabic) Unity, Equality, Peace (English) |
||||||
Nyimbo: Djibouti |
||||||
[[File:|center|250px|alt=|]] | ||||||
Msumba Waboma kweneso Msumba Usani | Djibouti | |||||
Chiyowoyelo chaboma |
|
|||||
National languages |
|
|||||
Mitundu ya Ŵanthu |
|
|||||
Vipembezo | 94% Islam (official) 6% Christianity |
|||||
Mwenecharu | Djiboutian | |||||
Mtundu wa Boma | Unitary presidential republic under a hereditary dictatorship[2][3] | |||||
- | President | Ismaïl Omar Guelleh | ||||
- | Prime Minister | Abdoulkader Kamil Mohamed | ||||
Formation | ||||||
- | French Somaliland | 20 May 1883 | ||||
- | French Territory of the Afars and Issas | 5 July 1967 | ||||
- | Independence from France | 27 June 1977 | ||||
- | Admitted to the United Nations | 20 September 1977 | ||||
- | Current constitution | 4 September 1992 | ||||
Ukulu wa Malo | ||||||
- | Malo | 23,200.[1] km2[1] (146th) 8,958 sq mi |
||||
- | Maji (%) | 0.09 (20 km² / 7.7 sq mi) | ||||
Chiŵelengelo cha ŵanthu | ||||||
- | 2023 estimate | 976,143[4] (162th) | ||||
- | Density | 37.2/km2 (168th) 96.4/sq mi |
||||
GDP (PPP) | 2022 estimate | |||||
- | Total | $6.61 billion[5] (167th) | ||||
- | Per capita | $6,514[5] (137th) | ||||
GDP (nominal) | 2022 estimate | |||||
- | Total | $3.7 billion[5] (172nd) | ||||
- | Per capita | $3,666[5] (126th) | ||||
Gini (2017) | 41.6[6] medium |
|||||
HDI (2021) | 0.509[7] low ·171st |
|||||
Ndalama | Djiboutian franc (DJF ) |
|||||
Mtundu Wanyengo | EAT (UTC+3) | |||||
Woko la galimoto | right | |||||
Intaneti yacharu | .dj |
Kale, chigaŵa ichi pamoza na Ethiopia, Eritrea na Somaliland, vikaŵa chigaŵa cha Punt. Ku Zeila, uko sono ni Somaliland, ndiko kukaŵa ufumu wa Adal na Ifat. Kuumaliro wa vyaka vya m'ma 1800, boma la French Somaliland likakhazikiskika pamanyuma pakuti mafumu gha Dir Somali ghasayina phangano na ŵa French, [10]ndipo njanji iyo yikafika ku Dire Dawa (ndipo pamanyuma Addis Ababa) yikamovwira kuti wasinthe Zeila kuŵa dowoko la kumwera kwa Ethiopia na Ogaden.[11] [12][13]Mu 1967, chigaŵa ichi chikachemeka French Territory of the Afars and the Issas. Pakati pajumpha vyaka 10, ŵanthu ŵa ku Djibouti ŵakavota kuti ŵajiyimire ŵekha. Ici cikaŵa cimanyikwiro cakuti caru ca Djibouti, ico cikacemeka Djibouti Republic, cikaŵa na msumba ukuru. Boma liphya ili likaŵa mu wupu wa United Nations.[14][15] Kukwambilira kwa vyaka vya m'ma 1990, masuzgo agho ghakaŵapo chifukwa cha umo boma likimiranga ŵanthu ghakachitiska kuti paŵe nkhondo.[1]
Charu cha Djibouti chili na ŵanthu ŵakujumpha 920,000. Viyowoyero viŵiri vyakuzomerezgeka ni Chifurenchi na Chiarabic, ndipo viyowoyero vya boma ni Afar na Chisamaliya. Pafupifupi 94% ya ŵanthu ŵa ku Djibouti ŵakulondezga chisopa cha Chisilamu, icho ntchisopa cha boma ndipo chakhalako kwa vyaka vyakujumpha 1,000. Ŵanthu ŵa mitundu iyi mbanandi chomene. Vyose viŵiri vikuyowoya ciyowoyero ca ku Cushitic.[1]
Djibouti wali pafupi na misewu yinandi iyo ŵanthu ŵakwendamo mu nyanja, ndipo wakwendamo mu Nyanja Yiswesi na mu Nyanja ya Indian. Ni malo ghakupelekerapo mafuta ku ŵanthu ŵa ku Ethiopia. Ku caru ici kuli maofesi gha ŵasilikari ŵa vyaru vinyake. Wupu wa Intergovernmental Authority on Development (IGAD) uli na ofesi yake mu msumba wa Djibouti.[1]