Chhatrapati Shivaji Maharoja xalqaro aeroporti

Chhatrapati Shivaji Maharoja xalqaro aeroporti (IATA: BOM, ICAO: VABB) Hindistonning Mumbay shahri va Mumbay metropolitan hududiga xizmat koʻrsatuvchi xalqaro aeroport. U umumiy va xalqaro yoʻlovchilar soni boʻyicha Dehli aeroportidan keyin mamlakatning ikkinchi eng gavjum aeroporti va 2023—2024-moliya yilida yoʻlovchilar oqimi boʻyicha Osiyoning 9-eng gavjum, jahonning 25-eng gavjum aeroportidir^[5].

Chhatrapati Shivaji Maharoja xalqaro aeroporti
IATA kodi: BOM – ICAO kodi: VABB
Qisqacha bayon
Aeroport turi		Fuqarolik
Egasi		Hindiston aeroportlar boshqarmasi[1]
Operator		Mumbai International Airport Limited (MIAL) Adani Enterprises (74%) Hindiston aeroportlar boshqarmasi (26%)
Xizmat doirasi		Mumbay metropolitan hududi
Joylashuvi		Mumbay, Maharashtra, Hindiston
Ochilgan		1942
Havo yoʻli tuguni		Air India Vistara
Markazi		Blue Dart Aviation FedEx Express
Dengiz sathidan balandligi		11 m / 37 ft
Koordinatalari		19°05′19″N 72°52′05″E
Vebsayti		csmia.adaniairports.com
Xarita
BOM Aeroportning Hindiston xaritasidagi joylashuvi
Uchish/qoʻnish yoʻlaklari
	Uzunligi		Yuzasi
	m	ft
14/32	2,990	9,810	Asfalt
09/27	3,660	12,008	Asfalt
Maʻlumotlar (April 2023 — March 2024)
Yoʻlovchilar soni			52,820,754 ( 20,2%)
Parvozlar soni			324,986 ( 11,9%)
Yuk tonnaji			822,963 ( 5,9%)
Manba: AAI[2][3][4]

Aeroportni Adani Groupning shoʻba korxonasi Adani Enterprises hamda Hindiston aeroportlar boshqarmasining qoʻshma korxonasi boʻlgan Mumbai International Airport Limited (MIAL) boshqaradi^[6].

Yangi terminalni asosiy arterial Gʻarbiy Ekspress avtomagistrali^[7] bilan bogʻlaydigan olti qatorli, baland yoʻl ham shu kuni jamoatchilikka ochildi^[8]. Aeroport barcha oltita qitʼaga toʻxtovsiz yoki bogʻlangan reyslarni taklif qiladi.

Aeroport Maratxa imperiyasining 17-asrdagi Chhatrapati shahri maharojasi Shivaji (1630-1680) sharafiga nomlangan. U 1999-yilda avvalgi „Sahar aeroporti“dan „Chhatrapati Shivaji xalqaro aeroporti“ga oʻzgartirildi („Maharoja“ nomi 2018-yil 30-avgustda kiritilgan^[9]). U Vile Parle Sharqidagi Santakruz va Sahar qishlogʻining chekkasida joylashgan.

Tarixi

Qirollik harbiy havo kuchlari (RAF) Santakruz bazasi 1930-yillarda qurilgan^[10]. U yaqinidagi Juhu aerodromidan kattaroq aerovokzal edi va 1942-yildan 1947-yilgacha Ikkinchi jahon urushi davrida bir nechta RAF eskadronlarida joylashgan edi^[11]. Aeroport taxminan 1,500 akr (610 ga) yerni egallagan va avvaliga uchta uchish-qoʻnish yoʻlagiga ega edi^[12]. Apron 09/27 uchish-qoʻnish yoʻlagining janubiy tomonida edi va bugungi kunda „Eski aeroport“ deb ataladigan hududda Air India, Air Works India, Indamer Aviation Pvt Ltd va MIAL umumiy aviatsiya terminalining texnik xizmat koʻrsatish angarlari joylashgan.

1946-yilga kelib RAF aerodromni fuqarolik operatsiyalari uchun Fuqarolik aviatsiyasi bosh direktoriga topshirish jarayonini boshlaganida^[13], Qirollik harbiy havo kuchlarining ikkita eski tashlandiq angari yoʻlovchilar tashish terminaliga aylantirildi. Bitta angar mahalliy terminal, boshqasi xalqaro terminal sifatida foydalanildi. Ikkala tomonida bojxona va immigratsiya tekshiruvlari uchun peshtaxtalar va markazda dam olish xonasi bor edi. Air India oʻz yoʻlovchilariga ikkita angarga tutashgan oʻz terminalida xizmat koʻrsatdi^[12]. Oʻzining birinchi yilida u kuniga oltita fuqarolik xizmatini bajargan.

Karachining Pokiston tarkibida boʻlishidan keyin aeroportdagi gavjumlik oshdi va 1949-yilga kelib kuniga 40 ga yaqin mahalliy va xorijiy xizmat koʻrsatildi, bu Hindiston hukumatini aeroportni rivojlantirishga, aeroportni tungi qoʻnish tizimi bilan jihozlash, radio diapazoni va modernizatsiya qilingan chiroqni oʻz ichiga olgan yoritish tizimi^[14] oʻrnatishga undadi. Yangi yoʻlovchi terminali va apron qurilishi 1950-yilda boshlandi va 1958-yilda foydalanishga topshirildi^[12]. Oʻzi joylashgan mahalla nomi bilan atalgan va dastlab Jamoat ishlari boshqarmasi tasarrufida boʻlgan yangi aeroport keyinchalik Fuqarolik aviatsiyasi vazirligiga oʻtkazilgan.

1970-yillarda jumbo jet davrining boshlanishi bilan Santakruz, bir nechta kengaytmalarga qaramay, ish qobiliyatining yetishmasligidan azob cheka boshladi. Santakruz terminali istalgan vaqtda 600 yoʻlovchini qabul qilish uchun moʻljallangan edi, ammo 1970-yillarning oxiriga kelib u 1200 yoʻlovchiga xizmat koʻrsata oldi. 1979—1980-yillarda Dehlining Palam aeroportidagi 3 millionga nisbatan Santa Kruzga 5 million mahalliy va xalqaro yoʻlovchilar uchib ketishgan. Aviakompaniyalar doimiy ravishda oʻz xizmatlarini kengaytirib bordilar, ammo terminalda boʻsh joy koʻpaymadi, bu esa uni mamlakatdagi eng gavjum aeroportga aylantirdi. Time jurnali oʻz sonlaridan birida tartibsizlikni nazarda tutib, terminal binosini „qora tuynuk“ deb atagan^[15]. 1979-yil 21-sentyabrda terminal binosining xalqaro qismidagi yirik yongʻin natijasida uch yoʻlovchi halok boʻldi va aeroport yopildi. Vaqtinchalik joʻnab ketish kengaytmasi yoki „Koʻrfaz terminali“ oʻsha yilning oktyabr oyida terminal taʼmirlanmaguncha ishlay boshladi^[16].

Aeroport bilan bogʻliq muammolarni oʻrganish uchun 1967-yilda tashkil etilgan Tata qoʻmitasi yetmishinchi yillardagi transport talablarini qondirish uchun yangi xalqaro terminal qurishni tavsiya qildi. Santa Kruz terminali faqat ichki qatnovlar uchun foydalanilishi kerak edi. 1972-yilda tashkil etilgan Hindiston xalqaro aeroporti maʼmuriyati (IAAI) xalqaro yoʻlovchi tashish uchun yangi terminal binosini qurishni rejalashtira boshladi va 1981-yilga qadar yakunlanishi kerak. Shunga koʻra, Saharda yangi xalqaro terminal qurilishi Vile Parledagi Santakruzning shimoli-sharqida, taxminiy qiymati ₹110 millionga olingan. Sahardagi yangi xalqaro terminalning qurilishi 1977-yil noyabr oyida boshlangan va birinchi bosqich qurilishi uch yil davom etgan. Sahar terminali 2A, uch qismli terminalning birinchi bosqichi 1980-yil 5-dekabrda ochilgan^[15].

AAI 1996-yilda Bombey aeroportini modernizatsiya qilishni koʻrib chiqayotgan edi, garchi AAI kengashi modernizatsiya boʻyicha taklifni faqat 2003-yilda maʼqullagan boʻlsa-da. Oʻsha paytga kelib Bombey va Dehli aeroportlari mamlakatdagi samolyotlar harakatining 38 foizini boshqarib, AAI tomonidan olingan barcha daromadlarning uchdan bir qismini ishlab chiqargan. Oʻsha paytda Bombey aeroporti 13,3 million yoʻlovchiga xizmat koʻrsatgan, ularning 60 foizi mahalliy sayyohlar edi. Aeroportda havo kemalari va yoʻlovchilar uchun jiddiy tirbandlik yuzaga keldi, chunki u kuniga dastlab moʻljallanganidan ikki baravar koʻp samolyot harakatini amalga oshirar edi. Uni modernizatsiya qilish boʻyicha tender jarayoni oxir-oqibat 2004-yil may oyida boshlangan vazirlar Vakolatli Guruhi (EGoM) qarori bilan 2006-yil yanvarida eʼlon qilingan^[17] 2006-yil noyabr oyida Delta Air Lines Mumbaydan Nyu-Yorkka toʻgʻridan-toʻgʻri reysni ochdi^[18][19].

Yoʻlovchilar va havo harakati

2018-yilda 49,8 million atrofida yoʻlovchilar oqimi boʻlgan. Yuk tashish boʻyicha ham ikkinchi eng gavjum aeroport hisoblanadi. 2017-yil martda aeroport oʻsha vaqtda bitta uchish-qoʻnish yoʻlagi bilan Londonning Gatvik aeroportini dunyo reytingida quvib oʻtdi. 2019-yil oxirida Mumbayda yoʻlovchilar soni kamayishi ortidan Gatvik aeroporti yana oʻtib ketdi^[20].

U 2018-yil 9-dekabrda 1007 ta samolyot harakati boʻyicha rekordni amalga oshirdi, bu 2018-yilning iyun oyida bir sutkada 1003 ta parvoz harakati boʻlgan oldingi rekordidan yuqori. 2014-yil 16-sentyabrda u bir soat ichida 51 ta harakatni amalga oshirdi^[21]. 2020-moliya yilida Mumbay aeroporti 45,87 million yoʻlovchiga xizmat koʻrsatgan, bu Hindistondagi IGI 67,3 milliondan keyin ikkinchi oʻrinda turadi^[22]. 2023—2024 moliyaviy yilida aeroport oʻz tarixidagi 52,8 million yoʻlovchiga xizmat koʻrsatdi, bu yiliga 50 million yoʻlovchini oʻtkazish qobiliyatini oshirdi va Hindistondagi IGI 73,6 million yoʻlovchidan keyin ikkinchi oʻrinni egalladi^[2].

Egaligi

GVK Industries, Airports Company Janubiy Afrika va Bidvest konsorsiumi^[23] Mumbay aeroportini boshqarish boʻyicha tenderda gʻolib chiqdi. Ushbu vazifani bajarish uchun konsorsium (74%) va Hindiston aeroportlar boshqarmasi (26%) oʻrtasida qoʻshma korxona boʻlgan Mumbay International Airport Private Limited (MIAL) tashkil etildi^[24]. Oʻshandan beri MIAL CSMIAda estetika, dizayn va yoʻlovchilar uchun qulayliklarda bir qancha yaxshilanishlarni amalga oshirdi, shu jumladan 1A va 1B ichki terminallari, 2B va 2C xalqaro terminallari taʼmirlandi, yangi ichki terminal 1C va yangi terminal T2 ochilishi. MIAL shuningdek, yangi taksi yoʻllari, perronlarni ishga tushirish va ikkala uchish-qoʻnish yoʻlagini rekonstruksiya qilish kabi havo tomonini yaxshilash loyihalarini ham amalga oshirdi^[25]. 2008-yil fevral oyida MIAL havo transporti IT mutaxassisi SITA bilan shartnoma tuzdi, buning natijasida CSIA Hindistonda umumiy foydalanishdagi oʻz-oʻziga xizmat koʻrsatish kiosklari va CUTE (Common Use Terminal Equipment) roʻyxatdan oʻtish tizimlarini joriy qilgan birinchi aeroport boʻldi^[26].

2021-yil fevral oyida Adani Group oʻzining shoʻba korxonasi orqali Adani Enterprises GVK va Bidvestning MIALdagi ulushlarini sotib oldi va unga korxonaning 74% nazorat paketini berdi^[27][28].

Aviakompaniyalar va yoʻnalishlar

Yoʻlovchi tashish

Aviakompaniya	Manzillar
Air Arabia	Abu-Dabi, Sharja
Air Canada	Mavsumiy: London-Hitrou, Toronto-Pirson[29]
Air France	Parij-Sharl de Goll[30]
Air India	Abu-Dabi, Ahmadobod, Amritsar[31], Ar-Riyod, Bahrayn, Bangalor, Bangkok-Suvarnabhumi, Bhopal, Bhuj[32], Dammom, Dehli, Doha, Dubay-Xalqaro, Goa-Dabolim, Goa-Mopa[33], Haydarobod, Indaur, Jaypur, Jamnagar, Jidda, Jodhpur, Kalkutta, Koimbatur[34], Kojikode , Kochi, Kuvayt, Lakhnau, London-Hitrou, Mangalor, Maskat, Melburn[35], Nagpur, Nyuark, New York-JFK[36], Puna[37], Patna, Rajkot[38], San Fransisko, Singapur, Tiruvanantapuram, Udaypur, Vadodara, Varanasi, Visakapatnam[39]Chennay Mavsumiy: Malé[40]
Air India Express	Abu-Dabi[41], Bangalor, Bxubaneshvar, Dammom[42], Dehli[43], Goa-Dabolim, Jaypur, Lakhnau, Maduray[44], Maskat[41], Ranchi, Srinagar[45], Sharja
Air Mauritius	Mavrikiy
Air Peace	Nigeriya Lagos[46]
Air Seychelles	Mahé[30]
Air Tanzania	Dorussalom[47]
Akasa Air[48]	Ahmadobod, Ayodhya (2024-yil 28-maydan boshlanadi), Bangalor, Dehli, Doha[49], Goa-Mopa, Guvalyor[50], Guvahati, Haydarobod[51], Kalkutta[52], Kochi, Lakhnau, Prajagraj (2024-yil 20-maydan boshlanadi)[53], Srinagar[54], Varanasi
Alliance Air	Bhuj, Diu, Goa-Dabolim[55], Indaur[56], Keshod[57], Sindhudurg[58]
All Nippon Airways	Tokio-Narita[30]
Azerbaijan Airlines	Mavsumiy: Boku[59]
Batik Air Malaysia	Kuala Lumpur-Xalqaro[60]
British Airways	London-Hitrou
Cathay Pacific	Hong Kong[61]
Egyptair	Qohira[62]
El Al	Tel-Aviv (2024-yil 27-oktyabrdan qayta tiklanadi)[63]
Emirates	Dubay-Xalqaro
Ethiopian Airlines	Addis-Abeba ( Efiopiya)[30]
Etihad Airways	Abu-Dabi
FlyArystan	Olmaota[64]
Fly Baghdad	Bagʻdod, Najaf (ikkalasi ham toʻxtatilgan)[65]
flydubai	Dubay-Xalqaro
flynas	Ar-Riyod[66], Dammom, Jidda[67]
Gulf Air	Bahrayn
IndiGo	Abu-Dabi, Agra[68], Ahmadobod, Amritsar, Ar-Riyod, Avrangobod, Ayodhya[69], Bahrayn[70], Bangalor, Bangkok-Suvarnabhumi[71], Bareilly[72], Bhopal, Bxubaneshvar, Dakka[73], Dammom, Dehli, Dehradun, Dibrugarh, Doha, Dubay-Xalqaro, Durgapur[74], Goa-Dabolim, Goa-Mopa[75], Gorakhpur, Guvahati, Guvalyor[76], Haydarobod, Hubli, Imphal, Indaur, Istanbul[77], Itanagar[78], Jabalpur, Jakarta–Sukarno–Hatta[79], Jammu, Jaypur, Jaysalmer[80], Jidda, Jodhpur, Kalkutta, Kannur[81], Kanpur[82], Katmandu, Koimbatur, Kojikode, Andoza:FlagconKolombo-Bandaranaike[83], Kochi, Kuvayt, Lakhnau, Leh[84], Maduray, Malé, Mangalor, Maskat, Nagpur, Nayrobi-Jomo Kenyatta[85], Patna, Phuket[71], Port Bler[86], Prajagraj, Rajkot[38], Ranchi, Ras al-Xayma[87], Raypur, Silchar[88], Siliguri, Singapur[89], Srinagar, Tiruvanantapuram, Tiruchirappalli[90], Udaypur, Vadodara, Varanasi, Visakapatnam, Sharja, Chandigarh, Chennay
Iran Air	Tehron-Imom Xumayniy
Iraqi Airways	Bagʻdod, Najaf
Jazeera Airways	Kuvayt
Kenya Airways	Nayrobi-Jomo Kenyatta
KLM	Amsterdam[30]
Kuwait Airways	Kuvayt
LOT Polish Airlines	Varshava-Shopen[91]
Lufthansa	Frankfurt, Myunxen[92]
Malaysia Airlines	Kuala Lumpur-Xalqaro[93]
Nepal Airlines	Katmandu[94]
Oman Air	Maskat
Qatar Airways	Doha
Saudia	Ar-Riyod, Jidda Mavsumiy: Madina
Singapore Airlines	Singapur
SpiceJet[95]	Ayodhya[96], Bangalor[97], Bhavnagar, Bangkok-Suvarnabhumi[98], Darbhanga[99], Dehli, Dubay-Xalqaro, Durgapur, Goa-Mopa[95], Gorakhpur, Guvahati, Haydarobod, Jabalpur[95], Jidda[100], Kandla, Kalkutta, Kochi, Patna, Port Bler, Siliguri, Tirupati, Varanasi[101], Chennay Mavsumiy: Ar-Riyod[100], Jaysalmer, Leh, Srinagar, Udaypur
SriLankan Airlines	Andoza:FlagconKolombo-Bandaranaike
Star Air	Belgaum, Kolhapur[102]
Swiss International Air Lines	Syurix[30]
Thai Airways International	Bangkok-Suvarnabhumi[103]
Thai Lion Air	Bangkok-Don Mueang
Turkish Airlines	Istanbul
Uganda Airlines	Entebbe[104]
Uzbekistan Airways	Toshkent[105]
VietJet Air	Xanoy, Xoshimin Mavsumiy: Da Nang, Phu Quoc[106]
Vietnam Airlines	Xanoy[107], Xoshimin[107]
Virgin Atlantic	London-Hitrou
Vistara	Abu-Dabi[108], Ahmadobod, Amritsar[109], Bangalor, Bangkok-Suvarnabhumi[110], Bxubaneshvar, Dakka[111], Dammom[112], Dehli, Dehradun, Doha[113], Dubay-Xalqaro, Frankfurt[114], Goa-Dabolim, Goa-Mopa[115], Haydarobod, Jaypur[116], Jidda[117], Kalkutta, Katmandu[118], Koimbatur[119], Andoza:FlagconKolombo-Bandaranaike[120], Kochi[121], Malé, Maskat[122], Mavrikiy[123], Parij-Sharl de Goll[124], Singapur, Srinagar, Tiruvanantapuram, Udaypur, Varanasi[125], Chandigarh, Chennay
Yemenia	Adan[126]

Yuk tashish

Aviakompaniya	Manzillar
AeroLogic	Frankfurt, Haydarobod, Hong Kong, Leypsig/Halle, Xanoy,
Aerotranscargo[127]	Hong Kong, Myunxen
Air Tanzania Cargo	Dorussalom, Dubay-Al-Maktum
Amazon Air[128]	Bangalor, Dehli, Haydarobod
Astral Aviation[129]	Hong Kong, Kobul, Nayrobi-Jomo Kenyatta, Qohira, Sharja
Aviacon Zitotrans	Astraxan, Bishkek, Haydarobod, Moskva-Vnukovo, Pattaya
Blue Dart Aviation[130]	Ahmadobod, Bangalor, Dehli, Haydarobod[131]
Cathay Cargo[132][133]	Amsterdam, Bangkok-Suvarnabhumi, Frankfurt, Hong Kong, London-Hitrou, Milan-Malpensa, Parij-Sharl de Goll, Chennay
China Airlines Cargo	Amsterdam, Taypey–Taoyuan
CMA CGM Air Cargo[134]	Guanchjou, Parij-Sharl de Goll
DHL Aviation	Frankfurt, Haydarobod, Leypsig/Halle
Egyptair Cargo	Boku, Qohira
Emirates SkyCargo	Bangkok-Suvarnabhumi, Dubay-Al-Maktum, Shanxay-Pudong
Ethiopian Cargo[135]	Addis-Abeba ( Efiopiya), Guanchjou, Kuvayt, Syamen, Xanoy
FedEx Express	Amsterdam, Bangalor, Bangkok-Suvarnabhumi, Dubay-Xalqaro, Guanchjou, Hahn, Hong Kong, Milan-Malpensa, Memfis, Parij-Sharl de Goll, Rim-Fiumichino, Tokio-Narita
Georgian Airlines	Boku
IndiGo CarGo	Ar-Riyod, Bangalor, Dehli[136], Durgapur[137], Haydarobod, Kalkutta, Kuvayt, Malé, Ras al-Xayma, Sharja[138]
Kenya Airways Cargo	Nayrobi-Jomo Kenyatta, Sharja
Lufthansa Cargo[139]	Bangkok-Suvarnabhumi, Frankfurt, Haydarobod, Hong Kong, Krasnoyarsk, Kyoln/Bonn, Leypsig/Halle, Olmaota, Xanoy[140]
MASkargo[141]	Kuala Lumpur-Xalqaro
National Airlines	Guanchjou, Hong Kong, Leypsig/Halle
Oman Air Cargo	Maskat
Pradhaan Air Express	Ahmadobod, Bangalor, Dehli
Qatar Cargo[142]	Doha, Makao
ROM Cargo Airlines	Hong Kong, Myunxen
SalamAir Cargo	Maskat, Sharja
Saudia Cargo[143]	Ar-Riyod, Dammom, Jidda
SF Airlines	Changsha, Chengdu-Shuangliu
Sichuan Airlines Cargo	Chendu–Tianfu
Silk Way Airlines	Boku
Silk Way West Airlines	Boku, Hong Kong
Singapore Airlines Cargo	Amsterdam, Brussel, Singapur
SpiceXpress	Bahrayn, Dehli, Kalkutta, Ras al-Xayma, Singapur[144], Xanoy, Sharja
Turkish Cargo[145]	Doha, Dubay-Al-Maktum, Istanbul, Andoza:FlagconKolombo-Bandaranaike, Xanoy
Volga-Dnepr Airlines	Abu-Dabi, Doha, Moskva-Sheremetyevo
YTO Cargo Airlines[146]	Guanchjou, Kunmin, Nannin

Bogʻlanish imkoniyati

Vile Parle — aeroport T1 va T2 ga eng yaqin boʻlgan Mumbay shahar atrofi temir yoʻllari tarmogʻining Gʻarbiy yoʻnalishi va Bandargoh yoʻnalishidagi temir yoʻl bekati.
Aeroport yoʻli va Marol Naka — Mumbay metropolitenining 1-qatoridagi T2ga eng yaqin bekatlar.
Gʻarbiy ekspress avtomagistrali (WEH) — T1ga eng yaqin boʻlgan Mumbay metropolitenining 1-qatoridagi bekat.

Brihanmumbai elektr taʼminoti va transport korxonasi (BEST) aeroportga Thane, Navi Mumbay, Borivali, Janubiy Mumbay va Andheri temir yoʻl bekatidan konditsionerli avtobuslarda xizmat koʻrsatadi, ularni Chalo ilovasida bron qilish mumkin^{[147][148][149][150]}. Navi Mumbay shahar transporti (NMMT) Navi Mumbayning turli tugunlaridan aeroportga avtobus qatnovini amalga oshiradi^[151].

Qurilayotgan metro bekatlari

Mumbay metropolitenining 3-liniyasi Cuffe Paradedan SEEPZgacha yer ostida ishlaydi va CSMIAga uchta bekat orqali xizmat qiladi — biri Santakruz va Sahar terminallarida va biri GVK SkyCityda^[152]. Bu Colaba va aeroport oʻrtasidagi qatnov vaqtini 40 daqiqagacha qisqartiradi^[153].

2012-yilning boshida MMRDA MIAL bilan uchta liniya bekatini qurish yoki qurilishini moliyalashtirish boʻyicha muzokaralar olib bordi^[154]. MIAL yoʻlovchilar uchun qulaylikning oshishi sababli jami ₹ 777 krorni tashkil etishi kutilayotgan uchta bekatni qurish xarajatlarini oʻz zimmasiga olishga rozi boʻldi. Biroq, CSIA MMRDA oldiga koridor uchun shartlar qoʻydi^[154];

• Toq soatlarda rejalashtirilgan xalqaro reyslar yoʻlovchilariga xizmat koʻrsatish uchun metro liniyasi kuniga yigirma toʻrt soat ishlashi kerak.
• Barcha metro bekatlarida roʻyxatdan oʻtish uchun qulaylik yaratiladi.

MIAL oʻzi qurayotgan uchta bekatning tijorat huquqlari toʻliq vakolatda boʻlishini va binolardagi har qanday tijorat faoliyatidan olingan daromad MIALga oʻtishini taʼkidladi. U ₹ 600 kror turadigan bekatlarni loyihalash va qurilish ishlarini mustaqil ravishda oʻz zimmasiga oladi va elektromexanik uskunalarning taxminiy qiymatini (taxminan ₹ 177 kror) MMRDAga uch yil davomida uchta teng boʻlib toʻlaydi^[152].

7A liniyasi T2ga ulanadigan 16.475 km (10.237 mi)^[155] uzunlikdagi „Qizil chiziq“ ning davomi hisoblanadi^[156]. Bu liniya CSMIAda yer osti bekatiga ega boʻladi^[157]. Bu yoʻnalishdagi qurilish ishlari 2020-yil boshida boshlangan va 2023-yil oxirigacha, CSMIAgacha yakunlanishi kerak^[158].

MMRDA shuningdek, CSMIA va qurilayotgan Navi Mumbay xalqaro aeroporti oʻrtasida 8-qatorni rejalashtirgan^[157].

Mukofotlari

Dehli aeroporti bilan bir qatorda aeroport Xalqaro aeroportlar kengashi tomonidan har yili 40 milliondan ortiq yoʻlovchiga xizmat koʻrsatadigan eng yuqori toifadagi aeroportlar boʻyicha Airport Service Quality Awards 2017 da „Dunyoning eng yaxshi aeroporti“ deb topildi^[159]. Shuningdek, u Skytrax 2016 World Airport Awards mukofotida „Hindiston va Markaziy Osiyodagi eng yaxshi aeroport“ mukofotiga sazovor boʻldi^[160]. Bu oʻz vaqtida uchish va qoʻnishlarni taʼminlash uchun Aeroportda hamkorlikda qaror qabul qilish (A-CDM) amalga oshirilgan Hindistondagi uchta aeroportdan biri hisoblanadi^[161]. Aeroport Xalqaro aeroportlar kengashi tomonidan 2020-yilda (yiliga 40 milliondan ortiq yoʻlovchi) Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi eng yaxshi aeroport sifatida taqdirlangan^[162]. 2023-yil mart oyida aeroport Xalqaro aeroportlar kengashi tomonidan yiliga 40 milliondan ortiq yoʻlovchi toifasida Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi eng yaxshi aeroport sifatida yana taqdirlandi^[163]. 2023-yil iyul oyida aeroport Travel + Leisure tomonidan dunyoning eng sevimli 10 ta aeroporti roʻyxatidan toʻrtinchi oʻrinni egalladi^[164].

Manbalar

1. „LIST OF INDIAN AIRPORTS“.
2. „Annexure III – Passenger Data“. aai.aero. Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
3. „Annexure II – Aircraft Movement Data“. aai.aero. Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
4. „Annexure IV – Freight Movement Data“. aai.aero. Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
5. 2019 Annual Airport Traffic Report. United States: Port Authority of New York and New Jersey., 2020.
6. „Adani Group takes over Mumbai airport“. The Times of India (2021-yil 13-iyul). Qaraldi: 2023-yil 14-oktyabr.
7. „GVK CSIA Project“. GVK Industries Ltd.. Qaraldi: 2012-yil 21-sentyabr.
8. „Sahar elevated corridor: Five minute 'short-cut' to airport from Western Express High now open to public“. The Times of India (2014-yil 13-fevral). Qaraldi: 2014-yil 13-fevral.
9. „Mumbai airport renamed as Chhatrapati Shivaji 'Maharaj' International Airport“. The Indian Express (2018-yil 30-avgust). Qaraldi: 2019-yil 12-yanvar.
10. „Maharashtra State Gazetteers – Greater Bombay District“. Cultural.maharashtra.gov.in. Qaraldi: 2017-yil 28-dekabr.
11. „RAF Santacruz“. rafweb.org (2011-yil 9-yanvar). Qaraldi: 2011-yil 17-sentyabr.
12. „Transport by Air“. Maharashtra State Gazetteers (1987). Qaraldi: 2012-yil 5-mart.
13. „Airfield, Santacruz“. Parliamentary Debates (Hansard) (1946-yil 30-oktyabr). 2020-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 17-sentyabr.
14. „Santacruz to be developed“. FlightGlobal (1949-yil 19-may). Qaraldi: 2011-yil 17-sentyabr.
15. „Travellers can breathe freely with brand new and improved terminal at Sahar in Bombay“ (1980-yil 31-dekabr). Qaraldi: 2019-yil 14-avgust.
16. „Bombay airport: A costly inferno“ (1979-yil 15-oktyabr). Qaraldi: 2016-yil 20-yanvar.
17. Rekha Jain; G. Raghuram; Rachna Gangwar „Airport Privatization in India: Lessons from the Bidding Process in Delhi and Mumbai“ (2007-yil 1-may). 2015-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 7-yanvar.
18. Potkewitz, Hilary.. Delta, JFK exploit Mumbai’s star status. Crainʼs New York Business (2006-yil 18-sentyabr).
19. V., Manju; Ali, S. Ahmed. „Delta plans non-stop Mumbai-NY flight“. The Times of India (2006-yil 4-sentyabr). Qaraldi: 2023-yil 21-yanvar.
20. Manju, V.. „Now, Mumbai world's busiest airport with only one runway“. TNN (2017-yil 13-may). Qaraldi: 2017-yil 13-may.
21. „Mumbai ATC handles a about 50 flights an hour“. The Times of India (2014-yil 20-sentyabr). Qaraldi: 2014-yil 29-sentyabr.
22. „Leading airports across India in financial year 2020, by number of passengers handled(in millions)“. statista. Qaraldi: 2021-yil 27-yanvar.
23. „Bidvest.co.za“. Bidvest.co.za. Qaraldi: 2010-yil 24-avgust.
24. „GVK website, CSIA“. gvk.com. Qaraldi: 2012-yil 19-yanvar.
25. „Mumbai International Airport Limited – MIAL“. Association of Private Airport Operators (2012-yil 24-iyun). Qaraldi: 2016-yil 4-may.
26. „CSIA.in“. CSIA.in (2008-yil 8-fevral). 2009-yil 22-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 24-avgust.
27. Thomas, Tanya. „Adani to acquire Mumbai airport“ (en). Livemint (2020-yil 1-sentyabr). Qaraldi: 2020-yil 1-sentyabr.
28. Gandhi, Forum. „Adani takes over MIAL, Navi Mumbai airports after a 2-year tussle with GVK“ (en). @businessline. Qaraldi: 2020-yil 1-sentyabr.
29. „Air Canada resumes London-Mumbai services“. Business News Europe (2023-yil 31-oktyabr). Qaraldi: 2023-yil 14-dekabr.
30. „India reopens gates to tourists from 99 countries as COVID-19 cases decline“ (2021-yil 15-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 15-noyabr.
31. „Air India to start daily flights between Amritsar and Mumbai with effect from May 20“. JetArena. Qaraldi: 2023-yil 14-may.
32. „Air India to launch Mumbai-Bhuj flights from March 1“. JetArena. Qaraldi: 2024-yil 4-yanvar.
33. „Air India to commence Mumbai-Goa Mopa service in Dec-2023“. CAPA. Qaraldi: 2023-yil 23-noyabr.
34. Shah, Shahrukh.. „Air India Set to Start Mumbai-Coimbatore-Mumbai Flight Service From May 3, Check Details“ (en). News18 (2023-yil 1-may). Qaraldi: 2023-yil 3-may.
35. „AIR INDIA SCHEDULES MUMBAI – MELBOURNE LAUNCH IN DEC 2023“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 1-noyabr.
36. Joshi, Gaurav.. „Air India Resumes Mumbai-JFK Flight After Four Years“ (en). Simple Flying (2023-yil 14-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
37. „Air India to start Mumbai to Pune service with effect from 26 March“. JetArena. Qaraldi: 2023-yil 16-mart.
38. Mondal, Anish. „Gujarat: Rajkot International Airport starts functioning, IndiGo to operate all its services from here – Details inside“ (en). The Financial Express (2023-yil 10-sentyabr). Qaraldi: 2023-yil 10-sentyabr.
39. „Air India nmSchedule“. Qaraldi: 2021-yil 1-dekabr.
40. Velani, Bhavya. „Air India to Restart the New Flights to Maldives“ (en). Aviation A2Z (2023-yil 31-avgust). Qaraldi: 2023-yil 2-sentyabr.
41. „Air India Express 2Q24 Middle East Network Additions“. AeroRoutes (2024-yil 15-aprel). Qaraldi: 2024-yil 15-aprel.
42. „Air India Express launches daily direct flights from Mumbai and Hyderabad to Dammam“. Hindu Dayashankar (2023-yil 14-dekabr). Qaraldi: 2023-yil 14-dekabr.
43. „Air India Express Sitemap“. Air India Express. Qaraldi: 2024-yil 9-aprel.
44. „Air India Express Sitemap“. Air India Express. Qaraldi: 2024-yil 31-yanvar.
45. „Air India Express Sitemap“. Air India Express. Qaraldi: 2024-yil 31-yanvar.
46. „AIR PEACE ADDS INDIA SERVICE IN NS23“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
47. Otieno, Bonface. „Air Tanzania ups stake for East African skies | Business Daily“. Business Daily Africa (2021-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 16-fevral.
48. „Akasa Air Flight Network“. Akasa Air. Qaraldi: 2024-yil 6-aprel.
49. „Akasa Air to start International Flights on March 28“. Mint. Qaraldi: 2024-yil 17-fevral.
50. „Took another flight to Mumbai Mumbai gets another flight: Weekly flight from Gwalior to Mumbai to start from February 27“. Geo TV News. 2024-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 24-fevral.
51. „Akasa Air Flight Network“. Akasa Air. Qaraldi: 2023-yil 2-may.
52. „Akasa Air“ (en-US). Lara News (2023-yil 10-iyul). Qaraldi: 2023-yil 18-iyul.
53. „Akasa Air to begin operations from Prayagraj on May 1“ (en). Hindustan Times (2024-yil 5-aprel). Qaraldi: 2024-yil 6-aprel.
54. „Akasa Air to start Mumbai to Srinagar flights from March 1“. AviationAll. Qaraldi: 2024-yil 2-fevral.
55. „Air India and Alliance Air schedule list“. airin todia.in. Qaraldi: 2021-yil 14-noyabr.
56. „Alliance Air Indore Flights“. Alliance Air.
57. Network Thoughts [@networkthoughts]. „Keshod airport to be operational from March 12, 2022“ (en) (2022-yil 4-mart). Qaraldi: 2022-yil 4-mart.
58. „Alliance Air Schedule“. Qaraldi: 2021-yil 23-mart.
59. „AZERBAIJAN AIRLINES ADDS MUMBAI SERVICE FROM NOV 2022“. AeroRoutes (2022-yil 4-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 4-oktyabr.
60. „Batik Air Malaysia 3Q22 India Network Restorations“. AeroRoutes.
61. „Cathay Pacific to restart flights between Hong Kong and India in May“. simpleflying.com (2022-yil 24-aprel). Qaraldi: 2022-yil 25-aprel.
62. „EgyptAir Mumbai service increase in NS23“. Aeroroutes (2023-yil 12-yanvar).
63. „El Al Tentatively Plans India Service Resumption in 4Q24“. Aeroroutes. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
64. „Flights from Almaty to Mumbai“. FlyArystan. Qaraldi: 2023-yil 21-noyabr.
65. Mahmoud, Sinan. „Fly Baghdad grounds planes as Iraqi government orders inquiry into US sanctions“ (en). The National (2024-yil 25-yanvar). Qaraldi: 2024-yil 26-yanvar.
66. „flynas Route Map“.
67. „FLYNAS ADDS JEDDAH – MUMBAI SERVICE FROM JAN 2024“. Aeroroutes (2023-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2023-yil 6-dekabr.
68. „IndiGo to start flying between Mumbai-Agra-Mumbai“. Amar Ujala. Qaraldi: 2021-yil 12-mart.
69. „IndiGo to launch Mumbai-Ayodhya flights from January 15“. JetArena. Qaraldi: 2023-yil 22-dekabr.
70. „INDIGO ADDS MUMBAI – BAHRAIN ROUTE FROM AUGUST 2022“. Aeroroutes. Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.
71. Karp, Aaron „IndiGo Restoring India-Thailand Links“. Routesonline. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.
72. „IndiGo to begin Bareilly to Mumbai, Bangalore flights from April 29“. Business Today (2021-yil 4-mart). Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
73. „INDIGO PLANS BANGLADESH SERVICE EXPANSION FROM LATE-OCT 2022“. Aeroroutes. Qaraldi: 2022-yil 12-sentyabr.
74. „IndiGo to commence Mumbai-Durgapur service in Jul-2023“. CAPA. Qaraldi: 2023-yil 26-iyun.
75. „Goa's 2nd international airport starts operations, first flight lands from Hyderabad“ (en). The New Indian Express (2023-yil 5-yanvar). Qaraldi: 2023-yil 5-yanvar.
76. „INDIGO NW22 DOMESTIC NETWORK ADDITIONS – 09NOV22“. Aeroroutes. Qaraldi: 2022-yil 10-noyabr.
77. Joshi, Gaurav.. „IndiGo Launches Direct Mumbai-Istanbul Flights“ (en). Simple Flying (2022-yil 12-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 12-oktyabr.
78. „Civil Aviation Minister Jyotiraditya Scindia flags off first flight from Itanagar's Donyi Polo Airport“ (en). The Economic Times (2022-yil 28-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 28-noyabr.
79. „INDIGO ADDS JAKARTA SERVICE FROM AUGUST 2023“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 3-iyul.
80. Sengupta, Joy. „IndiGo announces connectivity to Jaisalmer“ (en). The Times of India (2023-yil 21-avgust). Qaraldi: 2023-yil 22-avgust.
81. „IndiGo to resume Mumbai-Kannur service from Jul-2023“. CAPA. Qaraldi: 2023-yil 15-iyun.
82. PTI. „IndiGo to start flights connecting Kanpur from October 31“ (2021-yil 29-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 29-sentyabr.
83. „IndiGo Launches Direct Mumbai-Colombo Flights to Enhances Connectivity“.
84. „INDIGO 1H23 DOMESTIC ROUTES ADDITION SUMMARY – 05MAR23“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 7-mart.
85. „INDIGO SCHEDULES NAIROBI AUGUST 2023 LAUNCH“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 29-iyun.
86. „INDIGO 2H23 DOMESTIC NETWORK ADDITIONS“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 17-avgust.
87. Joshi, Gaurav.. „UAE Expansion: IndiGo Starts New Direct Mumbai-Ras Al Khaimah Flights“ (en). Simple Flying (2022-yil 23-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 24-sentyabr.
88. „Effective 2 March, IndiGo will connect Mumbai with Silchar“ (en). JetArena (2023-yil 21-fevral). Qaraldi: 2023-yil 22-fevral.
89. „IndiGo to resume Mumbai-Singapore service from Mar-2023“. CAPA. Qaraldi: 2023-yil 22-fevral.
90. Ganesan, S.. „IndiGo to operate daily service on Mumbai-Tiruchi-Mumbai sector from November 4“ (en). The Hindu (2023-yil 10-oktyabr). Qaraldi: 2023-yil 11-oktyabr.
91. Bobon, Gabriel. „Rută nouă: Varșovia - Mumbai cu LOT Polish Airlines din mai 2022“ (ro-RO). BoardingPass.ro (2022-yil 24-mart). Qaraldi: 2022-yil 3-aprel.
92. „Flight from Mumbai to Munich from 46,652 ₹“. Lufthansa. Qaraldi: 2022-yil 17-sentyabr.
93. „Malaysia Airlines - Flights“. Malaysia Airlines.
94. Srinet, Amulya Raj. „Nepal Airlines Corporation to start Mumbai-Kathmandu flight from March 27“ (en). Zee News (2022-yil 25-mart). Qaraldi: 2022-yil 3-aprel.
95. „SpiceJet Flight Schedule“. Official Website of SpiceJet. Qaraldi: 2024-yil 5-fevral.
96. „SpiceJet to launch Mumbai-Ayodhya flights from 2 February“. AviationAll. Qaraldi: 2024-yil 13-yanvar.
97. „SpiceJet to resume services from Bangalore to Mumbai and Patna from Sep-2023“. CAPA. Qaraldi: 2023-yil 14-avgust.
98. „SPICEJET RESUMES MUMBAI – BANGKOK SERVICE FROM LATE-OCT 2023“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 25-sentyabr.
99. Ojha, Sangeeta. „SpiceJet starts booking for flights for Delhi, Mumbai, Bengaluru from Darbhanga“ (en). Mint (2020-yil 21-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 3-aprel.
100. „SpiceJet to add new flights from April 26 on domestic, international routes“. Moneycontrol.com (2022-yil 18-aprel). Qaraldi: 2022-yil 28-may.
101. „News for Airlines, Airports and the Aviation Industry | CAPA“.
102. „Minister of Civil Aviation, Shri Jyotiraditya Scindia inaugurates direct flights between Kolhapur and Mumbai“ (en). Orissa Diary (2022-yil 4-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 4-oktyabr.
103. Møller, Gregers. „Thai Airways to resume international services to 36 destinations including Denmark and Sweden“ (2021-yil 15-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 15-oktyabr.
104. „UGANDA AIRLINES SCHEDULES LAGOS / MUMBAI OCT 2023 LAUNCH“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 12-sentyabr.
105. „Uzbekistan Airways Resumes Mumbai Service from April 2024“. Aeroroutes. Qaraldi: 2024-yil 24-yanvar.
106. „Travel India to Vietnam for just Rs 9! Vietjet announces super-saver air tickets on THESE routes“ (en). Zee News (2022-yil 24-avgust). Qaraldi: 2022-yil 9-sentyabr.
107. „Vietnam Airlines Adds Mumbai from May 2023“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 21-mart.
108. Pickett, Riley.. „Vistara Begins Nonstop Flights From Mumbai To Abu Dhabi“ (en). Simple Flying (2022-yil 1-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 2-oktyabr.
109. „Vistara to commence Mumbai-Amritsar service in Nov-2023“. CAPA. Qaraldi: 2023-yil 12-oktyabr.
110. Devansh Mehta.. „Vistara To Start Bangkok-Mumbai Flights In August“ (en). Simple Flying (2022-yil 10-iyul). Qaraldi: 2022-yil 12-iyul.
111. „Indian airliner Vistara to launch Dhaka-Mumbai flights from Nov 15“. The Daily Star (2022-yil 22-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 25-oktyabr.
112. „Vistara commences services to Dammam“ (en). Zawya (2023-yil 2-mart). Qaraldi: 2023-yil 2-mart.
113. Sengupta, Joy. „Vistara announces flights between Mumbai and Doha“ (en). The Times of India (2023-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 1-dekabr.
114. Velani, Bhavya. „Vistara Launches New Mumbai to Frankfurt Flights with 787“ (en). Aviation A2Z (2023-yil 23-sentyabr). Qaraldi: 2023-yil 23-sentyabr.
115. Joshi, Gaurav.. „Vistara Begins Services To Goa's New Airport“ (en). Simple Flying (2023-yil 14-fevral). Qaraldi: 2023-yil 14-fevral.
116. „Vistara to fly twice daily direct Mumbai- Jaipur from 30 Sept“. www.traveldailymedia.com (2022-yil 5-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 8-sentyabr.
117. John Benny.. „India's Vistara to launch Jeddah flights from August 2“ (en). Gulf News (2022-yil 12-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 2-iyun.
118. „Vistara to launch Mumbai-Kathmandu flights from Nov 15“. www.airvistara.com. Qaraldi: 2021-yil 5-iyun.
119. PTI. „Vistara to start flights from Coimbatore to Delhi, Mumbai, Bengaluru from May 20“ (en). Business Line (2022-yil 14-aprel). Qaraldi: 2022-yil 15-aprel.
120. Joshi, Gaurav.. „Vistara Resumes Flights Between Mumbai And Colombo“ (en). Simple Flying (2023-yil 2-mart). Qaraldi: 2023-yil 2-mart.
121. „Vistara to commence Mumbai-Cochin service in Mar-2023“. CAPA. Qaraldi: 2023-yil 10-mart.
122. „Vistara to launch daily direct flight services between Mumbai-Muscat from Dec 12“. www.zeenews.india.com. Qaraldi: 2022-yil 12-noyabr.
123. „VISTARA ADDS MAURITIUS SERVICE FROM LATE-MARCH 2023“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 10-fevral.
124. „Mumbai To Paris Nonstop:Vistara Announces its latest Long-Haul 787 FLight“. Simple Flying. Qaraldi: 2023-yil 10-yanvar.
125. „Vistara Flight Schedule“. airvistara.com. 2021-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-avgust.
126. „Home“. yemenia.com.
127. „Home“. Aerotranscargo.
128. Staff writers.. „Amazon Air takes off in India“ (en-US). Amazon (2023-yil 23-yanvar). Qaraldi: 2023-yil 18-fevral.
129. (2021-yil 4-fevral). „ASTRAL AVIATION AND SPICEXPRESS ENTER INTO A PIONEERING INTERLINE AGREEMENT FOR SEAMLESS CARGO CONNECTIONS ACROSS INDIA, AFRICA AND THE MIDDLE EAST“ (en). Press-reliz.
130. „Corporate details, Blue dart Aviation“. bluedartaviation.com. 2015-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 10-sentyabr.
131. „Destinations, Blue Dart Aviation“. 2020-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 30-oktyabr.
132. „Check Flight Schedule: Cathay Pacific Cargo“. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
133. „Network“. Cathay Pacific Cargo. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
134. Map of scheduled flights on the CMA CGM website https://www.cma-cgm.com/products-services/air-cargo
135. „Cargo Network“. m.keshav. 2014-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
136. „IndiGo CarGo starts operations with first freighter Delhi-Mumbai flight“ (en). The Economic Times (2022-yil 15-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 28-noyabr.
137. Pal, Satyen. „Andal Cargo terminal: কাজি নজরুল ইসলাম বিমানবন্দরে নয়া কার্গো টার্মিনাল, রুটগুলি জেনে নিন“ (bn). Hindustan Times (2023-yil 31-iyul). Qaraldi: 2023-yil 1-avgust.
138. „A look at routes where IndiGo has deployed its freighters“ (en). JetArena (2023-yil 12-aprel). Qaraldi: 2023-yil 12-aprel.
139. Lufthansa Cargo AG flight schedule (Wayback Machine saytida 30 December 2005 sanasida arxivlangan) (9mb file in Excel format) only those destinations with MD-11 service are Lufthansa Cargo destinations
140. „Lufthansa Cargo begins scheduled service to Hanoi“. Freight Waves (2022-yil 28-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 28-noyabr.
141. „MAS Cargo network“. Maskargo.com (2016-yil 30-oktyabr). Qaraldi: 2017-yil 27-mart.
142. „Route Map“. Qatar Airways Cargo. 2017-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral. Enlarge the map to see all mentioned destinations
143. „2017 Winter Freighter Schedule effective (01 FEB 17 – 28 FEB 17)“. Saudia Cargo. 2017-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
144. „Spicejet introduces scheduled freighter services to Singapore“. Business Traveller. Business Traveller India (2021-yil 25-fevral).
145. „WINTER 2016 CARGO SCHEDULE (16–22 JAN 2017)“. Turkish Airlines Cargo. 2017-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
146. „Global Cargo Offices“. YTO Cargo Airlines. Qaraldi: 2023-yil 12-avgust.
147. Badgeri, Maonj. „BEST starts 12 services to Mumbai's T2 international airport from Thane“. The Times of India (2014-yil 3-iyul). Qaraldi: 2015-yil 4-fevral.
148. Sen, Somit. „Mumbai: Now, AC bus ride on Andheri station-T2 shuttle route for Rs 6 | Mumbai News“ (en). The Times of India (2020-yil 11-mart). Qaraldi: 2020-yil 2-iyun.
149. „Mumbai Luxury AC Bus Service Connecting City To Airport: Comfortable, Convenient, And Cost-Effective“ (en). Free Press Journal. Qaraldi: 2024-yil 25-yanvar.
150. „Now, book a ride on BEST's Chalo app for T2-Borivli route“. The Times of India (2023-yil 13-oktyabr). Qaraldi: 2024-yil 25-yanvar.
151. Bannerjee, Sanjay. „NMMT will run 2 routes from city to airports“. The Times of India. Qaraldi: 2015-yil 4-fevral.
152. „MIAL to build three stations near airport“. The Indian Express (2012-yil 5-mart). Qaraldi: 2012-yil 28-mart.
153. Phadnis, Aneesh. „Mumbai airport plans Rs 1,600-crore upgrade“. Business Standard (2014-yil 10-mart). Qaraldi: 2014-yil 10-sentyabr.
154. „Development body in talks with CSIA“. The Indian Express (2012-yil 14-yanvar). Qaraldi: 2014-yil 10-sentyabr.
155. „Mumbai Metro Line 7 (ANDHERI EAST – DAHISAR EAST)“. 2023-yil 1-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-may.
156. „State clears extension of Metro 7 up to Terminal 2“. Qaraldi: 2020-yil 15-may.
157. „Metro 7A in Mumbai to get twin tunnels“ (2019-yil 24-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 15-may.
158. „Mumbai: Work on second underground Metro line 7A begins“ (2020-yil 5-mart). Qaraldi: 2020-yil 15-may.
159. Devanjana Nag. „Delhi's IGI, Mumbai's Chhatrapati Shivaji Maharaj airports beat Singapore Changi, Seoul Incheon to become world's best“. The Financial Express (2018-yil 7-mart). Qaraldi: 2018-yil 2-may.
160. „CSIA voted Best Airport in India and Central Asia“. Business Line (2016-yil 21-mart). Qaraldi: 2016-yil 22-mart.
161. „2020 – Best Airport by Size and Region“. ACI World. 2021-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 10-mart.
162. „2020 – Best Airport by Size and Region“. ACI World. 2021-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 10-mart.
163. Raj, Amulya.. „Mumbai International Airport Declared Asia-Pacific's Best Airport In 'Over 40 Million Passengers' Category“ (en). Zee News (2023-yil 6-mart). Qaraldi: 2023-yil 7-mart.
164. „Mumbai airport ranked 4th favorite international airport of 2023 by Travel + Leisure“ (en). CNBC TV18 (2023-yil 12-iyul). Qaraldi: 2023-yil 15-iyul.

Havolalar

• Rasmiy sayti

Andoza:Adani Group Andoza:Mumbay