![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/18_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%258B%25D0%25B9_%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25B2._%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2587%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%258C_%2528%25D0%25BA%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25B5%25D1%2586_XIX_%25D0%25B2.%2529.jpg/640px-18_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%258B%25D0%25B9_%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25B2._%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2587%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%258C_%2528%25D0%25BA%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25B5%25D1%2586_XIX_%25D0%25B2.%2529.jpg&w=640&q=50)
Marv
From Wikipedia, the free encyclopedia
Marv (turkmancha: Merw; ruscha: Мерв; forscha: مرو, Marv, xitoycha: 木鹿, Mulu; Avestoda: Mouru) — bir vaqtlar Saljuqiylar davlati (arabcha: al-Salājike, forscha: سلجوقيان Saljūkiyān)ning poytaxti boʻlgan Oʻrta Osiyoning eng qadimiy shaharlaridan biri. Bayramali shahri (Turkmaniston) yaqinida joylashgan. Marvning qoldiqlari 5 qalʼa (Erk qalʼa, Gabr qalʼa, Sulton qalʼa, Abdullaxon qalʼa, Bayramalixon qalʼa) xarobalaridan iborat. Marv xarobasida XIX asrning 80-yillaridan V. A. Jukovskiy, 1946-yildan M. Ye. Masson rahbarligidagi Janubiy Turkmaniston arxeologik kompleks ekspeditsiyasi, keyingi yillarda Ashxobod, Toshkent, Moskva va SanktPeterburgdan kelgan arxeologlar guruhi qazishma ishlarini olib borgan. Marvning eng qadimiy qismi — Erk qalʼa (maydoni 12.ga) miloddan avvalgi birinchi mingyillikning 1-choragidan mavjud boʻlgan. Marvning ravnaq topgan (Parfiya va ilk sosoniylar) davri mil. av 2— milodiy 3-asrga toʻgʻri keladi. Bu davrda Marv Gabr qalʼa va Erk qalʼa hududlaridan iborat boʻlib, Erk qalʼa Marvning arkiga aylangan. Shahar va uning atrofi (60 km²) mudofaa devori bilan oʻrab olingan. Milodiy III asrdan M. Sosoniylar davlati tarkibiga kirgan, VII asrda esa arablar tomonidan bosib olingan. VIII asr oʻrtasida Marv — Abu Muslim harakati markazi.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/GreatKyzKala3.jpg/640px-GreatKyzKala3.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/17_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B9_%D0%9C%D0%B5%D1%80%D0%B2_%28%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2.%29.jpg/320px-17_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B9_%D0%9C%D0%B5%D1%80%D0%B2_%28%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2.%29.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/18_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B9_%D0%9C%D0%B5%D1%80%D0%B2._%D0%9C%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%82%D1%8C_%28%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2.%29.jpg/320px-18_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B9_%D0%9C%D0%B5%D1%80%D0%B2._%D0%9C%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%82%D1%8C_%28%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%86_XIX_%D0%B2.%29.jpg)
IX asrda Marvda ilm-fan ravnaq topdi, u arab xalifaligining Xuroson va Movarounnaxr noibligining poytaxti rolini oʻynadi. Maʼmun ibn Horun ar-Rashid davrida Marvda Bagʻdod akademiyasining asosini tashkil etgan marvaziylar maktabi tarkib topdi. Oʻrta asrdagi Marvning ravnaq topgan davri XI—XII asrlarning 1-yarmiga toʻgri keldi; bu davrda u buyuk Saljuqiylar davlatining poytaxti boʻlgan (Sulton qalʼa harobasida Sulton Sanjar maqbarasi joylashgan). XII asr oxiri — XII asr boshida Marv Xorazmshohlar davlatining yirik markazi boʻlgan. 1222-yilda shahar moʻgʻullar tomonidan vayron qilingan. XIII asr oʻrtasi — XIV asrda shahar qisman tiklangan (ayniqsa, uning rabod qismi). XV asr boshida Shohrux davrida qisqa muddat ravnaq topgan. Marvdan oʻrta asrlarda koʻplab olimu fuzalolar yetishib chiqqan. 1510—24 va 1601 — 1747 yillarda Marv forslar qoʻlida boʻlgan. Marv urushlari tufayli inqirozga yuz tutgan (1790) va markaz Marvdan 30 km gʻarbga Mari shahriga koʻchgan[1].