Oʻzbekcha (uz)

Qisqa faktlar

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

suv

Aytilishi

Etimologiyasi

SUV 'vodorod bilan kislorodning kimyoviy birikuvidan iborat tussiz shaffof suyuqlik'. Hamma s u v deb talpinar, hamma s u v g a intilar edi (Mirzakalon Ismoiliy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli sub tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 422; DS, 512); keyinroq b undoshi v undoshiga almashgan (Devon, III, 142; DS, 515), hatto v undoshi talaffuz qilinmagan ham (ПДП, 422; ТРС, 550): sub > suv [> su].
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Vodorod bilan kislorodning kimyoviy birikmasidan iborat rangsiz, hidsiz shaffof suyuqlik; tabiatda muz va bugʻ holida ham uchraydi, barcha tirik or-ganizmlarning va koʻpgina moddalarning tarkibiy qismini tashkil qiladi. ◆ Qor suvi. Dengiz suvi. Oqar suv. Turgʻun suv. shsh Zi-lol suvlar, eram kabi bogʻu boʻstonlar, Me-ning sovgʻam koshonalar, oltin tuproqlar. Gʻayratiy . ◆ Atmosferada suv bugʻ, tuman, bu-lut, yomgʻir, qor holatida boʻladi.. "OʻzME" .

2 Shunday suyukdik ichimlik sifatida. ◆ Mineral suvlar. yat Sadaqaning afzali chan-qoq odamlarga suv ulashmoqdir. "Fan va turmush" . ◆ Organizmga yod oziq-ovqat va suv bilan kiradi. "Fan va turmush" .

Jon (yoki hayot) suvi 1) hayot bagʻishlov-chi, hayot-mamot masalasini hal qiluvchi suv. ◆ Ular oʻzlariga, oʻz yerlariga, oʻz uylariga hayot suvi keltirish uchun.. kurashga boradilar. M. Ismoiliy, „Fargʻona t「 . o; 2) koʻchma hayot ba-gʻishlovchi, jon, fayz kirituvchi narsa. ◆ Tash-qarida bir qoʻsha sozandalar dutor, tanbur, gʻijjak, rubob, pay bilan dunyoga jon suvi sepib, shaharning mashhur hofizlari ashula aytadilar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar「 . ◆ Mashq boiianishi bilan butun vujudimga hayot suvi yugurdi. A. Qodiriy, „Kichik asarlar「 . Suv ichmoq 1) suv isteʼmol qilmoq. ◆ Ot boshiga ish tushsa, suvligʻi bilan suv ichar. Er boshiga ish tushsa, etigi bilan suv kechar. Maqol; 2) sugʻorilmoq . ◆ Sholining orqasidan kurmak suv ichibdi. Maqol . ■■ ◆ Koʻz tikib turgan yerla-rimiz eski ariqdan suv icholmaydi, yangi arik,-dan taqir icholmaydi, yana azalgiday qaqrab yotaveradi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha「 . Suv yoʻli Kemalar qatnaydigan yoʻl. Suv qoʻymoq Sugʻorish uchun suvning yoʻlini ochmoq, su-gʻormoq. ◆ Ekinga suv qoʻymoq.

3 Soy, koʻl, daryo va shu kabilarning suvli sathi haqida. ◆ Suv boʻyi. Suvning narigi beti. Suvning koʻtarilishi.

4 Tarmeva, sabzavot va sh.k. tarkibidagi shira, sharbat, suyutslik. ◆ Anor suvi. Sabzi-ning suvi. sht Bogʻingda ochilgan qizil gulla-ring, Uzumning suviday shirin tillaring. "Qoʻshiqlar" .

5 Tirik organizm va aʼzolardan ajra-lib chiqadigan suyuqlik, shira. ◆ Oshqozon suvi. yat [Yormat] Tumov orqasida burnidan toʻxtovsiz oqqan suvni ham sezmaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar「 .

Ogʻzining suvi keldi Havasi keldi; yegi-si, ichgisi keldi. ◆ Undan narida kattakon doshqozonda osh damlab qoʻyilibdi. Zarchuva solingan, sap-sariq. Ogʻzining suvi kelib ketdi. "Yoshlik" .

6 Umuman, turli narsalar tarkibidagi namlik. ◆ Suvi qochgan non, olmachoy bilan nonushta qilishayotganda, Gadoyboy paydo boʻldi. H. Gʻulom, „Feruza「 .

7 koʻchma s. t. Maza-matrasi, shirasi yoki jiri yoʻq (meva yoki ovqat haqida). ◆ Qovun qip-qizil suv chiqdi. Bu shoʻrva emas, shildir suv.

8 Kashtachilikda: toʻgʻri yoki toʻlqinsimon chiziq shaklidagi gul elementa. ◆ Suvi oq, guli turli qiyiqcha.

9 esk. Oʻn tanobga teng yer oʻlchov birligi. ◆ Har oʻn tanob yer bir suv hisoblanib, mana shu maydon hisobidan ariq tozalashga bir hasharchi yuborilar edi. I. Jabborov, „Koʻhna xarobalar siri「 .

10 Turli birikmali nomlar tarkibida keladi, maye., ◆ suv kalamushi, suv echkilari, suv osti kemasi.

Ancha (yoki koʻp, qancha-qancha) suvlar oqdi Koʻp zamonlar oʻtib ketdi, ancha vaqt boʻldi. ◆ Ha, qizim, undan buyon qancha-qancha qorlar yogʻdi, qancha-qancha suvlar oqdi, u vaqtlarda yosh ekanmiz, farosat oz ekan, koʻp-koʻp kam-chiliklar oʻtdi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli「 . Sirkasi suv koʻtarmaydigan odam q. sirka

I. Sirtiga suv yuqtirmaslik q. sirt. Suv boʻlmoq 1) terlab jiq hoʻl boʻlmoq, terga botmoq. ◆ Bemor isitmalab, suv boʻlib yotibdi; 2) erib suvdek boʻlmoq . ◆ Temirchining qoʻlida temir erib suv boʻlar. Maqol . Suv yoʻgʻida tayammum q. tayammum. Suv tekin q. tekin. Suv qilib (yoki suvdek) ichmoq (yoki ichib yubor-moq) ayn. suv qilmoq 2. Suv qilmoq 1) zim-dan oʻzlashtirmoq, oʻzlashtirib, gumdon, yoʻq qilmoq. ◆ Navroʻzda duv-duv gap tarqalgandi: Saidxon kolxozning faloncha pulini gumdon qilib, qamalib yotganmish, pismadonchi mol-ni suv qilib, qoʻlga tushib qolganmish. Sh. Toshmatov, „Tongdagi koʻlanka; 2) miridan sirigacha puxta egallamoq, besh qoʻlday bi-lib, yodlab olmoq「 . ◆ Oʻn yetti kun deganda [Moʻ-minjonning] xati keldi.. yana xati kelgun-cha, bilmadim, necha marta oʻqib chiqqanmi-kinman uni. Xuddi suv qilib yubordim. Q. Maqsumov, „Muhabbat qoʻshigʻi「 . Suv quygandek (tinch, jimjit) Churq etgan ovoz yoʻq, jimjit. ◆ Navoiynshg uyi suv quygandek jimjit, hamma oyoq uchida yurar, bir-birlari bilan shivirlashibgapirishar edi. M. Osim, „Sehrli soʻz「 . Suvga oqizmoq (yoki tashlamoq) Behudaga ketkizmoq, sovurmoq, shamolga uchirmoq. U ◆ [dehqon] molini sotmadi — suvga oqizdi. Yoʻq, suvga oqizgandan battar boʻldi. Oybek, „Tanlangan asarlar「 . Suvga tushgan nondek boʻshash-moq Juda ham boʻshashib ketmoq, hovridan tushmoq. ◆ [Otabek] Suvga tushgan nondek boʻ-kib, boʻshashib, yuz xuii sovuq, yaramas xayollar qoʻlida ezilib, oʻzining dunyoda bormi-yoʻqligiga ham tushunmay keta beradir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar「 . Suvga tushsa, quruq chiqadigan Juda quv, ayyor, har qanday mushkul va-ziyatdan sip-silliq qutulib chiqadigan. Suvga urib ketmoq Zim-ziyo boʻlib ketmoq, bedarak yoʻq boʻlmoq, yoʻqqa chiqmoq. ◆ Dunyodan umidi boʻlmagan odamda did ham, orzu-havas ham suvga urib ketar ekan. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari「 . Suvda maza bor, bunda maza yoʻq kest. Juda bemaza narsa haqida. Suvday bilmoq (yoki ichmoq, ezib ichmoq) Juda yaxshi bilmoq, chuqur, puxta bilib olmoq, egalla-moq. ◆ [Ertoʻgʻon ota] Suv ilmin suvday ichgan Daryolarning sultoni. Qirq kolxozga suv sur-gan Miroblarning polvoni. Q. Muhammadiy . Suvday serob boʻling Hech narsadan kamchi-ligingiz boʻlmasin. Tagiga suv ketdi Tagi, zamiri boʻshashdi. ◆ Boylikning tagiga suv ketdi. Oybek, „Tanlangan asarlar「 . Tushingizni suvga ayting q. tush. Oʻzini oʻtga (ham), suvga (ham) urmoq q. oʻt I. Oʻt bilan suvdek Bir-biri bilan sira ham kelisha olmaydigan darajada zid, qarama-karshi, it-mushuk. ◆ Ilgarilari oʻt bilan suvdek boʻlgan kundosh-lar endi sirdosh boʻlib, chekka-chekkada pi-chirlashadigan boʻldilar. A. Muxtor, „Opa-sin-gillar「 . Qoʻlini sovuq suvga urmaydi q. qoʻl. Gʻalvirni suvdan koʻtarmoq q. gʻalvir.

Sinonimlari

Antonimlari

СУВ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Ot

suv (koʻplik suvlar)

H₂O suyuqlik

Aragoncha: aigua, augua
Armancha: ջուր (ǰur)
Astuleoncha: agua
Avarcha: льим (łim)
Albancha: ujë
Arabcha: ماء (māʾ)
Aymaracha: uma
Ozarbayjoncha: su
Baskcha: ur
Bamanacha: ji
Boshqirdcha: һыу (hïw)
Beloruscha: вада (vada)
Bengalicha: জল (jal), পানি (pāni)
Bislamacha: wota
Bretoncha: dour
Birmancha: ရေ (ye)
Chexcha: voda
Datcha: vand
Niderlandcha: water
Gagauzcha: su
Fincha: vesi
Galisiycha: auga
Inglizcha: water
Estoncha: vesi
Irlandcha: uisce
Olmoncha: Wasser
Mojarcha: víz
Fransuzcha: eau
Islandcha: vatn
Italyancha: acqua
Yaponcha: 水 (mizu)
Qozoqcha: су (sw)
Koreyscha: 물 (mul), 수 (su)
Qirgʻizcha: суу (suu)
Latishcha: ūdens
Limburgcha: water
Lingalacha: mái
Litvacha: vanduo
Lyuksemburgcha: Waasser
Malagasiycha: rano
Makedoncha: вода (vóda)
Malaycha: air
Maltiycha: ilma
Mencha: ushtey
Maoricha: wai
Moʻgʻulcha: ус (us)
Polyakcha: woda
Portugalcha: água
Ispancha: agua
Palaucha: ralm
Papyamentocha: awa
Pushtucha: اوبه
Kechuacha: yaku
Rumincha: apǎ
Ruscha: вoда (voda)
Romanshcha: aua
Ruandacha: amazi
Samoancha: vai
Slovatscha: voda
Slovencha: vôda
Serbcha: во̀да vòda
Shvedcha: vatten
Suaxilicha: maji
Tagalcha: tubig
Tsvanacha: metsi
Tongancha: vai
Tojikcha: oб (ob)
Taycha: น้ำ (nâm), ชล (chon)
Turkcha: su
Valliycha: dŵr
Urducha: پانی (pāni)
Uygʻurcha: سۇ (su)
Vyetnamcha: nước
Volapyukcha: vat
Volofcha: ndoh
Yorubacha: omi
Kosacha: amazi
Xitoycha: 水 (shuǐ)
Tuvacha:суг
Yoqutcha: уу
Yunoncha: νερό (neró)
Zulucha: amazi

Ruscha _ru

suv
1 вода; // водный, водяной; ◆ oqar suv проточная вода; ◆ sizot suv грунтовые воды; ◆ turgʻun suv стоячая вода; ◆ qor suvlari талые воды; ◆ hizr suvi фольк. живая вода; ◆ suv balosi водная стихия; ◆ suv balosidan, oʻt balosidan saqla! уст. упаси (боже) от воды и от огня; ◆ suv ombori водохранилище; ◆ suv parisi русалка; ◆ suv sporti водный спорт; ◆ suv tomchilari водяные капли; ◆ suv xoʻjaligi водное хозяйство; ◆ suv osti kemasi подводная лодка; ◆ suv tashlash kanali водосброс, водоотводящий канал; ◆ suv koʻtaradigan guruch сорт риса, сильно разбухающего, требующего много воды; ◆ suvdan foydalanish водопользование; ◆ suvning koʻtarilishi геогр. прилив; ◆ suvning tushishi геогр. отлив; ◆ suv bermoq 1) давать воды; поить; подивить; 2) закаливать; ◆ poʻlatga suv bermoq закаливать сталь; ◆ suv bogʻlamoq запружать воду и пускать её на поля; ◆ suv purkamoq прыскать, опрыскивать, обрызгивать водой; ◆ suv sepmoq поливать (напр. улицу); ◆ suv tortmoq доставать воду (из колодца); ◆ suv chiqarmoq поднимать воду (водоподъемным колесом, насосом и т. п.); ◆ suv surmoq пустить воду в нужном направлении (по оросительным каналам); ◆ suv tomizmoq см. ◆ tomizmoq; suv quymoq пускать воду, поливать (поле); ◆ suvni taramoq пропускать воду по бороздам (на поле); ◆ suvini tortmoq (или termoq) впитывать в себя воду, пропитываться водой; ◆ suvga qonmoq напиться; насыщаться водой (напр. о растениях); ◆ suv urib ketdi (букв. вода ударила и ушла) вода размыла (напр. запруду); ◆ suv olib ketdi 1) смыло водой; унесло водой; 2) перен. свело на нет; ◆ ishni suv olib ketdi (вся) работа пошла насмарку; ◆ biroviing tegirmoniga suv quymoq лить воду на чью-либо мельницу; ◆ suv - dehqonning qoni, yer - uning joni посл. вода — кровь крестьянина, земля — его душа; ◆ oldingdan oqqan suvning qadri yoʻq посл. у воды, текущей перед тобой, нет цены; соотв. что имеем — не храним, потерявши — плачем; ◆ suvda maza bor, bunda maza yoʻq вода и то вкуснее этого (о совершенно безвкусной пище); ◆ suv yoʻgʻida tayammum погов. (букв. когда нет воды — омовение песком) на безрыбье и рак рыба; ◆ suv kelsa - simirib, tosh kelsa - kemirib см. ◆ simirmoq; yalangʻoch suvdan toymas погов. голый не боится воды; соотв. щуку водой не испугаешь; ◆ suv keltirgan xor-zor, koʻza sindirgan aziz см. ◆ aziz 1; ot boshiga ish tushsa, suvluq bilan suv ichar, er boshiga ish tushsa, etik bilan suv kechar см. ◆ suvluq 2; suvni kurmay, etik chechma посл. не видя воды, не снимай сапог; соотв. не зная броду, не суйся в воду; ◆ dunyoni suv olib ketsa, toʻpigʻiga chiqmaydi погов. см. toʻpiq;
2 арык; речка, река; водоём; озеро; ◆ suv boʻyida на берегу, у реки; ◆ suv yoqalab (или boʻylab) bormoq идти вдоль берега; ◆ suv keltirmoq 1) принести воды; 2) проводить арык; 3) обводнять;
3 сок; ◆ anor suvi сок граната; ◆ ogʻiz suvi (или ◆ suvlari) слюна; ◆ oshqozon suvi желудочный сок; ◆ suv olmoq наливаться соком (о плодах); ◆ suvi qochgan non чёрствый хлеб; ◆ ogʻzining suvi keldi у него слюнки потекли; ◆ siqib suvini olmoq 1) выжимать сок; 2) перен. выжимать соки; ◆ siqib suvini chiqarmoq выдавливать сок;
4 вышивка стебельчатым швом;
5 ист. мера площади земли, равная десяти танапам (см. tanob 1); ◆

suv burgut зоол. орлан-белохвост; ◆ suv ilon зоол. уж; ◆ suv koʻrak или ◆ suv koʻsak коробочка хлопка, побитая морозом и остановившаяся в развитии; ◆ suv piyoz бот. сусак зонтичный; ◆ suv chechak ветряная оспа; ◆ suv chumchuq зоол. оляпка; ◆ suv yalpiz бот. дербенник, плакун-трава; ◆ suv qalampir бот. гречиха почечуйная; ◆ suv tekin почти даром, по дешёвке; ◆ suv qilmoq сплавить (краденое); ◆ suv qilib ichmoq или ◆ suvdek bilmoq хорошенько усвоить, запомнить; знать наизусть; знать, как свои пять пальцев; ◆ suv quygandek jimjit (букв. тихо, словно водой залито) мёртвая тишина; ◆ suvga oqizmoq или ◆ suvga tashlamoq (букв. бросать в воду) тратить впустую, бросать на ветер; ◆ suvga tushsa, quruq chiqadigan odam человек, всегда выходящий сухим из воды; проныра, пройдоха; ◆ suvga urib ketmoq исчезнуть, пропасть; ◆ suvdek serob boʻling см. ◆ serob; suvdan silliq chiqmoq см. silliq; ◆ yer-suv (букв. земля-вода) недвижимое имущество; ◆ sirkasi suv koʻtarmaydigan odam см. ◆ sirka I; tagiga suv ketdi 1) подмок; 2) перен. расшатался, еле держится, вот-вот развалится; ◆ tushingni suvga ayt (букв. расскажи свой сон воде) не говори напрасно; ◆ suvdan halvo yasaganday (букв. словно халву сделали из воды) сделанный кое-как, дрянной.