L'archeołoxia[1] (da ła lengua greca vecia ἀρχαιολογία
, fata da łe parole
ἀρχαῖος
archaios , "arcàego" "vècio", e
λόγος
logos , "siensa" o "studio") ła xe ła siensa che ła studia łe socetà omane che łe ga viveste inte el ndar dei secołi, grasie a ła riçerca, documentasion, l'anałixi e al catar fora alguni mestieri o trabachi[2] che i ga d'asà, par exenpio architeture, manfati, resti biołoxeghi e omani.[3]
L'archeołoxia ła xe l'unega che połe studiare łe socetà che no ga d'asà documenti scrivesti parché no i conosea sta pratega, de fati sta siensa ła xe stà definia, inte el pasà, speçalmente inte i Stati Unii de ła Mèrica come branca de ła istoria, parché la gera giusta par dare ogeti materiałi de chełi periodi, parché no ghe gera sufiçenti fonti scriveste.
L'archeoloxia tradisionalmente ła xe dividesta in soto-disipline, a segonda del periodo o de ła cultura del ogeto studià (par exenpio archeołozia clasega o archeołozia industriale o paletnolozia) o se no a segonda de łe tecneghe de indagine che se dopara (archeolozia subacuea o archeolozia sperimentałe) o de speçifeghe problemadeghe (archeołozia urbana, archeołozia teorega) o oncora, so ła baxe del tipo de materiałe da examinare (numixmadega o epigrafia).
L'archeoloxia ła ga cresesto e ła se ga xviłupà col cresare e el xviłuparse dełi metodi de indagine e de łe tecnoloxie doparae par ła riçerca de ogeti materiałi
Metodi de trabaco in archeołoxia
Interdisiplinarità in archeoloxia
I archeołoxi i dopara anca metodi de laoro doparai inte ła soçołozia, da ła demografia, da ła zeografia, da l'economia o anca de łe siense pułiteghe par ricostruir i veci modi de vivare del tenpo.
Se ga da dire parò che i archioloxi moderni, no i połe saver tute łe siense e par sto motivo i cołabora a streto contato co studioxi de altre disipline par studiar i vari aspeti speçifeghi del pasà.
Tipi de archeołoxia
Archeołoxia sperimentałe
La xe ła soto-disiplina che vołe aprofondire l'anałixi dei resti materiałi del pasà, sercando de replicare łe condision del tenpo. Sta soto-disiplina ła xe sta istituia inte i ani 60 e sta sperimentasion ła ga funsionà in do manjiere:
- La replica i dati archeołoxeghi come ojeti, vestiari, edifiçi e altre struture preistoreghe, co łe stese materie prime e co łe stese tecneghe de produsion conosue inte el tenpo che se xe drio studiar
- Recostrusion dei stesi proçesi che co sti cuà njien fati inportanti dati archeoloxeghi. Par exenpio come che i coltivava i canpi, tajare albari e altro.
Se ga da dire in manjiera ciara che l'archiołoxia sperimentałe, come el nome dixe, no ła mostra ipotexi vere, ma łe połe esar doparae dopo par catarghine fora una che łe posa esare conpatìbiłi co ła produsion e el conportamento de ła socetà studiada.
Archeoloxia industriale
La xe la soto-disiplica che ła studia e anałixa i resti materiałi del pasà inte el canpo industriałe. La studia i resti materiałi come fabreghe, mułini, ponti, miniere, machine e tanto altro che njien catà e che se połe ricondur a che el epoca.
Archeoloxia medievałe
La xe ła soto-disiplina che çerca de studiarse i resti materiałi de l'età medievałe.
Archeołoxia subacuea
La xe cheła soto-disiplina che se intaresa a l'anałixi de chełi resti materiałi del pasà che par difarenti motivi, i xe negai soto acua, sia osèani, che mari, che laghi. L'archioloxia subacue ła xe nasesta co se ga tacà fare łe imersion freelance. La xe cheła branca che studia anca i antichi insediamenti de l'omo che i xe restai soto acua, par colpa del graduałe alsamento dei oçeani.
Xe grasie a l'archiołoxia subacuea se se ga capio łe varie rote del trafego maritimo che łe cołega paexi difarenti co culture e łengue difarenti.
Archeołoxia urbana
L'archeoloxia urbana ła xe cheła branca de l'archeołoxia pì conosua e che ła xe ła someja popołare de l'archeołoxia (i scavi archiołoxeghi inte łe çità). La xe ła soto-disiplina che ła se ocupa de tore sù rapidamente el materiałe catà, prima che vegna costruio sora.
Notasion
Bibliografia (multiłengoa)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
