Alpe

Łe Alpe łe xe na caena montagnoza de l'Eoropa sentro meridional.
Łe se slonga intra Mònaco, Fransa, Svìsera, Liechtenstein, Germania e l'Austria verso ovest e nord, senpre l'Austria, ła Itàlia e ła Slovenia a este e a sud.

Alpe

Sorte	Caena montagnoza
Parte de	sistema alpino-himalayano (it)
Posto
Continente	Eoropa
Rente a	Prealpe
Formà da	Alpi Osidentałi Alpe orientałi
Dati e sifre
Altitùdene	4 810,9 m
Mezura	280 () × 1 200 () km
Ponto pì alto	Monte Bianco  (4 810,9 m )
Traversa	Zermània, Àustria, Svìsara, Fransa, Itàłia, Slovènia, Mònaco, Liechtenstein e Ungaria
Materiałe	ròcia magmàtega, Flysch (it) , mołasa, ròcia metamòrfega e ròcia sedimentària
Àrea	190 000 km²
Istòria
Perìodo	Oligocene (it) e Tersiàrio

On masicio austrìago alpin

Łe Alpe drénto el stato italian łe se slonga dal Friułi, pasando pa Vèneto, Trentin, Lonbardia, Vałe d'Aosta el Piemonte e pa ùltima ła Liguria.

Ziografia fizega

Considerando ła estension, ła majoransa łe xe cata inte łi stati de oltralpe.
El monte pì alto el xe el Monte Bianco chel fa 4 810 m e xe considarà el teto de Eoropa.

Orogènesi e storia pì rexente

Ła formasion de sta cordijera ła xe conplesa e prodota de na serie de movimenti tetòneghi prodoti intel Mexoxoico ^[1] e al Senoxoico ^[2], che i ga interesà dal Magreb fin i Urałi.
Ła existensa de fose marine grande so ste rejon e el so saramento posterior dovúo a ła convergensa de łe plache continentałi africana e europea el ga provocà enormi piegamenti, sol senso norde-ovest prima, e daspó in senso sud-este. Sti piegamenti łi xe stà cauxai de na serie de despiasamenti de łe plache sedimentarie inte ła diresion precixa.

Ła storia rexente de rimodełamento morfologico de łe Alpe el taca co ła fin de ła ùltima giasasion 15 000 ani indrio.

Ziografia umana

Łe Alpe le xe inportantìsime pa difarenti raxon, prime intrà tute, parché łe influensa el clima, teritorio e economia, sensa desmentegar el aporto de aqua che łe ne dà grasie a i giasari.