Fumeto

El fumeto ze un lenguajo costituìo da pì codizi, tra i cuałi se distingùnò prinçipàlmènte quełi d'imazine (ilustrazion: cołore, pròspètiva, montàgio...) e de tenporałità (armonìa, ritmo, narazion...).

On pùtèo che sfoglià un fumèto Marvel Comics

Will Eisner definise el fumeto cofà "arte sequenziałe".

Poìché el fumeto ze in làrga parte utiłizà a fini naratìvi, eso ze spèso definio "leteratùra disegnàta"; in realtà, el fumeto pò esare utiłizà anca a scòpi non naratìvi: par esenpio, par na riseta de cusina, o par realizar el librèto de istruzioni de un aparècìo. On esenpio concrèto de uso non naratìvo dèl fumeto ze el vołum Capir el Fumeto - L'arte invisibiłe, sagio sentifego sol fumeto realizà interàmente a fumeti da Scott McCloud.

Interesànte ze ła definizion che dà ło steso McCloud: «Imazìni e altre figùre justapòste i' na dełiberàta sequenza, coło scopo de comunicar informazioni e/o prodùre na reazion estetegà inte el letor»^[1]. En ogni caso, apàrtièn a pieno titoło ala categòria de łe pì modèrne arti visuałi, i n'era che - priviłezando l'imazine sora tuto - ze en grado de acòstar ła visionarietà pop de Andy Warhol ala grasia e ala poesia del'art déco e del'art nouveau, par apròdar al (rełativamènte) reçente fenòmeno del vintage.

En poche parołe, el fumeto, nato par i adùlti, divegnuò poi teritòrio par l'infanzia, ze quindi tornà a esare patrìmonio de na fascia non esclusivàmente xòvaniłe. Nonostànte l'espàndèrsi de altri mexi de comunicaxion de masa, acònpagna ancor ancùo - fin a detarne in tanti casi rìtmi, tenpi e mòdi (o quantomèn limitàndosi a rejistràrne el divegnir) - el vivère (e el convìvare) cotidian.

El termine "fumeto" se riferise ałe "nuvołete", simiłi a sbufi de fumo, utiłixae par riportar el diałogo tra i personaji (deti in inglese balloon). Par divèrso tenpo, sopratùto in Itàlia, furono utiłixaè de łe didascałie in calçe a sascuna vigneta, spèso costituie da do otònari in rima basada; soło sucesìvàmente venèro utiłixai i veri e propri "fumeti" (anca se ci son utiłixi preçedènti).

Nei Stati Unii de Amèrica e nei paesi ànglofoni i fumeti son indicai cofà comics, in Giapòn vegnòno ciàmai manga ("imaxini in movimènto" o "senxa sènso"), in Francia sono ciàmai bande dessinée ("strise disegnàe"). Curiosàmente, nei paesi de lengua spagnola del Sud America, cofà ad esenpio l'Argentina, vien usà maxòrmènte el termine historieta, mentre en Spagna el termine pì difondesto xe tebeo (derivà dal nome del pì fàmoso xornałe de fumeti publicà neła penisoła ibèrica, el TBO).