Nga
quốc gia có diện tích lớn nhất thế giới, nằm ở Đông Âu và Bắc Á / From Wikipedia, the free encyclopedia
Nga (Nga: Россия, chuyển tự. Rossiya IPA: [rɐˈsʲijə] ⓘ), tên đầy đủ là Liên bang Nga[15][16] (Nga: Российская Федерация, chuyển tự. Rossiyskaya Federatsiya IPA: [rɐˈsʲijskəjə fʲɪdʲɪˈraʦəjə] ⓘ, viết tắt là RF) là một quốc gia Cộng hòa liên bang nằm ở phía Bắc của lục địa Á - Âu, đây là quốc gia có diện tích lớn nhất trên thế giới.[17]
Bài viết này có thể bị ảnh hưởng do nhiều sự kiện đang diễn ra: Nga xâm lược Ukraina 2022. Thông tin trong bài viết này có thể thay đổi nhanh chóng khi sự kiện có chuyển biến. Các báo cáo ban đầu có thể không đáng tin cậy. Các cập nhật cuối của bài viết này không phản ánh thông tin mới nhất. |
Liên bang Nga
|
|
---|---|
Tên bản ngữ
| |
Quốc ca: Gosudarstvenny gimn Rossiyskoy Federatsii "Государственный гимн Российской Федерации" (tiếng Việt: "Quốc ca Liên bang Nga") | |
Vị trí Liên bang Nga (xanh đậm) trên thế giới và các vùng đang chiếm đóng hoặc có tranh chấp (xanh nhạt) | |
Tổng quan | |
Thủ đô và thành phố lớn nhất | Moskva (Москва) 55°45′B 37°37′Đ |
Ngôn ngữ chính thức và ngôn ngữ quốc gia | Tiếng Nga |
Ngôn ngữ quốc gia được công nhận | Xem Ngôn ngữ tại Nga |
Sắc tộc (2010)[1] |
|
Tôn giáo chính | Xem Tôn giáo ở Nga |
Tên dân cư | Người Nga |
Chính trị | |
Chính phủ | Cộng hòa lập hiến liên bang Bán tổng thống chế dưới chế độ độc tài chuyên chế [2][3][4][5][6] |
Vladimir Putin | |
Mikhail Mishustin | |
Valentina Matviyenko | |
Vyacheslav Volodin | |
Lập pháp | Quốc hội Liên bang |
Hội đồng Liên bang | |
• Hạ viện | Duma Quốc gia |
Lịch sử | |
Hình thành | |
862 | |
882 | |
1283 | |
16 tháng 1 năm 1547 | |
22 tháng 10 năm 1721 | |
14 tháng 9 năm 1917 | |
7 tháng 11 năm 1917[8] | |
• Liên Xô | 30 tháng 12 năm 1922 |
• Tuyên bố | 12 tháng 6 năm 1990 |
8 tháng 12 năm 1991[lower-alpha 1] | |
• Liên bang Nga | 25 tháng 12 năm 1991[lower-alpha 2] |
12 tháng 12 năm 1993 | |
2 tháng 4 năm 1996 | |
Địa lý | |
Diện tích | |
• Tổng cộng | 17.098.246 km2[9] (chưa tính Krym)[lower-alpha 3] (hạng 1) 6.601.670 mi2 |
• Mặt nước (%) | 13[11] (bao gồm vùng đầm lầy) |
Dân số | |
• Ước lượng 2021 | 145.904.090 (chưa tính Krym) (hạng 9) |
• Mật độ | 8,4/km2 (hạng 225) 21,8/mi2 |
Kinh tế | |
GDP (PPP) | Ước lượng 2021 |
• Tổng số | 4.328 nghìn tỷ USD[12] (hạng 6) |
29,485 USD[12] (hạng 55) | |
GDP (danh nghĩa) | Ước lượng 2021 |
• Tổng số | 1.710 nghìn tỷ USD[12] (hạng 11) |
• Bình quân đầu người | 11,654 USD[12] (hạng 64) |
Đơn vị tiền tệ | Rúp Nga (₽) (RUB) |
Thông tin khác | |
Gini? (2020) | 36[13] trung bình |
HDI? (2019) | 0.824[14] rất cao · hạng 52 |
Múi giờ | UTC+2 đến +12 |
Cách ghi ngày tháng | nn-tt-nnnn |
Giao thông bên | phải |
Mã điện thoại | +7 |
Mã ISO 3166 | RU |
Tên miền Internet |
Nga là một nhà nước cộng hòa liên bang với 85 thực thể liên bang. Nga có biên giới giáp với những quốc gia sau (từ tây bắc đến đông nam): Na Uy, Phần Lan, Estonia, Latvia, Litva và Ba Lan (cả hai đều qua tỉnh Kaliningrad), Belarus, Ukraina, Gruzia, Azerbaijan, Kazakhstan, Trung Quốc, Mông Cổ và Bắc Triều Tiên. Nước này cũng có biên giới trên biển với Nhật Bản (qua biển Okhotsk), Thổ Nhĩ Kỳ (qua biển Đen) và Hoa Kỳ (qua eo biển Bering), giáp với Canada qua Bắc Băng Dương. Với diện tích 17,098,246 km² (6,601,670 mi²), Nga là nước có diện tích lớn nhất thế giới, bao phủ gần 1/9 diện tích lục địa Trái Đất. Nga cũng là nước đông dân thứ 9 thế giới với 145,8 triệu người (2020). Lãnh thổ Nga kéo dài toàn bộ phần phía bắc châu Á và 40% Châu Âu, bao gồm 11 múi giờ và sở hữu nhiều loại môi trường, địa hình. Nga có trữ lượng khoáng sản và năng lượng lớn nhất thế giới - được coi là một trong những siêu cường năng lượng.[18][19][20][21] Nga cũng có diện tích rừng lớn nhất thế giới và các hồ của Nga chứa xấp xỉ 25% - tức 1/4 lượng nước ngọt không đóng băng của thế giới.[22]
Nga đã thiết lập tầm ảnh hưởng trên khắp thế giới từ thời Đế quốc Nga. Dưới thời kỳ Liên bang Xô viết, nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới, Liên Xô được công nhận là một trong hai siêu cường trên thế giới thời đó cùng với Hoa Kỳ[23], đóng vai trò quan trọng hàng đầu trong thắng lợi của Khối Đồng Minh trong Thế chiến II[24][25][26]. Liên bang Nga được thành lập kể từ sau sự sụp đổ và tan rã của Liên Xô cùng Khối phía Đông vào năm 1991 và được công nhận là sự kế tục pháp lý của Nhà nước Xô viết.[27]
Năm 2020, Liên bang Nga với 145,8 triệu dân có quy mô nền kinh tế lớn thứ 11 thế giới theo GDP danh nghĩa hoặc đứng thứ 6 toàn cầu theo sức mua tương đương. GDP danh nghĩa theo thống kê của IMF đạt 1,467 nghìn tỷ USD, xếp hạng 11 sau Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Anh, Ấn Độ, Pháp, Ý, Canada và Hàn Quốc.[28] GDP theo sức mua (PPP) đạt 4,021 nghìn tỷ USD, đứng hạng 6 sau Trung Quốc, Mỹ, Ấn Độ, Nhật và Đức.[29] Cũng theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, thu nhập bình quân đầu người của Nga ước tính theo danh nghĩa năm 2020 là 9,972 USD/người[30], còn tính theo sức mua tương đương là 27,394 USD/người[31], lần lượt xếp hạng 61 và 50 trên thế giới.
Nga có ngân sách quốc phòng lớn thứ 11 thế giới năm 2021.[32] Đây là một trong những nhà nước sở hữu vũ khí hạt nhân được công nhận và đồng thời sở hữu kho vũ khí hủy diệt hàng loạt lớn nhất thế giới.[33] Nga là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, G20, APEC, SCO, EurAsEC và lãnh đạo của Cộng đồng các Quốc gia Độc lập. Nga cũng như tiền thân Liên Xô có truyền thống lâu đời trong nhiều lĩnh vực khoa học, văn hóa, nghệ thuật,[17] bao gồm những thành tựu quan trọng đầu tiên về công nghệ hạt nhân, vũ trụ. Nga cũng là một cường quốc quân sự.[34]
Mặc dù vậy, Nga hiện nay cũng đang phải đối mặt với rất nhiều vấn đề, thách thức như phát triển chưa tương xứng với vị thế và tiềm năng (không còn duy trì được sức phát triển cùng vị thế siêu cường thế giới như thời Liên Xô, nước Nga hiện đại dù cho là một cường quốc cũng như siêu cường tiềm năng tuy nhiên vẫn là một nước đang phát triển)[35], tỷ lệ tội phạm cao, tỷ lệ tự sát cao, chủ nghĩa khủng bố, xung đột sắc tộc, sụt giảm dân số do chênh lệch giới tính cùng tỉ lệ sinh giảm[36], tình trạng nghiện rượu của nam giới, nạn tham nhũng trong giới lãnh đạo cũng như tác động của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2014 và các lệnh trừng phạt, cấm vận, cô lập kinh tế, quân sự, ngoại giao từ phía Hoa Kỳ, NATO, đồng minh cùng Liên minh châu Âu.[37]