Lã hậu
Vợ cả của Lưu Bang, hoàng hậu và hoàng thái hậu nhà Hán. / From Wikipedia, the free encyclopedia
Lã hậu (chữ Hán: 呂后, 241 – 180 TCN[1]), có âm khác Lữ hậu, thường gọi Lã Thái hậu (呂太后)[2] hay Hán Cao hậu (漢高后)[3], là vị Hoàng hậu duy nhất của Hán Cao Tổ Lưu Bang - Hoàng đế sáng lập nên triều đại nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc. Bà là Hoàng hậu đầu tiên của nhà Hán, cũng là hoàng hậu chính thức đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc. Sau khi Hán Cao Tổ băng hà, bà tiếp tục đăng ngôi vị Hoàng thái hậu, từng can dự triều chính dưới triều đại Hán Huệ Đế Lưu Doanh, cuối cùng là Lâm triều xưng chế dưới thời hai Thiếu Đế là Lưu Cung và Lưu Hồng (194 TCN - 180 TCN), tổng cộng nắm quyền 15 năm.
Lã hậu 呂后 | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hán Cao Đế Hoàng hậu | |||||||||
Nhiếp chính nhà Hán | |||||||||
Cai trị | 23 tháng 6 năm 195 TCN – 18 tháng 8 năm 180 TCN (15 năm, 56 ngày) | ||||||||
Quân chủ | Hán Huệ Đế Lưu Cung Lưu Hoằng | ||||||||
Hoàng hậu nhà Hán | |||||||||
Tại vị | 202 TCN – 195 TCN | ||||||||
Tiền nhiệm | Hoàng hậu đầu tiên | ||||||||
Kế nhiệm | Hiếu Huệ Trương hoàng hậu | ||||||||
Hoàng thái hậu nhà Hán | |||||||||
Tại vị | 23 tháng 6 năm 195 TCN – 18 tháng 8 năm 180 TCN (15 năm, 56 ngày) | ||||||||
Tiền nhiệm | Hoàng thái hậu đầu tiên | ||||||||
Kế nhiệm | Văn Đế Bạc Thái hậu | ||||||||
Vương hậu Hán | |||||||||
Tại vị | 206 TCN - 202 TCN | ||||||||
Thông tin chung | |||||||||
Sinh | 241 TCN Bái huyện, Sơn Đông | ||||||||
Mất | 18 tháng 8, -180(-180-08-18) (60–61 tuổi) Trường An, nhà Hán | ||||||||
An táng | Trường lăng (長陵)[note 1] | ||||||||
Phối ngẫu | Hán Cao Tổ Lưu Bang | ||||||||
Hậu duệ | Lỗ Nguyên Công chúa Hán Huệ Đế | ||||||||
| |||||||||
Thân phụ | Lã Văn |
Tuy là Hoàng tổ mẫu đầu tiên trong lịch sử, nhưng Lã Thái hậu chưa hề nhận danh vị Thái hoàng thái hậu, mà vẫn chỉ dùng danh tôn Hoàng thái hậu. Với quy cách và quyền hành ngang với một Hoàng đế, gọi là "Lâm triều xưng chế", Lã hậu khống chế triều đình chính thức suốt 8 năm[4]. Thời kỳ trị vì của bà được liệt kê riêng biệt thành một giai đoạn trong lịch sử nhà Hán, được ghi chép sử sách thành một Bản Kỷ (本纪) trong bộ Sử ký Tư Mã Thiên, vốn chỉ để chép truyện về các Hoàng đế. Từ khi Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung hoa, lập nên Đế quốc tại Trung Nguyên, bà là người phụ nữ đầu tiên nắm giữ quyền lực tối cao, ngang ngửa với các Hoàng đế. Thời kỳ bà nắm quyền, đã sử dụng thuật Hoàng lão làm chính sách, phế bỏ Hiệp thư luật (挟书律), lại tìm trong dân gian các điển sách, thư tịch cổ nào cũng đều đem về cất giữ trong tàng thư các. Đoạn kết "Lã hậu bản kỷ" trong Sử Ký ghi nhận: "Thời Lã hậu cầm quyền tuy có làm đảo lộn cung đình nhà Hán, giết hại các hoàng tử nhà Hán nhưng không làm xáo trộn đời sống xã hội, ít dùng hình phạt với dân chúng, thiên hạ được yên, nhân dân lo cày cấy, ăn mặc no đủ"[5].
Đối với văn hóa Trung Hoa, Lã hậu cùng Võ Tắc Thiên và Từ Hi thái hậu là những người phụ nữ chuyên chính nổi bật nhất lịch sử Trung Quốc. Đặc biệt bà cùng Võ Tắc Thiên, hợp xưng [Lã Võ; 呂武], trở thành hình tượng lớn cho 2 người phụ nữ quyền lực nhất trong lịch sử, bà cùng Võ Tắc Thiên cũng là 2 người phụ nữ hiếm hoi có thời gian trị vì được biên thành ["Kỷ"] trong các sách lịch sử chính thống.