Tôn Diên Linh

Tôn Diên Linh (tiếng Trung: 孫延齡; Wade–Giles: Sun Yen-ling; ? – 1677) là kỳ nhân Hán quân Chính Hồng kỳ,^[1] tướng lĩnh và ngạch phò thời Thanh. Ông là con của Tôn Long, tướng dưới trướng Định Nam vương Khổng Hữu Đức. Phụ thân là Tôn Long tử trận khi tham chiến với đạo quân Nam Minh của Lý Định Quốc. Tôn Diên Linh được thừa kế tước vị Nhị đẳng nam kiêm Nhất đẳng Vân kỵ úy. Sau đó, ông kết hôn với Khổng Tứ Trinh, con gái của Khổng Hữu Đức và là con nuôi của Hiếu Trang Văn Hoàng hậu. Triều đình nhà Thanh đã phong ông làm Tướng quân Quảng Tây và giao quyền thống lĩnh đội quân cũ của Khổng Hữu Đức.

Tôn Diên Linh
An Viễn vương An Viễn Đại tướng quân
Thông tin chung
Sinh	?
Mất	1677
Phối ngẫu	Khổng Tứ Trinh
Hậu duệ	tước vị bãi bỏ
Thân phụ	Tôn Long

Năm 1673, Ngô Tam Quế khởi binh phản Thanh, châm ngòi cho cuộc Loạn Tam Phiên. Ban đầu, Khang Hi Đế phong Tôn Diên Linh làm Phủ Man Tướng quân, lệnh ông dẹp loạn. Tuy nhiên, sau khi được Ngô Tam Quế dụ dỗ, Tôn Diên Linh cũng nổi dậy chống lại nhà Thanh. Ngô Tam Quế ban cho ông tước vị Lâm Giang vương (临江王), còn ông tự xưng là An Viễn Đại tướng quân (安遠大將軍), rồi sau đó tự phong là An Viễn vương (安遠王). Sau khi dấy loạn, Tôn Diên Linh bất mãn vì Ngô Tam Quế trọng dụng đối thủ của ông là Mã Hùng. Ông bí mật liên lạc đầu hàng nhà Thanh. Tuy nhiên, âm mưu này bị bại lộ, và ông đã bị cháu của Ngô Tam Quế là Ngô Thế Tông giết chết.

Tiểu sử

Thân thế và binh nghiệp

Tôn Diên Linh là con trai của Tôn Long, một vị tướng dưới quyền của Định Nam vương Khổng Hữu Đức, và là em trai của Tôn Diên Cơ.^[2] Tôn Long, còn được gọi là Tôn Đại Đường, ban đầu chỉ là một tiểu binh dưới trướng Khổng Hữu Đức. Nhờ được Khổng Hữu Đức trọng dụng và cất nhắc, ông trở thành võ tướng^[3] và sau đó là Trung quân dưới trướng của Định Nam vương.^[4] Tôn Long cùng Khổng Hữu Đức vượt biển đầu hàng nhà Thanh, được phong tước Nhị đẳng nam tước. Khổng Hữu Đức hứa gả con gái mình là Khổng Tứ Trinh cho Tôn Diên Linh.^[1] Sau đó, cả Khổng Hữu Đức và Tôn Long đều tử trận khi giao chiến với Lý Định Quốc. Nhà Thanh truy tặng thêm cho Tôn Long chức Vân kỵ úy thế chức, và Tôn Diên Linh được thừa kế tước vị này. Lúc đó, Khổng Tứ Trinh còn nhỏ tuổi. Sau khi đến kinh thành, bà được Hiếu Trang Văn Hoàng hậu nhận nuôi trong cung, ban thưởng một vạn lạng bạc trắng và có bổng lộc hàng năm ngang với Quận chúa. Khi trưởng thành, bà vẫn được hứa gả cho Tôn Diên Linh.^[1] Hai người kết hôn vào năm Thuận Trị thứ 10 (1660).^[5]

Trong số các cựu binh của Khổng Hữu Đức, Tuyến Quốc An có công lao cao nhất, nên sau khi Hữu Đức chết, Quốc An thống lĩnh quân đội, sau đó già yếu nên xin về hưu. Khang Hi Đế thấy Tôn Diên Linh là con rể của Khổng Hữu Đức, lại thấy con gái Khổng Hữu Đức là Khổng Tứ Trinh lớn lên trong quân ngũ, thông thạo cưỡi ngựa bắn cung, võ nghệ, nên phong Tôn Diên Linh làm Tướng quân Quảng Tây, thống lĩnh đạo quân cũ của Khổng Hữu Đức, đồng thời ban cho Khổng Tứ Trinh nghi trượng của Quận chúa, cùng đến trấn thủ Quảng Tây.^[1] Tôn Diên Linh dần trở nên kiêu ngạo, tự ý bổ nhiệm nhân sự, dung túng cho binh lính quấy nhiễu dân chúng. Liên tiếp bị Ngự sử Mã Đại Sĩ, Đô thống Vương Vĩnh Niên, Phó Đô thống Mạnh Nhất Mậu, Tham lĩnh Hồ Đồng Xuân, Lý Nhất Đệ... dâng tấu đàn hặc hoặc tố cáo. Đích thân Thị lang Lặc Đức Hồng điều tra xác thực tội lỗi của Tôn Diên Linh nhưng đều được hoàng đế bỏ qua và tha tội cho ông.^[1]

Hưởng ứng Loạn Tam Phiên

Năm Khang Hi thứ 12 (1673), Ngô Tam Quế khởi binh phản Thanh. Khang Hi Đế phong Tôn Diên Linh làm Phủ Man Tướng quân, cùng Tuần phủ Mã Hùng Trấn và quần thần bàn kế dẹp loạn.^[1] Tôn Diên Linh oán hận những kẻ đã tố cáo mình như Vương Vĩnh Niên, đồng thời cũng lo sợ sẽ bị đàn hặc lần nữa. Đúng lúc đó, Ngô Tam Quế gửi thư dụ dỗ. Lợi dụng mối quan hệ nghĩa phụ - nghĩa nữ giữa Khổng Tứ Trinh và Ngô Tam Quế, Tôn Diên Linh qua lại mật thiết với Ngô Tam Quế, biết được Tam Quế sẽ phái cháu họ là Ngô Thế Tông dẫn đại quân đến Quảng Tây.^[2]

Tháng 2 năm Khang Hi thứ 13 (1674), Tôn Diên Linh khởi binh phản Thanh. Ông lấy cớ triệu tập các tướng lĩnh đến bàn việc rồi giết chết những người có hiềm khích với mình như Vương Vĩnh Niên, Mạnh Nhất Mậu, Hồ Đồng Xuân, Lý Nhất Đệ... Đồng thời, ông giam lỏng Tuần phủ Mã Hùng Trấn và gia quyến họ Mã. Khang Hi Đế ban chiếu chỉ thảo phạt Tôn Diên Linh, tước bỏ quan tước của ông. Tôn Diên Linh dâng sớ biện minh rằng mình bị Tổng đốc Lưỡng Quảng Kim Quang Tổ, Mã Hùng, Vương Vĩnh Niên... mưu hại. Khang Hi biết ông vu oan, bèn lệnh cho Bình Nam vương Thượng Khả Hỷ và Kim Quang Tổ chuẩn bị thảo phạt Tôn Diên Linh.^[6]

Tôn Diên Linh tự xưng là An Viễn Đại tướng quân và ra công văn chiêu dụ các quận ở Quảng Tây.^[6] Lúc này, Đề đốc Quảng Tây là Mã Hùng và Tổng binh Giang Nghĩa ở Liễu Châu thế yếu, chuẩn bị bỏ cuộc chống cự. Nhưng vì không muốn đầu hàng Tôn Diên Linh, họ đã trực tiếp đầu hàng Ngô Tam Quế. Ngô Tam Quế rất mừng, phong Mã Hùng làm Hoài Ninh công và Đông Lộ Tổng quản.^[2] Tôn Diên Linh rất bất mãn khi Ngô Tam Quế trọng dụng Mã Hùng. Ông đã chiêu mộ thổ phỉ ở núi Vạn Dương, cùng với quân lính của mình lập ra 5 trấn, mỗi trấn 2.000 người, và không lâu sau đó tự xưng là An Viễn vương.^[6]

Quy thuận triều đình và cái chết

Có một người tên là Phó Hoằng Liệt, làm Tri phủ ở Khánh Dương, đã giả vờ đầu hàng Ngô Tam Quế nhưng thực chất là nội ứng cho nhà Thanh. Hoằng Liệt biết được Tôn Diên Linh bất mãn với Ngô Tam Quế, bèn cùng Khổng Tứ Trinh ra sức thuyết phục Diên Linh đầu hàng nhà Thanh. Tôn Diên Linh lại dao động lần nữa. Năm Khang Hi thứ 16 (1677), Tôn Diên Linh phái Phó Hoằng Liệt đến Giang Tây đón quân Thanh.^[6] Ngô Tam Quế biết được chuyện này, liền phái Ngô Thế Tông dẫn quân đến Quế Lâm, lấy cớ hòa giải mâu thuẫn giữa Tôn Diên Linh và Mã Hùng. Sau khi bàn bạc xong, Ngô Thế Tông bất ngờ tập kích và giết chết Tôn Diên Linh. Khổng Tứ Trinh đốc thúc binh lính chống cự nhưng không địch nổi, con trai của Tôn Diên Linh cũng bị giết. Ngô Thế Tông chiếm đóng Quảng Tây.^[6] Tuy nhiên, Thế Tông không dám làm hại Khổng Tứ Trinh mà còn hộ tống bà về Côn Minh. Sau khi Loạn Tam Phiên được dẹp yên, bà mới quay trở về Bắc Kinh.^[7][6]