Đĩa phân tán
From Wikipedia, the free encyclopedia
Đĩa phân tán (hoặc đĩa rải rác) là một đĩa vũ trụ tròn ở xa trong Hệ Mặt Trời, tại đó tồn tại thưa thớt các thiên thể băng nhỏ trong hệ Mặt Trời vốn là một tập hợp con của một nhóm rộng lớn hơn các vật thể bên ngoài sao Hải Vương. Các vật thể đĩa phân tán có độ lệch tâm quỹ đạo cao tới 0,8, độ nghiêng cao tới 40° và củng điểm quỹ đạo lớn hơn 30 đơn vị thiên văn (4,5×109 km; 2,8×109 mi). Những quỹ đạo cực đoan này được cho là kết quả của sự "phân tán" hấp dẫn gây ra do các hành tinh khí khổng lồ, và các vật thể này tiếp tục chịu sự nhiễu loạn do Sao Hải Vương gây ra.
Mặc dù các vật thể đĩa phân tán gần nhất tiếp cận Mặt trời vào khoảng 30–35 AU, quỹ đạo của chúng có thể mở rộng hơn 100 AU. Điều này làm cho các vật thể phân tán nằm trong số các vật thể lạnh nhất và xa nhất trong Hệ Mặt Trời.[1] Phần trong cùng của đĩa phân tán chồng chéo với một khu vực có hình xuyến bao gồm các vật thể có quỹ đạo quay quanh Mặt Trời được gọi theo truyền thống là vành đai Kuiper, nhưng giới hạn bên ngoài của nó vượt ra xa khỏi Mặt Trời hơn nhiều, đồng thời vượt ra xa trên và dưới mặt phẳng hoàng đạo hơn nhiều so với vành đai Kuiper thích hợp.[lower-alpha 1]
Do tính chất không ổn định của nó, các nhà thiên văn học hiện coi đĩa phân tán là nơi khởi nguồn của hầu hết các sao chổi định kỳ trong Hệ Mặt trời, trong đó nhóm hành tinh vi hình Centaur - một tập hợp các thiên thể băng giá nằm giữa Sao Mộc và Sao Hải Vương - là giai đoạn trung gian trong quá trình di chuyển vật thể từ đĩa vào Hệ Mặt Trời bên trong.[3] Cuối cùng, những nhiễu loạn từ các hành tinh khổng lồ đã đẩy những vật thể này về phía Mặt trời, biến chúng thành sao chổi định kỳ. Nhiều vật thể của đám mây Oort cũng được cho là có nguồn gốc từ đĩa phân tán. Các vật thể tách rời không khác biệt rõ rệt lắm so với các vật thể đĩa phân tán và một số vật thể như Sedna đôi khi được cho là thuộc về nhóm này.