Oogduutsche klankverschuvienge
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
De twidde Germoansche klankverschuvienge of Oogduutsche klankverschuvienge es e serieuze veranderienge van et klankstelsel die sommigste West-Germoansche toaln èn oundergoan. Die veranderiengn zyn verantwoordelik vo de meeste verschilln tusschn et eedndoags Duuts en de Nederfrankische toaln.
Daterienge
D'r zyn verzekers vier foazn van klankverschuviengn gewist die under van 't zuudn na 't noordn èn uutgerold. D'eerste foaze es in de vierde eeuwe begunn by de meest zudelik geleegn Duutsche toaln, da zyn et Beiers en et Alemannisch (et Zwitsers Duuts) in 't Alpngebergte. De latste foaze ès gebeurd in de achtste tout de negenste eeuwe.
Klankverschuviengn
Legende
Got. = Gotisch, MNed. = Middelnederlands, OI = Oudiengels, OOD = Oudoogduuts, OS = Oudsaksisch.
Remove ads
Begrenzienge

De klankverschuvienge èt eur nie consequent en in dezelste moate na 't noordn verplekt. Doarom bestoan d'r verschillende toalkundige grenzn die weregeevn tout woar dat e specifieke klankveranderienge eur èt voorgedoane. De belangrykste zyn
- de Benrather linie es de maken/machen-lyne, dat es de meest noordelikke grenze tout woa da de klankverschuvienge gerocht es. Ten noordn van die lyne es 't maken (moakn), ten zuudn es 't machen.
- de Uerdinger linie markeert de ik/ich-begrenzienge en lopt et meest westelik van ol, o.a. deur de provinsjn Vlams-Broabant en Limburg
- de Main-linie of Spierse linie (Duuts: Speyerer Linie) markeert et verschil tusschn Appel/Apfel.
Die lynn zyn dus isoglossn. En isoglosse es e geogroafische begrenzienge van e toalkundig fenomeen, lik 't gebruuk van e word of e klankveranderienge enz.
Upperduuts, Middelduuts en Oogduuts
Et Upperduuts es et geheel van Zuud-Germoansche (streek)toaln die de twidde Germoansche klankverschuvienge helegansn èn oundergoan. Et bestoat uut et Alemannisch, et Beiers en et Zuud- en Oost-Frankisch.
De toaln en streektoaln by wie da die veranderiengn moar gedeeltelik zyn gebeurd, noemn me gezoamenlik et Middelduuts. Et Middelduuts bestoat surtout uut et Moezelfrankisch (dat es ook de toale van de Oostkantons en Luxemburg), et Rynfrankisch, et Hessisch en et Thüringisch.
Et Oogduuts bestoat uut de Upperduutsche en Middelduutsche toaln en dialectn. Oogduuts, of Nieuwoogduuts, es ook de noame voor et moderne, officiële Duuts.
Et Limburgs, en et Moas-Rynlands by uutbreidienge, es e twyfelgevol omdat et vlak up et overgangsgebied ligt tusschn Middelduuts en Nederfrankisch.
Remove ads
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads