საქორთუო

საქორთუო^{[კომ. 1]} — სახენწჷფო ბჟაეიოლი ევროპას დო ბჟადალი აზიას.^[5][6][7] კავკაციაშ რეგიონიშ ნორთი, ნამუსჷთ ბჟადალშე ომძღჷ უჩა ზუღა, ოორუე დო ოორუე-ბჟაეიოლშე უხურგანს რუსეთიშ ფედერაცია, ობჟათე-ბჟადალშე — თურქეთი, ობჟათეშე — სომხეთი დო ობჟათე-ბჟაეიოლშე — აზერბაიჯანი. საქორთუოშ ფართობი რე 69700 კმ²,^[8] მახორობა — 3.7 მილიონი ადამიერი,^{[კომ. 2][9]} ნამუშ ნასუმორი ოხორანს ქიანაშ ნანანოღა დო უკაბეტაში ნოღა ქართის. ქორთუეფი, რეგიონიშ ჯინჯიერი მახორუეფი, აკმადგინანა ქიანაშ მახორობაშ უმენტაშობას დო წჷმარინუანა თიში ტიტულარულ ერს.

საქორთუოშ რუკა

საქართველო საქორთუო
შილა გერბი
დევიზი: ძალა ერთობაშია
ჰიმნი: საქორთუოშ სახენწჷფო ჰიმნი „თავისუფლება“
საქორთუოშ ორენი
ნანანოღა		ქართი 41.716667,44.78333341°43′ ოორ. გ. 44°47′ ელ. გ.
უკაბეტაში ნოღა		ქართი
ოფიციალური ნინა(ეფი)		ქორთული აფხაზური 1 [1]
თარობა		უნიტარული საპარლამენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	სალომე ზურაბიშვილი
-	პრემიერ-მინისტრი	ირაკლი კობახიძე
-	პარლამენტიშ დუდმახვენჯი	შალვა პაპუაშვილი
ფართობი
-	გვალო	69 700 კმ2 (121-ა)
მახორობა
-	2020 ფასებათ	3 716 900 კოჩი 2[2] (131-ა)
-	census	3 713 804 3
-	მეჭედალა	53.5 კოჩი/კმ² ად/კმ2 (137-ა)
ედპ (ჸუპ)		2016 ფასებათ
-	გვალო	$35.6 მილიარდი[3] (117-ა)
-	ართ მახორუშე	$9500
აგი (2020)		0.754 (76-ა)
ვალუტა		ლარი 4 (GEL)
ბორჯიშ ორტყაფუ		UTC+04:00[4]
Internet TLD		.ge
ოტელეფონე კოდი		+995
1აფხაზეთიშ ავტონომიურ რესპუბლიკას ოფიციალური ნინა ქორთულ ნინაწკჷმა ართო რე აფხაზური ნინა. 2მახორობაშ მუდანობაშა დო მეჭედალაშა ვენშმურს აფხაზეთიშ დო სამაჩაბლოშ ნორთი, ნამუეფჷთ ოკუპირებული რე რუსეთიშით დო საქორთუოშ ხეშულობა ვაკონტროლენს. 3მეხოლებური მუნაჩემეფი აფხაზეთიშ დო სამაჩაბლოშამო. 4რუსეთიშით ოკუპირებული აფხაზეთის დო სამაჩაბლოს თაშნეშე ხვარებას რე რუსული რუბლი.

საქორთუოშ ასეიანი ტერიტორია დოხორელი რე პრეისტორიული ბორჯიშე, სოდე იდვალუაფუ მოსოფელიშ არძაშე ორდოიანი ღვინიშ, ორქოშ მოპალუაშ დო ტექსტილიშ წარმებაშ აბანეფი.^[10][11] კლასიკური ხანს გიჭყჷ მუსხირენი ომაფექ, მუჭომით რდჷ კოლხეთი დო იბერია, ნამუეფქჷთ ოსხირი გუჭყეს თეხანური ქორთული სახენწჷფოშ გვირზილს. IV ოშწანურაშ დაჭყაფუს, ქორთუეფქ ოფიციალურო მიღეს ქირსიანობა, ნამუქჷთ ხე ქეშუნწყჷ საქორთუოშ ომაფეშ აკოკათუას. საქორთუოქ ორქოშ ხანს მიოჭირინჷ მაღალ შქა ოშწანურეფს, მუჟანსჷთ ქიანას უნჯღვერდეს დავით IV გაფუ დო მაფა თამარი. XV ოშწანურაშე დოჭყაფილი ომაფექ ქუდანთხჷ დო აკოცჷ შხვადოშხვა რეგიონალური ჟისახენწჷფოეფიშ გაულათ, თინეფს შქას მონღოლეფიშ, ოსმალეთიშ დო სპარსეთიშით. თეშ უკული, 1801 წანაშე დოჭყაფილი, მოზოგ-მოზოგო ანექსირებული რდჷ რუსეთიშ იმპერიაშა.

1917 წანაშ რუსეთიშ რევოლუციაშ უკული, საქორთუო კუნტა ხანით რდჷ ზოხორინელი რესპუბლიკა გერმანიაშ გინოფორუათ,^[12] მარა 1921 წანას, ჭითა არმიაშით ეჭოფილქ დო ანექსირებულქ იჸუ დო სხუნუეფიშ რსხუშ ართ-ართი რესპუბლიკათ გჷნირთუ. 1980-იან წანეფს, ზოხორინალაშო ყარაფი უწაიათ იძინანდჷ, ნამუქჷთ 1991 წანაშ პირელს, საქორთუოშ სხუნუეფიშ რსხუშე გიშულა გჷმიჭანუ. გეჸვენჯი ვითწანურაშ უმენტაშობაშ განწეობას ქიანას რდჷ ეკონომიკური კრიზისი, პოლიტიკური ვასტაბილურობა დო სეპარატისტული ლჷმეფი აფხაზეთის დო სამაჩაბლოს. 2003 წანაშ თინჩალი ვარდეფიშ რევოლუციაშ უკული, საქორთუოქ ჸონიერო მანჯჷ პრობჟადალური გალენური პოლიტიკა, გენშეღჷ რანწკი ევროპაშ რსხუშა დო ნატოშა მიშაულარი დემოკრატიული დო ეკონომიკური რეფორმეფი. ბჟადალჸურე გინულაქ გჷმიჭანუ რუსეთწკჷმა ურთიართობეფიშ გაუფრაშება დო 2008 წანას რუსეთ-საქორთუოშ ლჷმა, ნამუთ ასე იგჷნძორებუ რუსეთიშით საქორთუოშ რეგიონეფიშ ოკუპაციათ.

საქორთუო რე წჷმმარინაფონი დემოკრატია, უნიტარული საპარლამენტო რესპუბლიკა.^[13][14] წუმმაძინე ქიანა ძალამი მაღალი ადამიერიშ გოვითარაფაშ ინდექსით დო წუმმაძინე ეკონომიკათ. 2003 წანაშე მანჯებული მასშტაბური ეკონომიკური რეფორმეფქ გაჭყჷ მოსოფელიშ ართ-ართი არძაშე დუდიშული ბიზნეს ორენი, უმოსი ეკონომიკური დუდიშულა დო ქანთელუა, თაშნეშე ედპ-შ ძინაშ ართ-ართი არძაშე მაღალი ტემპეფი.^[15] 2018 წანას, საქორთუოქ მაჟირა ქიანათ გჷნირთუ მარიხუანაშ ლეგალიზაციათ დო პირველი რე ჸოფირი სოციალისტური სახენწჷფოეფს შქას. საქორთუო ანდა ერეფოშქაშე ორგანიზაციაშ მაკათური რე, თინეფს შქას: გოერო, ევროპაშ სხუნუ, ევროკონტროლი, BSEC, სუამი, ენერგეტიკული ჯარალუა. ასოციაცირებული ტრიოშ აკოდგინალუას საქორთუო ევროპაშ რსხუშა კათაფაშ ოფიციალური კანდიდატი რე.^[16] 2024 წანაშ გჷმათუთაშე, საქორთუოქ ტომბა პოლიტიკური კრიზისშა ქენშანთხუ.

ეტიმოლოგია

საქორთუოშ ჯოხოდვალა

საქორთუო შქა ოშწანურეეფიშ რუკას mappa mundi, ახ. წ. 1320

ჯვეში ბერძენეფს (სტრაბონი, ჰეროდოტე, პლუტარქე, ჰომეროსი დო შხვ.) დო რომაალეფს (ტიტუს ლივიუსი, ტაციტუსი დო შხვ.) ორდოიანი ბჟადალი ქორთუეფშა უჯოხოდეს კოლხეფი დო ბჟაეიოლი ქორთუეფშა — იბერიალეფი (Iberoi, Ἰβηροι კანკალე ბერძენულ წყუეფს).^[17]

ჯოხოდვალა Georgia-შ პირველი შინუა იტალიურ ნინაშა ითარიღებუ 1320 წანათ, პიეტრო ვესკონტეშ მოსოფელიშ რუკას ლათ. mappa mundi.^[18] ქიანაშ მოსოფელიშ რუკას მუკორჩქინაშ ორდოიან ბორჯიშე, ლათინურ ოქიანუს საქორთუოშ ჯოხოდვალა შხირას იჭარუდჷ მუჭოთ Jorgia.^[19] გინნაჩემუს გერსხილი თეორიეფით, წჷმარინუ მოშარე ჟაკ დე ვიტრიქ, ნამუთ ქიანაშ ჯოხოდვალაშ გოჭყაფას ეთმენწყუნდჷ ქორთუეფს ჯეგე გერგიშ პოპულარობათ,^[20] მორო ჟან შარდენი კოროცხუნდჷ, ნამჷ-და ჯოხოდვალა Georgia მოურს ბერძენული ზიტყვაშე γεωργός ('დიხაშმოხანდე'). ზიტყვა საქორთუო/ქორთუეფიშ თე ანდაოშწანურამი გოსხუნუეფი ასეშო უმენტაშო ვარებული რე ომენცარე ჯარალუაშით, ნამუთ მიოწურუანს სპარსული ზიტყვაშა gurğ/gurğān (گرگ, 'გერი'^[21]) მუჭოთ საეგებიო ჯინჯიერი ზიტყვა.^[22] თე ჰიპოთეზაშ მეჯინათ, მოგვიანეთ თე სპარსული ზიტყვაშ ჯინჯი რდჷ გჷმორინაფილი ანდა შხვა ნინას, თინეფს შქას სლავურ დო ბჟადალევროპულ ნინეფს.^[22][23]

მასქერული ჯოხო რე საქართველო; 'ქორთუეფიშ დიხა', მოურს IX ოშწანურას შინელი, ქიანაშ ცენტრალური რეგიონი ქართლიშ ჯოხოდვალაშე, ფართო გჷმორინაფაშის მიარზებუ შქა ოშწანურეეფიშ საქორთუოშ ომაფე XIII ოშწანურაშა.

შქა ოშწანურეეფიშ ქართლის ცხოვრებას მოშინაფილი რე თე ჯოხოდვალაშ ქორთუეფიშ წიმოხონი ქართლოსი, იაფეტიშ მოთაშმოთა, ნამუშ ჯოხოქ შქა ოშწანურეეფიშ მემეატიანეეფიშ მეჯინათ, გაჭყჷ ომაფეშ ჯოხოდვალა. მენცარეფი ფირქენა, ნამჷ-და ქიანაშ ჯოხო „საქორთუო“ მოურს „ქართ“ ქოქიშე, ნამუთ მერსხილი რე უჯვეშაში სათურო ჯოხოშა - „ქართუ“, „კარდუ“,

სახენწჷფო ჯოხოდვალა

1995 წანას მეღებული საქორთუოშ კონსტიტუციაშ 2-ა ბირგულიშ მეჯინათ, სახენწჷფოშ ოფიციალური ჯოხოდვალა რე საქართველო,^[24]. საქორთუოშ ჟირი ოფიციალური ნინაშა (ქორთული დო აფხაზური) ქიანაშ ჯოხოდვალა რე საქართველო დო Қырҭтәыла (Kərttʷʼəla). 1995 წანაშ კონსტიტუციაშ მეღებაშახ დო სსრრ-შ აკოცჷმაშ უკული ქიანაშ ოფიციალური ჯოხოდვალა რდჷ „საქორთუოშ რესპუბლიკა“.^[25][26]

ნამთინე ნინეფი აგჷნძორენა ქიანაშ ჯოხოდვალაშ რუსული ვარიანტიშ გჷმორინაფას, Gruzia, ნამუშ თირუას საქორთუოშ ხეშუულება დიპლომატიური კამპანიეფით ოცადუდჷ. 2006 წანაშე, ისრაელქ,^[27] იაპონიაქ,^[28] ობჟათე კორეაქ^[29] დო უნგრეთიქ^[30][31] ოფიციალურო გოთირუეს ქიანაშ ჯოხოდვალა ინგლისური ვარიანტიშა Georgia.^[32] 2020 წანას, ლიეტუვაქ მოსოფელს პირველი ქიანათ გჷნირთუ, ნამუქჷთ მიშეღჷ ჯოხოდვალა Sakartvelas ოფიციალურ ურთიართობეფშან.^[33]

ისტორია

საქორთუოშ ისტორია ართ-ართი არძაში უმოს დიდარი რე ჯვეში ქიანეფშე. საქორთუოშ ტერიტორიას მაართა ქორთული ქიანეფი არსებენდ 3000 წანაშ ოწოხლე. თე ქიანეფი რე კოლხა (ჯვეშ ქორთული წყუეფს ეგრისი) დო დიაოხი (ტაო-კლარჯეთი).

1918-1921 წანეფს საქორთუო რდჷ დემოკრატიული რესპუბლიკა.

1921-1990 წანეფს საქორთუო რდჷ სხუნუშ აკოშქუმალაშ ართ-ართი მაკათური ქიანა.

1990 წანაშ უკული საქორთუო რე დუდიშული სახენწჷფო. დღას ათენა სუამიშ ართ-ართი მაკათური რე უკრაინაწკჷმა, აზერბაიჯანწკჷმა დო მოლდოვაწკჷმა ართო. საქორთუო რე უჩა ზუღაშ ეკონომიკური ალმახანდეობაშ ორგანიზაციაშ მაკათურით.

გეოგრაფია

საქორთუოშ ფიზიკურ რუკა

საქორთუო ევროპაშ დო აზიაშ ოკართაფუს, კავკაციას იდვალჷ. ბჟადალშე უხურგანს უჩა ზუღა, ოორუეშე - რუსეთი, ბჟაეიოლშე - აზერბაიჯანი დო ობჟათეშე თურქეთი დო სომხეთი.

საქორთუო თი უჯვეშაშ ოტრანსპორტე ოთხშარააკართუს იდვალჷ, ნამუთ მიორსხუანდჷ დო მიორსხუანს ოორუეშ დო ობჟათეშ, ბჟადალუშ დო ბჟაეიოლიშ ქიანეფს. თე შარას გინმიშჷ ევროპა-აზიაშ მიმარსხუაფალი ოტრანსპორტე მაგისტრალი - ჯვეში აბრეშუმიშ შარა.

• ტერიტორია - ქიანაშ ფართობი რე 69 700 კვ.კმ. თანჯეფიშ სიგჷნძა - 1771 კმ.
• ორთა - საქორთუო, მუჭოთ ედომუშამი კავკაცია ანდა გვალათ რე გიშაგორილი დო უმოსო ლაკადა დიხა რე.
• ორთაშობური რესურსეფი: ტყალეფი, ჰიდროენერგია, მანგანუმი, რკინაში მადენი, ლინჯი, მორჩილი მუდანობათ ქუანოშქერი დო ნაფთობი, გვალაში დო ზუღაში კლიმატური კურორტეფი.
• ქიანაში უდიდაში ნოღეფი
• ქართი -ოხორანს 1 108 717 კოჩი
• ბათუმი -ოხორანს 152 839 კოჩი
• ქუთეში -ოხორანს 147 635 კოჩი
• რუსთავი -ოხორანს 125 103 კოჩი
• სოხუმი -ოხორანს 62 914 კოჩი

შხვა დიდი ნოღეფი:

• გორი -ოხორანს 48 143 კოჩი
• ზუგდიდი -ოხორანს 42 998 კოჩი
• ფუთი -ოხორანს 41 465 კოჩი
• თელავი -ოხორანს 19 629 კოჩი

დო შხვა...

საქორთუო ო.გ. 41o071 დო 43o351 დო ბ.გ. 40o041 დო 46o441-ს იდვალუაფუ.

სახენწჷფო

საქორთუო ოპარლამენტე რესპუბლიკა რე. სახენწჷფოში მადუდე რე პრეზიდენტი, ნამუთ სხუნუშ ხეშუულაფაშ მანჯღვერჷთ რე. თარობაშ მადუდე - პრემიერ-მინისტრი. ქიანაშ უმაღალაშ კანონმადვალუ ორგანო რე ართპალატამი პარლამენტი (235 მაკათური), ნამუთ ოთხ წანამოწანას ართიშახ ითირუ პროპორციული დო მაჟორიტარული სისტემათ.

• ნანანოღა - ქართი

• ოფიციალური ნინა - ქორთული, აფხაზეთიშ ავტონომიურ რესპუბლიკას აფხაზური ქორთულწკჷმა ართო.

• ერუანული დღახუ - 26 მესი (1918), სახენწჷფობური დუდიშულაშ დღა.

საქორთუოშ თანჯეფი

ოსქჷრონე თანჯა საქორთუოშ ოორუე-ბჟადალუ ნოწილს, დაბა ლესელიძეწკჷმა იჭყაფუ. უკული თინა მეჸუნს ფსოუს, ნამუთ ოდუდეს გვალა აგეფსთაწკჷმა ეჭოფუნს. საქორთუოშ ოორუე თანჯა უმოსო მეჸუნს კავკასიონიშ თარ წყარგმართალ ქჷნდჷრს. გვალა ვაციკფარსიშე გვალა შავიკლდეშა საქორთუოშ თანჯა გეჸუნს წყარგმართალი ქჷნდჷრიშ ოორუეშე გვალა მყინვარწვერს დო გვერდით ქჷნდჷრს. ბჟაეიოლი თანჯა იჭყაფუ გვალა ტინოვროსოშე, გიმურს ალაზანიშ ვეშა, მეუნს წყარმალ ალაზანს, სოიშახ 1 კმ ვადოსქიდუ მინგეჩაურიშ წყაროთხილუწკჷმა წყარმალიშ კათაფაშა. საქორთუოშ ობჟათე თანჯა იჭყაფუ უჩა ზუღაწკჷმა, ოფუტე სარფის. თანჯა დიო მეჸუნს, უკული კვათჷნს ლაზისტანიშ ქჷნდჷრიშ ოორუე ნორთის, მეჸუნს შავშეთის დო კჷნ კვათუნს არსიანიშ ქჷნდჷრს, ჯავახეთიშ რეგიონიშ დო სომხეთიშ ვულკანურ გვალონას, ლოქიშ ქჷნდჷრს, წყარმალ მტკვარს დო იორიშ გაბარს.

ტერიტორიული მონწყუალა

ამდღარი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დორთუალათ საქორთუოს 2 ავტონომიური რესპუბლიკა, 64 მუნიიპალიტეტი დო 5 მუშითმამართვალი ნოღა, თენეფ შქას ნანანოღა ქართი რე.

საქორთუოშ რეგიონეფი
№	რეგიონი	ნანანოღა
1	აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკა	სოხუმი
2	სამარგალო-ჟიმოლენი შონეშ აკანი	ზუგდიდი
3	გურიაშ აკანი	ოზურგეთი
4	აჭარაშ ავტონომიური რესპუბლიკა	ბათუმი
5	რაჭა-ლეჩხუმიშ დო თუდოლენი შონეშ აკანი	ამბროლაური
6	იმერეთიშ აკანი	ქუთეში
7	სამცხე-ჯავახეთიშ აკანი	ახალციხე
8	დინოხოლენი ქართლიშ აკანი	გორი
9	მცხეთა-მთიანეთიშ აკანი	მცხეთა
10	თუდოლენი ქართლიშ აკანი	რუსთავი
11	კახეთიშ აკანი	თელავი
12	ქართი	ქართი

დემოგრაფია

ისტორიოგრაფიას მეღებული მუნაჩემეფით XIII ოშწანურას ქორთუეფიშ მუდანობა 5 მილიონს ოჭირინუანდჷ. უჩინებუ რე XIV-XVII ოშწანურეფიშ მუნაჩემეფი. XVIII ოშწანურაშ შქა წანეფშე საქორთუოშ მახორობას (ასეიან ხურგეფს) 761 ვითოშით ანგარიშენდეს, თინეფშე 5% ოხორანდჷ ნოღეფს. 1800 წანაშო საქორთუოშ (ასეიან ხურგეფს) მახორობა 675 ვითიოშშე უმოსი რდჷ, თაურეშე ბჟაეიოლ საქორთუოშა მიშჷ მახორობაშ 45,6%, ბჟადალაშა – 54,4%. 1832 წანა 840 ვითოშშა მიძინჷ, 1865 წანას — 1 289 200-ს გეგნაჩირთჷ. 1897 წანას, საქორთუოშ მახორობა რდჷ 1 919 400 ადამიერი, 1914 წანას — 2 600 400. ართი ოშწანურაშ გოძვენას საქორთუოშ მახორობაქ 3,4-სხით მიძინჷ. პავლე ინგოროყვასშ ჩინებათ, 1916 წანას საქორთუოშ მახორობა აკმადგინანდჷ 3 365 000 ადამიერს, თინეფშე 2 349 000 ადამიერი რდჷ ქორთუ.^[34] საქორთუოშ მახორობაქ მეხოლაფირო 200 ვითოშით დირკჷ პირველი მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის დო პირველი რესპუბლიკაშ წანეფს, ნამუთ ირიათოიანი ლჷმეფით დო ტერიტორიეფიშ დინაფათ რდჷ გოპიჯაფილი. 1921 წანას საქორთუოშ მახორობაქ 2 410 ვითოშშახ ქუმორთჷ. XX ოშწანურაშე, მახორობაშ მუდანობაშ დოდგინა მახორობაშ არძაშოული მეშქაშობათ მუთმოხვადჷ. პირველი ეჭარუაქ სხუნუური საქორთუოს 1926 წანას იმანჯჷ, ეკონიაქ — 1989 წანას. ზოხორინელი საქორთუოს მახორობაშ ეჭარუაქ იმანჷ 2002 დო 2014 წანეფს.

ეჭარუაშ წანა	მახორობა	ქომოლკოჩი	ოსური
1926	2 677 200
1939	3 540 000
1959	4 044 045
1970	4 686 358
1979	5 014 800
1989	5 400 800
2002	4 601 500
2014	3 787 000
2020	3 716 900

1989 წანაშ ეჭარუათ საქორთუოშ მახორობა 5 443 000 კოჩი რდჷ, 2002 წანაშო - 4 601 500. მუჭოთ რჩქჷნი, საქორთუოშ მახორობაქ 13 წანაშ დინოხოლე ართი ნოხუთალით მირკჷ. ეკონია პერიოდეფს საქორთუოს მოხვალამირ რთულ პოლიტიკურ მოლინეფქ დო მონკა სოციალურ-ეკონომიკურ კრიზისიქ გჷმიჭანუ საქორთუოშ მახორობაშ ოგჷნაფალი ნორთიშ გუშულა თანჯეფსგალე. თეწკჷმა, მირკჷ დაბადებაქ დო ქჷმიძინჷ ღურუამობაქ დო ქიანაქ მონკა დემოგრაფიულ სიტუაციას ქინოლჷ. მუთ ოწაწჷ ქორთუეფს, 1989 წანას რდჷ 3 787 000 კოჩი, მუთ საქორთუოშ მახორობაშ 70,1 %-ს აკმადგინანდჷ. 2002 წანას ქორთუეფიშ მუდანობა აკმადგინანდჷ 3 661 000 კოჩის, მუთ ქიანაშ მახორობაშ 83,8 % რდჷ.

2006 წანაშ ოფიციალური მუნაჩემეფიშ მეჯინათ, საქორთუოშ ცენტრალურ ხეშუულობაშ კონტროლირებად ტერიტორიას დოხოლაფირო 4 661 473 კოჩი, ოხორანს. მახორობაშ ძინაშ ტემპი აკმადგინანს 0,74 %-ს.

• ეთნიკური აკოდგინალა (საქორთუოშ 2014 წანაშ ეჭარუაშ მუნაჩემეფით): ქორთუეფი — 86,8 %, აზერბაიჯანარეფი — 6,3 %, სომეხეფი — 4,5 %, რუსეფი — 0,7 %, ოსეფი — 0.4 %, იეზიდეფი — 0,3 %, უკრაინალეფი — 0,2 %, ქისტეფი — 0,2 %, ბერძენეფი — 0,2 % დო შხვეფი;

• რელიგიური აკოდგინალუა (უმოსო საქორთუოშ 2014 წანაშ ეჭარუაშ მუნაჩემეფით): მართლმადიდებელი ქირსიანეფი — 83,4 %, მუსლიმანეფი — 10,7 %, სომეხი გრიგორიანალეფი — 2,9 %, კათოლიკეეფი — 0,5 %, იეზიდეფი – 0,2 % დო შხვეფი.

• დიდი ნოღეფი: ქართი — 1 108 717, ბათუმი — 152 839, ქუთეში — 147 635, რუსთავი — 125 103, სოხუმი — 62 914, გორი — 48 143, ზუგდიდი — 42 998, ფუთი — 41 465, ცხინვალი — 30 432.

ნოღეფიშ მახორობა

ქართი ქუთეში ბათუმი
	№	ნოღა	აკანი	მახორობა	№	ნოღა	აკანი	მახორობა	ძირაფა • სხუნუა • რედ. რუსთავი გორი ზუგდიდი
	1	ქართი	ქართი	1 108 717	10	სამტრედია	იმერეთი	25 318
	2	ბათუმი	აჭარა	152 839	11	ხაშური	დინოხოლენი ქართლი	26 135
	3	ქუთეში	იმერეთი	147 635	12	სანაკი	სამარგალო-ჟიმოლენი შონე	21 596
	4	რუსთავი	თუდოლენი ქართლი	125 103	13	ზესტაფონი	იმერეთი	20 814
	5	სოხუმი	აფხაზეთი	62 914	14	მარნეული	თუდოლენი ქართლი	20 211
	6	გორი	დინოხოლენი ქართლი	48 143	15	თელავი	კახეთი	19 629
	7	ზუგდიდი	სამარგალო-ჟიმოლენი შონე	42 998	16	ახალციხე	სამცხე-ჯავახეთი	17 903
	8	ფუთი	სამარგალო-ჟიმოლენი შონე	41 465	17	ქობულეთი	აჭარა	16 546
	9	ცხინვალი	დინოხოლენი ქართლი	30 432	18	ოზურგეთი	გურია	14 785

ათე სტატია რე ნორთი სერიაშე საქორთუოშ ისტორია
უჯვეშაში ისტორია
დიაოხიშ ომაფე
კოლხეთიშ ომაფე
იბერიაშ ომაფე
ლაზიკა-ეგრისიშ ომაფე
ჯვეში დო ახალი ისტორიეფი
ტაო-კლარჯეთიშ ომაფე
აფხაზეთიშ ომაფე
ჰერეთიშ ომაფე
ქართლიშ ომაფე
კახეთიშ ომაფე
იმერეთიშ ომაფე
ქართლ-კახეთიშ ომაფე
სამცხე-საათაბაგო
ართოიანი ქორთული სახენწჷფო
რუსეთიშ იმპერიაშ აკოდგინალუას
უახალაში ისტორია
საქორთუოშ დრ
საქორთუოშ სსრ
საქორთუოშ რესპუბლიკა
საქორთუო
საქორთუოშ პორტალი  ძ • ს • რ

ეკონომიკა

ზოხორინელობაშ გუმოცხადებაშე ამდღარშახ იგინძორებუ საბაზარო რეფორმეფი. ეკონომიკაშ თარი დარგეფი რე ოფუტეშ მეურნება (ჩაი, ციტრუსი, ხილი, თამბაქო, ღვინი, მანქანაშკიდანჯალა, მეტალურგია, ჰიდრორესურსეფი.

საბანკო-საფინანსო დო დაზღვიებაშ სისტემეფი

დიდი ქორთუ, ილია ჭავჭავაძე „საადგილმამულო სათავადაზნაურო ბანკიშ“ ხემანჯღვერობაშ პერიოდის, დიო ხოლო 1883 წანაშე გაზეთ ივერიას ობჟინუანს მოშინაფილი ორგანიზაციაშ მუშობაშ შედეგეფს. თენა რდჷ მაართა ქორთული საბანკო-საფინანსო ინსტიტუტიშ მაართა საჯარო წჷმორინაფა.

ამდღა საქორთუოშ ეკონომიკაშ სექტორს მუშენს მუდგაზმარენი ძალიერი კომერციული ბანკი დო ბანკეფიშ ასოციაცია.

• საქორთუოშ ბანკეფიშ ასოციაცია (ქორთ. საქართველოს ბანკების ასოციაცია)
• ბაზის ბანკი
• ბანკი რესპუბლიკა (ბუნა სოსიეტე ჟენერალი)
• ვითიბი
• თიბისი ბანკი
• პროკრედიტბანკი
• საქართველოს ბანკი
• სახალხო ბანკი
• სილქ როუდ ბანკი
• სტანდარტ ბანკი
• ტაოპრივატბანკი

ვასაბანკო საკრედიტო-სადეპოზიტო ორგანიზაციეფი დო საფინანსო-საკრედიტო ხუჯიშდაკინებაშ (მხარდაჭერა) პროგრამეფი:

• „განათლების ერთიანი საკრედიტო კავშირი“

დაზღვიებაშ სისტემა:

• დაზღვევის ასოციაცია
• ალდაგი-ბი-სი-აი
• ჯი-პი-აი ჰოლდინგი

სახენწჷფო ინსტიტუტეფი:

• საქორთუოშ ფინანსეფიშ სამინისტრო
• საქორთუოშ ცენტრალური ბანკი

საქორთუოშ ისტორია ართ-ართი არძაში უმოს დიდარი რე ჯვეში ქიანეფშე. საქორთუოშ ტერიტორიას მაართა ქორთული ქიანეფი არსებენდ 3000 წანაშ ოწოხლე. თე ქიანეფი რე კოლხეთი (ჯვეშ ქორთული წყუეფს ეგრისი) დო დიაოხი (ტაო-კლარჯეთი).

1918-1921 წანეფს საქორთუო რდჷ დემოკრატიული რესპუბლიკა.

1921-1990 წანეფს საქორთუო რდჷ სხუნუშ აკოშქუმალაშ ართ-ართი მაკათური ქიანა.

1990 წანაშ უკული საქორთუო რე დუდიშული სახენწჷფო. დღას ათენა სუამიშ ართ-ართი მაკათური რე უკრაინაწკჷმა, აზერბაიჯანწკჷმა დო მოლდოვაწკჷმა ართო. საქორთუო რე უჩა ზუღაშ ეკონომიკური ალმახანდეობაშ ორგანიზაციაშ მაკათურით.

ტერიტორიული მონწყუალა

ამდღარი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დორთუალათ საქორთუოს 2 ავტონომიური რესპუბლიკა, 64 მუნიიპალიტეტი დო 5 მუშითმამართვალი ნოღა, თენეფ შქას ნანანოღა ქართი რე.

ქორთული რესურსეფი ინტერნეტის

• საქორთუოშ პრეზიდენტიშ ოფიციალური ვებ-გვერდი Archived 2011-03-16 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• საქორთუოშ პარლამენტი
• საგალეო საქვარეფიშ სამინისტროშ ვებ-გვერდი
• Civil.ge — საქორთუოშ პოლიტიკური სიახალეეფიშ მაჩინე (მაცნე)
• Internet.ge Archived 2011-10-17 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ტაროსი საქორთუოს^{[ღურელი რსხილი]}
• Грузия online — ახალი ამბეფი დო ანალიტიკური მასალეფი

1. კოროცხუაფონი ერკებულიშ ელემენტი

{{ქიანაშ მუნაჩემეფი {{{1}}} | country flaglink2 | variant = | size = | name = | altlink = მორაგბეეფიშ ერუანული ნაკორობა | altvar = rugby }}

• CIA World Factbook Archived 2015-10-16 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. (ინგლ.)
• Caucaz.com — ირმარული სტატიეფი დო რეპორტაჟეფი საქორთუოშე დო ობჟათე კავკასიაშე
• საქორთუეშე ოთხ ნინაშა: ისტორია, კულტურა, აუდიო-ვიდეოთეკა დო შხვა

კომენტარეფი

1. ქორთ. საქართველო, ka
2. აფხაზეთიშ დო სამაჩაბლოშ მოხ, თე ჟირი სეპარატისტული რეგიონი რუსეთიშ ოკუპაციაშ გიმე რე. საქორთუოშ თარობა თე ჟირი სეპარატისტულ რეგიონს ქიანაშ უგურთუ ნორთო მითმირჩქინანს, ერეფოშქაშე ხუჯიშ დოკინათ.