Phô͘-chhân-ōe

Phô͘-chhân-ōe (莆田話) sī Phô͘-sian-gí ê tāi-piáu thó͘-ōe, thong-hêng tī Tiong-kok Hok-kiàn-séng Phô͘-chhân-chhī goân-té ê siâⁿ-lāi, Hok-chheng kap Pêng-thâm mā ū pō͘-hūn tē-khu kóng. I mā sī Tiong-hoâ Bîn-kok O͘-khiu-hiong ê thó͘-ōe.

Phô͘-chhân-ōe
Pó-chéng-uā
Hoat-im	/pʰɔu˩˩ lɛŋ˩˧ ua˩˩/
Goân-chū kok-ka	Tiong-kok,  Tâi-oân
Sú-iōng tē-khu	Tiong-kok Hok-kiàn Phô͘-chhân,  Tâi-oân O͘-khiu-hiong
Gí-hē	Hàn-Chōng gí-hē Hàn-gí-cho̍k Bân-gí-chi Phô͘-sian-gí Phô͘-chhân-ōe
Bûn-jī hē-thóng	Hing-hoà Pêng-oē-jī Hàn-jī
Gí-giân tāi-bé
ISO 639-3	–
ISO 639-6	ptia
Glottolog	puti1238
Linguasphere	79-AAA-idb
Che bûn-chiong pau-hâm IPA hû-hō. Nā-sī bô siong-koan ê jī-hêng chi-oān, lí khó-lêng ē khoàⁿ tio̍h būn-hō, hng-kheng ia̍h-sī khî-thaⁿ hû-hō, bô-hoat-tō͘ chèng-siông hián-sī Unicode jī-goân. Chhiáⁿ lí khoàⁿ Help:IPA.

Im-ūn

Siaⁿ-bó

Phô͘-chhân-ōe lóng-kiōng ū 15-ê siaⁿ-bó.

		lióng-tûn	khí-keng	chhek-bīn	nńg-chhùi-koà	siaⁿ-mn̂g
phò-lia̍t	bô-sòng-khì chheng	b /p/ 巴	d /t/ 打		g /k/ 家	bô /ʔ/ 烏
	sòng-khì chheng	p /pʰ/ 彭	t /tʰ/ 他		k /kʰ/ 卡
phīⁿ		m /m/ 麻	n /n/ 拿		ng /ŋ/ 雅
mô͘-chhat	chheng			s /ɬ/ 沙		h /h/ 下
	to̍k	/β/*			/ɣ/*
phò-chhat	bô-sòng-khì chheng		c /ts/ 渣
	sòng-khì chheng		ch /tsʰ/ 査
chiap-kūn				l /l/ 拉

Ūn-bó

Phô͘-chhân-ōe lóng-kiōng ū 50-ê ūn-bó.

sù-ho͘↓	ūn-boé→
	bú-im	kài-im	phīⁿ-im	ji̍p-siaⁿ
khai-kháu	a /a/ 鴉	au /au/ 拗	ang /aŋ/ 江	ah /aʔ/ 壓
	o̤ /ɒ/ 奧		o̤ng /ɒŋ/ 王	o̤h /ɒʔ/ 屋
	eo /o/ 科	o /ɔu/ 烏	eong /ɔŋ/ 溫	eoh /ɔʔ/ 熨
	a̤ /e/ 商		a̤ng /eŋ/ 英	a̤h /eʔ/ 急
	e /ɛ/ 十	ai /ai/ 愛	eng /ɛŋ/ 煙	eh /ɛʔ/ 黑
	e̤ /ø/ 改		e̤ng /œŋ/ 熊	e̤h /œʔ/ 郁
			ng /ŋ̍/ 伓
chê-khí	i /i/ 衣	iu /iu/ 油	ing /iŋ/ 引	ih /iʔ/ 益
	ia /ia/ 夜	a̤u /iau/ 要	iang /iaŋ/ 鹽	iah /iaʔ/ 葉
		ieu /ieu/ 鳥	ieng /iɛŋ/ 尖	ieh /iɛʔ/ 業
ha̍p-kháu	u /u/ 夫	ui /ui/ 位	ng /uŋ/ 廣
	ua /ua/ 畫	oi /uai/ 歪	uang /uaŋ/ 碗	uah /uaʔ/ 活
choat-kháu	ṳ /y/ 余		ṳng /yŋ/ 恩	ṳh /yʔ/ 役
	io̤ⁿ /yɒ/ 安		io̤ng /yɒŋ/ 羊	io̤h /yɒʔ/ 藥

Lēng-goā, Phô͘-chhân-ōe iáu ū /uʔ/, /aiʔ/, /auʔ/ 3-ê ūn-bó bô jī-ūn, só͘-í bô siá tī bīn-téng ê pió-keh lāi-bīn.

Siaⁿ-tiāu

Phô͘-chhân-ōe lóng-kiōng ū 7-ê siaⁿ-tiāu.

siaⁿ-tiāu miâ	im-piâⁿ	iông-piâⁿ	sióng-siaⁿ	im-khì	iông-khì	im-ji̍p	iông-ji̍p
siaⁿ-tiāu kì-hō	˥˧˧ (533)	˩˧ (13)	˦˥˧ (453)	˦˨ (42)	˩˩ (11)	ʔ˨˩ (ʔ21)	ʔ˦ (ʔ4)
Hing-hoà Pêng-oē-jī	bô	́	ˆ	ˈ	-	bô	ˈ
hàn-jī kú-lē	詩巴 si, ba	時爬 sí, bá	始把 sî, bâ	試霸 si̍, ba̍	寺罷 sī, bā	濕北 sih, pah	實拔 si̍h, ba̍h

Liân-tha̍k piàn-hoà

Phô͘-chhân-ōe ê jī liân khí-lâi tha̍k ê sî-āu, siaⁿ-bó ia̍h-sī siaⁿ-tiāu ū khó-lêng ē hoat-seng piàn-hoà. Phô͘-chhân-ōe ê liân-tha̍k piàn-hoà ū liân-tha̍k piàn-siaⁿ (連讀變聲) kap liân-tha̍k piàn-tiāu (連讀變調) 2 khoáⁿ.

Liân-tha̍k piàn-siaⁿ

Nn̄g ê í-siōng ê Hàn-jī cho͘-sêng ê sû, thâu-chêng Hàn-jī ê ūn-boé kap āu-bīn Hàn-jī ê siaⁿ-bó ū khó-lêng hoat-seng piàn-hoà, chia hiān-siōng kiò-chò "liân-tha̍k piàn-siaⁿ". Kî-tiong, āu-bīn Hàn-jī ê siaⁿ-bó siū kàu Thâu-chêng Hàn-jī ūn-boé ê éng-hióng hoat-seng piàn-hoà kiò-chò "sūn-tông-hoà" (順同化) ia̍h-sī "siaⁿ-bó lūi-hoà" (聲母類化). Hoán koè-lâi, thâu-chêng Hàn-jī ê ūn-boé siū kàu āu-bīn Hàn-jī siaⁿ-bó ê éng-hióng hoat-seng piàn-hoà kiò-chò "ge̍k-tông-hoà" (逆同化).

Ē-kha sī Phô͘-chhân-ōe liân-tha̍k piàn-siaⁿ ê kui-lu̍t:

lūi-pia̍t	thâu-chêng jī ūn-boé	āu-bīn jī siaⁿ-bó	Liân-tha̍k piàn-siaⁿ	thâu-chêng jī ūn-boé (si̍t-chè tha̍k-im)	āu-bīn jī siaⁿ-bó (si̍t-chè tha̍k-im)
Ⅰ	bú-im ūn-boé	/p/, /pʰ/	→	bô piàn-hoà	/β/, /ɣ/
		/t/, /tʰ/, /ts/, /tsʰ/, /ɬ/			/l/
		/k/, /kʰ/, /h/			/ɣ/
		/m/, /n/, /l/, /ŋ/, lêng-siaⁿ-bó [zh] (/ʔ/)			bô piàn-hoà
Ⅱ	phīⁿ-im ūn-boé (/-ŋ/)	/p/, /pʰ/		/-m/	/m/
		/t/, /tʰ/, /ts/, /tsʰ/, /l/, /ɬ/		/-n/	/n/, bô piàn-hoà
		/k/, /kʰ/, /h/, lêng-siaⁿ-bó [zh] (/ʔ/)		bô piàn-hoà	/ŋ/
		/m/、/n/、/ŋ/		/-m/、/-n/、/-ŋ/	bô piàn-hoà
Ⅲ	ji̍p-siaⁿ ūn-boé (/-ʔ/)	/p/, /pʰ/, /m/		/-p̚/	bô piàn-hoà
		/t/, /tʰ/, /ts/, /tsʰ/, /ɬ/, /l/, /n/		/-t̚/
		/k/, /kʰ/, /ŋ/, /h/		/-k̚/
		lêng-siaⁿ-bó [zh] (/ʔ/)		/-ʔ/

Liân-tha̍k piàn-tiāu

Nn̄g ê í-siōng ê Hàn-jī cho͘-sêng ê sû, choè-āu chi̍t ê Hàn-jī siaⁿ-tiāu thàu-té bē hoat-seng piàn-hoà; kî-thaⁿ Hàn-jī siaⁿ-tiāu khó-lêng ē siū-kàu āu-bīn chi̍t ê Hàn-jī ūn-bó ê éng-hióng hoat-seng piàn-hoà. Chia hiān-siōng kiò-chò "liân-tha̍k piàn-tiāu".

Ē-kha sī Phô͘-chhân-ōe nn̄g ê Hàn-jī ê sû liân-tha̍k piàn-tiāu ê kui-lu̍t:

		āu-bīn jī
		im-piâⁿ (533)	iông-piâⁿ (13)	sióng-siaⁿ (453)	im-khì (42)	iông-khì (11)	im-ji̍p (21)	iông-ji̍p (4)
thâu-chêng jī	im-piâⁿ (533)	11(=iông-khì)			13(=iông-piâⁿ)			11(=iông-khì)
	iông-piâⁿ (13)	11(=iông-khì)			55	42(=im-khì)		11(=iông-khì)
	sióng-siaⁿ (453)	13(=iông-piâⁿ)		11(=iông-khì)	13(=iông-piâⁿ)			11(=iông-khì)
	im-khì (42)	55	42(=im-khì)	55		42(=im-khì)		55
	iông-khì (11)	11(=iông-khì)			55	42(=im-khì)		55
	im-ji̍p (21)	4(=iông-ji̍p)
	iông-ji̍p (4)	21(=im-ji̍p)
Liân-tha̍k sî-āu chiah ē chhut-hiān ê siaⁿ-tiāu.