Yol (film)
Yılmaz Güney ve Şerif Gören tarafından yönetilen, Altın Palmiye Ödülü kazanan 1981 yapımı Türk filmi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Yol, senaryosu Yılmaz Güney tarafından yazılan, Yılmaz Güney ve Şerif Gören tarafından yönetilen 1981 yapımı dram, politik ve gerilim filmidir.[4] Tarık Akan, Şerif Sezer, Halil Ergün, Necmettin Çobanoğlu, Meral Orhonsay gibi oyuncuların başrolde yer aldığı film, Türk sinemasının en cesur filmlerinden biri olarak kabul edilmektedir.[5] Yurt dışında büyük ilgi gören film, o dönemde sıkıyönetimin yarattığı baskıcı yönetim tarzına ve ülkedeki Kürt sorununa değindiğinden ötürü Türkiye'de uzunca bir süre yasaklı kalmış ve izleyenlere cezalar bile verilmiştir.[5][6][7] Türkiye'de 1992 yılında izlenme yasağı kaldırılmış ve ancak 1999 yılında Yılmaz Güney'in eşi Fatoş Güney'in çabalarıyla gösterime girmiştir.[8] Film, 1982'deki Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye Ödülü'nü kazanmış ve bu ödülü alan ilk Türk filmi, 1964'te Altın Ayı Ödülü'nü kazanan Susuz Yaz ve 1979'da Altın Leopar Ödülü'nü kazanan Sürü filminden sonra ise uluslararası alanda büyük ödül kazanan üçüncü Türk filmi olmuştur.[9][10] Ödül, Türk sinema tarihinde kazanılan en önemli ödüllerden birisidir.[11]
Yönetmen | Yılmaz Güney Şerif Gören[1][2] |
---|---|
Yapımcı | Yılmaz Güney Edi Hubschmid Kerim L. Puldi L. Erol Gözmen M. Sabri Aslankara Thierry Maitrejean |
Senarist | Yılmaz Güney |
Hikâye (eser) | Yılmaz Güney |
Oyuncular | Tarık Akan Şerif Sezer Halil Ergün Necmettin Çobanoğlu Meral Orhonsay Sevda Aktolga Hikmet Çelik Tuncay Akça |
Müzik | Zülfü Livaneli |
Görüntü yönetmeni | Erdoğan Engin |
Kurgu | Yılmaz Güney Elisabeth Waelchli Laura Montova Serge Guillemin Hélène Arnal |
Yapım şirketi | Güney Film Cactus Film[not 1] |
Stüdyo | Record Film (Paris) |
Cinsi | Sinema filmi |
Türü | Dram, politik, gerilim |
Renk | Renkli |
Yapım yılı | 1981 |
Çıkış tarih(ler)i | Mayıs 1982 (Cannes) 12 Şubat 1999 (Türkiye) |
Süre | 130 dakika (orijinal) 103 dakika (Cannes) |
Ülke | Türkiye • İsviçre |
Dil | Türkçe, Kürtçe |
Çekim yer(ler)i | Cunda Adası[3] Sancak, Bingöl Karlıova, Bingöl Kurtalan Garı, Siirt Büyükada, İstanbul Suruç, Şanlıurfa Diyarbakır Gaziantep Konya Adana |
Diğer adları | Bayram |
Yılmaz Güney, kısmen kendi mahkûmluk yıllarından esinlenerek yazdığı filmin senaryosunu hapishanede tamamladı. Çekimlerine ise 1981'in Ocak veya Şubat ayında başlandı. Film, Yılmaz Güney'in hapishanede olması nedeniyle arkadaşı ve eski asistanı Şerif Gören tarafından Yılmaz Güney'in talimatları ve yönlendirmeleriyle yaklaşık dört aylık zaman diliminde çekildi.[12] Bu durum, daha sonra bazı kesimlerce Yılmaz Güney'in "hapishaneden film yöneten yönetmen" olarak bahsedilmesine neden oldu.[12][13] Film, 12 Eylül 1980 darbesi sonrasındaki Türkiye'yi, devlet yetkililerini ve özellikle Kürt halkını, bir hafta ev iznine verilen beş mahkûmun hikâyeleri aracılığıyla göstermektedir. Yılmaz Güney, sıkıyönetim dolayısıyla filmin Türkiye'de yayınlanmayacağını öngördüğü için görüntüleri yurt dışına, İsviçre'ye gönderdi. Ardından aynı yıl hapishaneden ve Türkiye'den kaçan Güney, İsviçre'ye gitti. Güney, görüntüleri İsviçre'den alıp daha sonra Fransa'ya geçti ve filmin kurgusunu orada yaptı. Kurgu sırasında, Cannes direktörünün süreyi kısaltma önerisiyle beğenmediği bazı sahneleri çıkardı ve bu da filmin süresinin orijinalinden yaklaşık 27 dakika eksik olmasına neden oldu.
Son kurguyla birlikte filmi Cannes'a gönderen Yılmaz Güney, 14–26 Mayıs 1982 tarihlerinde düzenlenen 35. Cannes Film Festivali'ne eşi Fatoş Güney ile birlikte katıldı. Festivalin son günü olan 26 Mayıs'ta Yol, Yunan asıllı yönetmen Costa-Gavras'ın Kayıp (Missing) filmiyle ortak olarak Altın Palmiye Ödülü'ne değer görüldü ve Güney, Gavras ile sahneye çıkıp ödülünü aldı. Bu, Türkiye yapımı bir filmin Cannes'da aldığı ilk ödüldü; ayrıca 1964 ve 1979 yıllarından sonra uluslararası alanda büyük ödül kazanan üçüncü Türk filmiydi. Film aynı zamanda 55. Akademi Ödülleri'nde "En İyi Uluslararası Film" dalında İsviçre'nin katılımcısı olarak seçildi, ancak aday olamadı. Yol, 2014'teki ikinci ödüle kadar 32 yıl boyunca Türkiye'nin tek Altın Palmiyeli filmiydi.