Zeesen

Die Reichs-Rundfunk-Gesellschaft, algemeen bekend as Zeesen, was voor en tydens die Tweede Wêreldoorlog die Nazi-regering in Duitsland se radiostasie wat hul politieke beleid van Nasionaal-Sosialisme en antisemitisme oor die wêreld heen verkondig het.

Reichs-Rundfunk-Gesellschaft

Tipe	Staatsmaatskappy
Gestig	15 Mei 1925[1]
Hoofkantoor	Berlyn ,  Republiek van Weimar, later  Nazi-Duitsland
Gebied bedien	Nasionaal en internasionaal
Sleutelpersone	Hans Bredow, Eugen Hadamovsky
Moedermaatskappy	Deutsche Reichspost Departement van Openbare Voorligting en Propaganda (vanaf 1933)

BBC se opnames van Reichstag-debatte uit die Republiek van Weimar

Adolf Hitler spreek die Duitse volk oor die radio toe na sy aanstelling as rykskanselier in 1933

Die Haus des Rundfunks in Berlin, 1947

Opname van die Reichsrundfunk op 'n 12-duim Decelith-grammofoonplaat

Ligging

Die dorp Zeesen is suid van Königs Wusterhausen en op die suidoostelike rand van die stadsgebied van Berlyn. In Duitsland is die plek bekend omdat daar reeds so vroeg as 1908 groot antennas vir radio-uitsendings opgerig is. In 1927 is die kortgolfsender Weltrundfunksender Zeesen ingewy. Dit is tot 1945 gebruik toe die Russe, onder wie se beheer die dorp met die verdeling van Duitsland geval het, die senders afgetakel en die geboue opgeblaas het.

Propaganda

Tussen 1939 en 1945 was Zeesen een van die sterkste kortgolfsenders in die wêreld en 'n wêreldleier op die gebied van die gebruik van die radio om propaganda te maak. Nazi-propaganda is in verskeie tale oor die wêreld heen uitgesaai. Zeesen was dikwels die enigste bron van inligting oor wat agter die front aan die gebeur is. Om die burgerlike bevolking en die soldate van die geallieerde lande te ontmoedig, is klem gelê op die groot aantal gesneuwelde en gewonde soldate, gekelderde skepe en vliegtuie wat neergesiet is. Die Duitsers het hulle opsetlik aan onakkuraatheid en groot oordrywing skuldig gemaak.

In 1935 is 'n sender van 50 kW gebruik om programme in Engels op 13 frekwensies na Engeland en Noord-Amerika uit te saai. Lord Haw-Haw het 'n generiese naam geword vir alle Engelstalige omroepers in Duitse diens wat propaganda uitgesaai het. Die bekendste van hierdie radiomanne was William Joyce. In die Arabiessprekende wêreld was die uitsendings uit Zeesen in die oorlogsjare baie gewild. Die programme was 'n slim mengsel van antisemitiese propaganda, aanhalings uit die Koran, en Arabiese musiek.

In Afrikaans

Duisende Afrikaanssprekendes het in die oorlogsjare saans na die Afrikaanse uitsendings geluister. Baie ondersteuners van die Nasionale Party het geglo dat Duitsland besig was om die oorhand oor die Geallieerdes te kry. Hulle het die belofte aanvaar dat die Duitsers Suid-Afrika se onafhanklikheid sal handhaaf en hulle sal steun in hul strewe na republiekwording. Onder sekere Afrikaners is selfs aanvaar dat Zeesen se nuusberigte meer objektief was as dié van die BBC en SAUK.

Lastersaak

Die dagblad Die Transvaler, met dr. H.F. Verwoerd as redakteur, het uitgebreid aangehaal uit die Zeesen-uitsendings en kommentaar daarop gelewer. Dit het dikwels neergekom op skerp kritiek op die regering van genl. Jan Smuts. The Star en sy redakteur, F.R. Paver, het as gevolg van Die Transvaler se berigte geskryf dat Verwoerd Nazi-gesind is. Dit het tot 'n lastereis deur Verwoerd teen Paver gelei. Ná 'n weke-lange verhoor is dr. Verwoerd se eis van die hand gewys en die laster geregverdig. "Zeesen and Die Transvaler propaganda have much in common," het die regter bevind, "and each may be said to have supported the other. Dr. Verwoerd did support Nazi propaganda and make his paper the tool of the Nazis in South-Africa."^[2] Oor dié uitspraak het Piet Meiring, later voorsitter van die Afrikaner-Broederbond en die SAUK se raad, geskryf: "Net omdat Die Transvaler nie pro-Brits en pro-oorlog was nie, was hy en sy redakteur in die oë van die regter anti-Engels en pro-Nazi. In daardie veelbewoë tye het veral mense wat die Afrikaner hoegenaamd nie geken het nie, maklik tot 'n dergelike slotsom gekom. Die Transvaler het die Duitse optrede telkens gekritiseer, soos aan die hof getoon is, maar dit het geen indruk gemaak nie. Hy was kop in een mus met die Nazi's en basta."

Erik Holm

Erik Holm is op 19 Oktober 1907 op Bethulie gebore, was van 1924 'n student in Duitsland en word daar 'n bewonderaar van die idees van Adolf Hitler se Nazi-party. Nadat Holm 'n doktorsgraad in die argeologie verwerf het, keer hy na Suid-Afrika terug. Hier sukkel hy om geskikte werk te kry, kom onder die invloed van die Ossewabrandwag en ontwikkel tot 'n sterk teenstander van die Smuts-regering. Holm gaan toe na Duitsland terug en saai gedurende die eerste jare van die Tweede Wêreldoorlog in Afrikaans oor Zeesen uit en prys die deugde van die nasionaal-sosialisme en anti-semitisme sterk aan. Vir duisende Afrikaners word “neef Holm van Zeesen” die verpersoonliking van die verset teen Smuts en sy regering se “onregverdige samewerking” met Brittanje teen Duitsland. Holm is geëer vir sy moed en oortuiging. Ná die oorlog is Holm na Suid-Afrika teruggebring en in 1947 weens hoogverraad tot 10 jaar tronkstraf gevonnis. Toe Smuts die verkiesing van 1948 verloor, is Holm vrygelaat en het hy sy navorsing in die argeologie voortgesit.

Bibliografie

• Afrikaanse Kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge, 1980. ISBN 0-620-04543-4
• Blake, Albert: Robey Leibbrandt - 'n lewe van fanatisme. Johannesburg: Jonathan Ball, 2019. ISBN 9781868429783
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 3. Kaapstad: Nasou, 1971.
• www.gelofteland.org
• www.ontheshortwaves.com
• www.radio-museum.de