From Wikipedia, the free encyclopedia
Di Rhätisch Bahn isch d Bahngsellschaft, wu für ä Kantuu Graubündä zueschtändig ischt. Si het ä meterspurigs, vermaschts Liniänetz uhni Zaastange unter sich. D Äschiniöre hend s verschtande, mit Chehrtunnel Höhediffäränze z überwinde.
Rhätische Bahn | |
---|---|
Basisinformatione | |
Sitz vom Undernähme | Chur |
Webpräsenz | www.rhb.ch |
Bezugsjohr | 2009 |
Eigedümer | 51 % Kanton Graubünde 43 % Bund 6 % Streubsitz |
Vorstand | Erwin Rutishauser (Vorsitzende vo dr Gschäftsleitig, bis Ändi 2010), Hans Amacker (ab Februar 2011) |
Ufsichtsroot | Hans-Jürg Spillmann (Presidänt vom Verwaltigsroot) |
Beschäftigti | 1281 |
Umsatz | 323,0 Mio. |
Linie | |
Spurwiiti | 1000 mm (Meterspur) |
Iisebahn | 8 reguläri Linie |
Sustige Linie | 2 Autoverlad-Linie (Vereina, Albulatunnel) |
Zahl vo de Fahrzüüg | |
Lokomotive | 58 + 3 Dampfloks |
Driibwäge | 29 |
Sustigi Fahrzüüg | 388 Personewäge 558 Güeterwäge |
Statistik | |
Fahrleistig | 10,98 Mio. Personefahrte; 811'000 Donne Güeter |
Haltstelle | 103 |
Lengi vom Linienetz | |
Iisebahnlinie | 384 km |
Sit Juli 2008 ghöret d Albulabaan vo Thusis uf Sammoritz und d Berninabaan vo Sammoritz uf Tiran im Veltlin zum UNESCO-Welteerb.
Bis im Jahr 1925 isch s Autofare im ganze Kantuu verbotä gsi. So het mer ä Konkurs vu dr Rhätische Bahn wellä verhindärä.
Dr Gründervater vo dr Bahn isch dr Willem Jan Holsboer gsi. Er isch a Holländer gsi, wo z Davos gwont het. Dr ehemalig Seemaa und Kaufmaa het s verstanda, Iihaimischi us em Prättigau für da Bau vo dr Iisabahnlinia Landquart-Davos z gwünna. Am 7. Februar 1888 isch d Schmalspurbahn Landquart-Davos AG gründet worda.
Das dia Bahn ohni Zahrad und Spitzkehrana exischtiart, isch nid z letscht dr erfolgriicha Gotthardbahn z verdanke. Z Kloschters hets am Aafang no a Spitzkehri gha, doch dia isch dänn uufghoba worda.
Au d Expansion in anderi Regiona vom Kanton Graubünda goht wiitgehend uf Plän vom Jan Willem Holsboer zrugg, so dass dr Firmanama im Johr 1895 uf Rhätischi Bahn umgänderet worda isch.
Vu Davos uus isch d Bahn uf Filisur wiitergfüehrt wordä. Dr zwüschet ligget 19 Kilometer. Deet isch de berüehmt Wiisner Viaduggt. De Streggänabschnitt ischt im 1919 eleggtrifiziert wordä.
Au am andere-n-Änd vu dr Landquart-Davos-Bahn isch buut wordä. Z Landquart und z Chur het di Rhätisch Bahn gmeinsami Bahnhöf mit de SBB und dadrmit mit dr äinzige normalspurige Liniä im Bündnerland. Zwüsche Chur und Domat/Ems gits nuch es Driischinägläis, damit normalspurigi Güeterzüg chänd bis zur Ems-Chemie fare. In Riichenau verzwiigs sich d Bahnliniä. Di äint Streggi füehrt em Vorderrhi nache bis uf Disentis, und det gits ä Fortsetzig unter dr Matterhorn-Gotthard-Bahn. Dr Glacier-Express isch ä diräggte Schnällzug vu Sankt Moritz bis uf Zermatt. Di anderi Liniä füehrt em Hinterrhii nache und ergit so ab Thusis d Albulabahn.
Im 1905 isch d Bernina-Bahngsellschaft ggründet wordä, mit em Ziil, ä Ysebahnlinie vu Sankt Moritz überä Berninapass bis uf Tirano im Veltlin z realisiärä. Diä Bahn isch i viär Etappä eröffnet wordä: am 1. Juli 1908 zwüsche Pontresina und Morteratsch und au zwüsche Poschiavo und Tirano, am 18. Auguscht zwüsche Pontresina und Celerina und am 1. Juli 1909 zwüsche Morteratsch und Bernina Suot; de schwirigscht Abschnitt, de zwüsche Bernina Suot und Poschiavo, hends uf ä 5. Juli 1910 chänne bewältige.
Diä Bahn het vu Aafang aa massivi finanzielle Problem gchaa. So isch si i dr Ziit vum Zwäite Wältchriäg, im Jahr 1943, vu dr Rhätischebahn übernoo worde.
Im Ganze isch d Streggi 60,69 Kilometer lang. In Poschiavo befindet sich dr Bahnhof usserhalb vum Dorf, will s di Iiheimische so hend wellä. Det befindet sich au ä Werchstatt, wu au historischi Fahrzüg vu dr Berninabahn erhaltä wärdet. Dr gälbi Personäzug gchört det hüt nuch zum Erschiinigsbild.
D Berninabahn isch sit em 7. Juli 2008 uf dr Lischtä vum UNESCO-Wältkulturerb.
Di Rhätisch Bahn het schu im 1942 d Chur-Arosa-Bahn und d Misoxerbahn übernoo. D Chur-Arosa-Bahn haltet z Chur uf em Bahnhofplatz und fart i dr Stadt wiä-n-äs Tram uf dr Strass. Ä berüehmts Buuwärch isch dr Langwies-Viadukt. Di ander Ändstaziuu isch Arosa im Schanfigg.
Di Misoxerbahn isch bis 2014 noch als Museumsysebahn bestande. Dr italiänisch Name ischt „Ferrovie Bellinzona-Mesocco“ (diä Bahnliniä verläuft im Italiänisch-Bündä und im Tessin). Im 1895 sind erschti Plän für sonä Bahn entstande. Im 1905 hend d Buuarbete aagfange, und am 6. Mai 1907 isch diä 21,4 Kilometer langi Streggi em Betriib übergii wordä. Diä Bahn ischt am Aafang nuch ä-n-äigeni Gsellschaft gsi. Am 28. Mai 1972 isch dr reguläär Personeverchehr, 2014 au d Museeumsbahn iigstellt wordä.
Dr Jan Willem Holsboer het sich in re kritischä Fase für dr Buu vu dr Albulabahn iigsetzt, obwohl er urschprünglich e anderi Streggäfüehrig het wellä – bis is italienische Chiavenna.
Di ganz Albulabahn (D Albula isch ä Fluss, wu bi Thusis i Hinterrhii flüüsst) füehrt vu Thusis über dr Albulapass bis uf Sankt Moritz und ischt 61,67 Kilometer lang. Si ischt vum 1898 bis zum 1903 buut wordä. Si gchört wiä d Berninabahn sit em 7. Juli 2009 zum Wältkulturerb vu dr UNESCO.
Ä wichtigi Rollä hät si bim Buu vu de Bergeller Chraftwärch vum EWZ ab em Jahr 1958 gschpillt. Di Rhätisch Bahn het müese Tag für Tag um di tuusig Tonnä Zemänt über dr Albulapass uf Sankt Moritz transportiärä. Us dem Grund hends di sibe Ge 6/6 II-Loggene bschtellt.
Am 1. Juli 1908 isch dr Abschnitt zwüsche Pontresina und Samedä eröffnet wordä, gliichzitig wiä d Fortsetzig i d Morteratsch vu dr Berninabahn. Am 1. Juli 1913 isch au d Streggi vu Samedä bis uf Schuls fertig wordä. In Samedä stuht es Depo mit historischä Schinäfahrzüg. Det isch au dr gälb Personäzug vu dr Berninabahn.
Dur ä Vereinatunnel füehrt di nüüschti Streggi vu dr Rhätische Bahn. S Projäggt het ä diräggti Verbindig vu Chloschters uf Sagliains im Underängadin vorgseh. Dr Grund isch gsi, ass dr Flüelapass im Winter nur mit Müe und Not het chänne befare wärde. Dr Bundesrat Leon Schlumpf isch ä Befürworter gsi, und dr Buu vu dem Tunnel isch in re Volksabschtimmig vum 22. September 1985 aagnoo wordä.
Uhni verschidäni Iisprache isch es nüd ggange. Am 19. November 1999 (a däm Datum wäge de Längi vo 19,11 km) isch dänn diä Streggi under em Patronat vum Bundesrat Moritz Löiäbärger eröffnet wordä. Sithär fared diräggti Züg vu Schuls uf Landquart und zum Täil bis uf Disentis. Ä speziells Aagebot sind d Autoreisezüg. Uf dr Staziuu Chloschters Selfranga und in Sagliains cha mer Privatauto uf spezielli Ysebahnwäge lade – ähnlich wiä am Lötschberg. Obwohls e Schmalspurstreggi isch, chönd au 2,5 Meter breiti Laschtwäge und Car verlade wärde. Dia mönd allerdings vor em uf d Bahn ufe fahre eri Sytespiegel zuechlappe oder abmontiere.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.