Krimtatarische Sprache
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
S Krimtatarische (krimtat. Qırımtatarca, Qırımtatar tili) isch e Sprooch, wo vo de Krimtatare uf de Halbinsle Krim und z Usbekistan gredt werd. En anderi Bizaichnig vo dere Sprooch isch no Krimtürkisch (krimtat. Qırım Türkçesi). S Krimtatarisch isch aini vo de drai Amtssprooche uf de Krim.
Remove ads
Verbraitig
D Krimtatare hend bis zu de Deportation vom Stalin uf de Krim glebt und ab 1944 z Usbekistan, wo si vom Stalin noi agsidlet wore sind. Erst ane 1988 hend d Krimtatare d Erlaubnis öbercho, wider uf de Krim z wone.
D Aazaal vo de Sprecher vom Krimtatarische werd uf e halbi Millioo gschätzt. Devo lebet hüt rund 260'000 Krimtatare uf de Krim, 150'000 im Deportationspiet z Usbekistan und i anderne zentralasiatische Länder. E Minderhait vo Krimtatatare lebt i de Türkai, allerdings cha die Aazaal nöd gnau eruiert werde, me as 100'000 dörftets aber nöd sii. Z Bulgarie sind s no öppe 6'000 und z Rumänie 25'000.
Remove ads
Tielekt
S Krimtatarische isch e Zwiig vom Kiptschak (krimtat. Qıpçaq) und ghört zu de Turksprooche. S nimmt debii e Mittelstellig zwöschet em Tatarische und em Türkische ii. Drai Tielekt werdet historisch underschide, wo sich vor de Deportation uf de Krim ase vertailt hend:
I de Steppe (krimtat. Çöl) vo de Krim isch de Nogai-Tielekt (Noğay) gredt wore, en Zwiig vom Kiptschak-Tatarische. D Sprecher vo dem Tielekt hend ere Tielekt as rain aaglueget, und d Sprecher vo de andere Tielekt hend si eener abschätzig Tat gnennt. A de Südchüste (krimtat. Yalıboyu) isch s Krimtatarische starch vom Osmanisch-Türkische beiiflusst wore, wo zum Ogusische Zwiig vo de Turksprooche ghört. Im Krimgebirge (krimtat. Yaila) isch e Mischtielekt us baidne gredt wore. S moderni Krimtatarische basiert uf em Tielekt vom Krimgebirge.
Remove ads
Schrift
Vor de Annektierig vo de Krim dör Russland ane 1783 isch s Krimtatarische i de Arabische Schrift gschribe wore i de osmanisch/persische Variante. Di offiziell Sprooch vom Krim-Chanat isch aber i de Regle s Osmanisch-Türkische und s Tschagatai gsii. Ane 1876 het de İsmail Gaspıralı as erste s Krimtatarische zunere greglete Schriftsprooch gmacht. 1928 isch di arabischi Schrift dör di latiinisch Schrift ersetzt wore, i de Version vo de offizielle türkische Orthographii. D Russe hend zee Joor spööter di Kyrillischi Schrift vorgschribe.
1993 isch s Krimtatarische nebetem Ukrainische und em Russische zu de dritte Amtssprooch vo de Krim erhobe wore. Ab 2002 werd wider di latinischi Schrift bruucht wie i de Türkai, aber mit zwee zuesätzliche Buechstabe, em /Ñ ñ/ und em /Q q/.
Hüttigi Krimtatarischi Schrift
| A a | B b | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g |
| Ğ ğ | H h | I ı | İ i | J j | K k | L l | M m |
| N n | Ñ ñ | O o | Ö ö | P p | Q q | R r | S s |
| Ş ş | T t | U u | Ü ü | V v | Y y | Z z |
S Â â werd nöd as separate Buechstabe aaglueget.
Externi Siite
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads