Apichat
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Apichat ye como denominan os lingüistas a un fenomeno que se produce en o catalán en parlas mugants actual u historicament con l'aragonés, que consiste en ensordimiento d'os fonemas alveolars y palatals sonoros. O termin apitxat en catalán provién d'a pronunciación que adquiere o participio d'o verbo petjar ("pisar" en aragonés), con este cambio fonetico.
| Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
- Este articlo ye sobre o fenomeno fonetico dito apichat. Pa atros significaus d'a palabra d'a parola apichat veiga apichat (desambigación).
D'esta traza o fonema postalveolar fricativo sonoro de palabras como germà y girar y o fonema postalveolar africau xordo de palabras como judge y viatge se neutralizan con o fonema postalveolar africau xordo que en catalán se representa con una "tx" y en aragonés con o digrafo ch: txermà, judge, viatxe, comparables a l'aragonés chermano/chirman(o), chuche y viache.
Tamién a "s sonora" (fonema fricativo alveolar sonoro) ensordeix y pasa a estar una "s sorda" como en aragonés y castellano. En as parlas con apichat se pronuncia igual casa ("edificio") que caça ("caza").
Tamién o fonema africau alveolar sonoro present en numeros como trece u sece ensordeix y se neutraliza con o fonema africau alveolar xordo, d'esta traza se pronunciam tretse, setse como a -ts- de potser.
A distribución d'este fenomeno no ye contina. As arias compactas on se troba son Ribagorza (catalán ribagorzano), y a Huerta de Valencia (valenciano apichat). Entre meyo bi ha representación d'apichat en lugars aislaus como Onda, Lo Forcallo, as Parlas d'o Guadalop-Mezquín, La Fraixneda, Favara y Maella. En bel lugar l'apichat no ye total y no afecta a las alveolars. D'esta traza en La Fraixneda y Favara distinguen entre as alveolars xordas y sonoras.
Este fenomeno se produció en aragonés arcaico en un periodo anterior a los elementos romances que se veyen en o latín medieval d'Aragón y Navarra d'os sieglos XI y XII,[1] y dende l'aragonés se transmitió a lo catalán mugant. Manimemos cualques filologos hispanicos y catalans consideran que ye un fenomeno postmedieval[2] y sin relación con as parlas altoaragonesas, seguindo o criterio de Rafael Lapesa en o suyo clasico libro Historia de la Lengua Española.
Remove ads
Referencias
Bibliografía
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads