হিন্দু ধৰ্ম

হিন্দু ধৰ্ম (সনাতন ধৰ্ম) হৈছে ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ আধ্যাত্মিক মতবাদ।^[1] ই ভাৰতৰ প্ৰধান ধৰ্মসমূহৰ ভিতৰত এটা পুৰণি ধৰ্ম। হিন্দু ধৰ্মাৱলম্বীসকলে নিজস্ব ধৰ্মমতকে সনাতন ধৰ্ম (সংস্কৃত: सनातन धर्म ) নামেৰেও অভিহিত কৰে।^[2][3] হিন্দু ধৰ্মৰ সাধাৰণ "ধৰণসমূহৰ" মাজত লৌকিক আৰু বৈদিক হিন্দু ধৰ্ম ৰ পৰা বৈষ্ণৱধৰ্মৰ অনুৰূপ ভক্তিবাদী ধাৰাৰ নিচিনা একাধিক জটিল মতবাদ সমূহৰ সমন্বয়ৰ এক প্ৰচেষ্টা পৰিলক্ষিত হয়। যোগ, কৰ্মযোগ Archived 2015-05-09 at the Wayback Machine ধাৰণা আৰু হিন্দু বিবাহৰ নিচিনা বিষয়সমূহো হিন্দুধৰ্মৰ সৈতে অঙ্গাঙ্গীভাবে জড়িত। হিন্দু ধৰ্ম একাধিক ধৰ্মীয় ঐতিহ্যৰ সমন্বয়ত গঠিত। এই ধৰ্মৰ কোনো একক প্ৰতিষ্ঠাতা নাই।^[4] হিন্দু ধৰ্মক বিশ্বৰ "প্ৰাচীনতম জীৱিত ধৰ্মবিশ্বাস"^[5] বা "প্ৰাচীনতম জীৱিত প্ৰধান মতবাদ"^[6][7][8][9] আখ্যা দিয়া হয়।

হিন্দু ধৰ্ম
ওঁ • ব্ৰহ্মা • ঈশ্বৰ হিন্দু • হিন্দু ধৰ্মৰ ইতিহাস
দেৱ দেৱী ব্ৰহ্মা ঈশ্বৰ ত্ৰিমূৰ্তি ব্ৰহ্মা • বিষ্ণু • শিৱ দেৱী আৰু দেৱগণ সৰস্বতী • লক্ষ্মী • পাৰ্বতী মহাশক্তি • দুৰ্গা  • কালী গণেশ • কাৰ্তিক • আয়াপ্পা ৰাম • কৃষ্ণ হনুমান প্ৰজাপতি • ৰুদ্ৰ ইন্দ্ৰ • অগ্নি • দ্যৌ বসুমতী • বৰুণ • বায়ু
দৰ্শন ধাৰণা ব্ৰহ্মা • ওঁ • ঈশ্বৰ আত্ম • মায়া কৰ্ম • সংসাৰ পুৰুষাৰ্থ (ধৰ্ম • অৰ্থ • কাম • মোক্ষ) মতবাদ আস্তিক সাংখ্য • যোগ ন্যায় • বৈশেষিক পূৰ্ব মীমাংসা উত্তৰ মীমাংসা (বেদান্ত) (দ্বৈত, অদ্বৈত, বিশিষ্টাদ্বৈত) নাস্তিক চাৰ্বাক
শাস্ত্ৰ বেদ ঋকবেদ • যজুৰবেদ সামবেদ • অথৰ্ববেদ বিভাগ সংহিতা, ব্ৰাহ্মণ, আৰণ্যক, উপনিষদ উপবেদ আয়ুৰ্বেদ • ধনুৰ্বেদ গন্ধৰ্ৱবেদ • স্থাপত্যবেদ বেদাঙ্গ শিক্ষা • ছন্দ • ব্যাকৰণ নিৰুক্ত • কল্প • জ্যোতিষ উপনিষদ ঋগ্বৈদিক ঐতৰেয় যজুৰ্বৈদিক বৃহদাৰণ্যক • ঈশ তৈত্তিৰীয় • কঠ • শ্বেতাশ্বেতৰ সামবৈদিক ছান্দগ্যো • কেন অথৰ্ববৈদিক মুণ্ডক • মাণ্ডুক্য • প্ৰশ্ন পুৰাণ ব্ৰাহ্মী পুৰাণ ব্ৰহ্মা • ব্ৰহ্মাণ্ড ব্ৰহ্মবৈবৰ্ত মাৰ্কণ্ডেয় • ভৱিষ্য বৈষ্ণব পুৰাণ বিষ্ণু • ভাগৱত নাৰদীয় • গৰুড় • পদ্ম শৈৱ পুৰাণ শিৱ • লিঙ্গ স্কন্ধ • অগ্নি • বায়ু ইতিহাস ৰামায়ণ • মহাভাৰত অন্যান্য শাস্ত্ৰগ্ৰন্থ শ্ৰীমদ্ভগৱতগীতা ধৰ্মশাস্ত্ৰ • মনুস্মৃতি অৰ্থশাস্ত্ৰ • যোগবাশিষ্ঠ সূত্ৰ • স্তোত্ৰ • তন্ত্ৰ যোগসূত্ৰ অন্যান্য শাস্ত্ৰৰ বৰ্গীকৰণ শ্ৰুতি • স্মৃতি
ধৰ্মাচৰণ উপাসনা পূজা • জপ • ভজন তপ • ধ্যান যজ্ঞ • হোম তীৰ্থ • নৈবেদ্য মন্দিৰ • মূৰ্তি • ভক্তি ষোড়শ সংস্কাৰ গৰ্ভাধান • পুংসবন • সীমন্তোন্নয়ন • জাতকৰ্ম • নামকৰণ • নিষ্ক্ৰমণ • অন্নপ্ৰশন • চূড়াকৰণ • কৰ্ণভেদ • বিদ্যাৰম্ভ • উপনয়ন • প্ৰৈশাৰ্থ • কেশান্ত • ঋতুশুদ্ধি • সমাবৰ্তন • বিবাহ • অন্ত্যেষ্টি বৰ্ণাশ্ৰম ধৰ্ম বৰ্ণ ব্ৰাহ্মণ • ক্ষত্ৰিয় বৈশ্য • শূদ্ৰ আশ্ৰম ব্ৰহ্মচৰ্য • গাৰ্হস্থ্য বাণপ্ৰস্থ • সন্ন্যাস উৎসব দুৰ্গাপূজা (নৱৰাত্ৰি) বিজয়াদশমী কালীপূজা (দীপাৱলী) • শিৱৰাত্ৰি • দৌলযাত্ৰা কুম্ভমেলা • ৰথযাত্ৰা • বিশু • বিহু • বৈশাখী • পুতান্ডু গণেশ চতুৰ্থী • ওনাম ৰাম নৱমী • জন্মাষ্টমী ৰাখী পুৰ্ণিমা
গুৰু প্ৰাচীন গৌতম • জৈমিনী • কনাদ • কপিল • মাৰ্কণ্ডেয় • পতঞ্জলি • বাল্মীকি • বেদব্যাস মধ্যযুগীয় আদি শংকৰ • বাসব • দ্যাঁনেশ্বৰ • চৈতন্য • গঙ্গেশ উপাধ্যায় • গৌড়পাদ • জয়ন্ত ভট্ট • কবিৰ • কুমাৰিলা ভট্ট • মধুসূদন • মাধৱ • নামদেৱ • নিম্বাৰ্ক • প্ৰভাকৰ • ৰঘুনাথ শিৰোমণি • ৰামানুজ • বেদান্ত দেশিকা • তুকাৰাম • তুলসীদাস • বাচস্পতি মিশ্ৰ • বল্লভ আধুনিক অৰবিন্দ • আনন্দ কুমাৰস্বামী • দয়ানন্দ সৰস্বতী • মহাত্মা গান্ধী • কৃষ্ণানন্দ • নাৰায়ণ গুৰু • প্ৰভুপাদ • ৰামকৃষ্ণ পৰমহংস • ৰমনা মহৰ্ষি • ৰাধাকৃষ্ণণ • শিবানন্দ • স্বামী বিবেকানন্দ • যোগানন্দ
অন্যান্য প্ৰসঙ্গ হিন্দু শাখাসম্প্ৰদায় দেশ অনুসাৰে হিন্দু ধৰ্ম পুৰাণ • হিন্দু পঞ্জিকা হিন্দু আইন • হিন্দু মূৰ্তিতত্ত্ব হিন্দু জাতীয়তাবাদ • হিন্দুত্ব তীৰ্থ অত্যাচাৰ • সমালোচনা শব্দকোষ
হিন্দু ধৰ্ম বাটচ'ৰা হিন্দু পুৰাণ বাটচ'ৰা  প্ৰ • আ • স

নামৰ উৎপত্তি

হিন্দু শব্দটো উচ্ছাৰিত হৈছে সংস্কৃত সিন্ধু শব্দৰ পৰা। সিন্ধু হৈছে ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ উত্তৰ-পশ্চিমাঞ্চলৰ এখন ঐতিহাসিক নদীৰ নাম।^[10]

হিন্দু দৰ্শন

মধ্যযুগৰ ব্ৰাহ্মণীয়-সংস্কৃতসকলৰ ৰচনাত ছটা ৰক্ষণশীল শাখা দেখা যায়। এইকেইটাক একেলগে "ষড় দৰ্শন" বোলা হয়। "ষড় দৰ্শন"ত 'বেদ'ক সকলো জ্ঞানৰ আকৰ বুলি মনা হয়। আৰু 'বেদ'ৰপৰাই এই শাখাসমূহ উৎপত্তি হোৱা বুলি কোৱা হয়।^[11][12][13]

• ন্যায়, তৰ্ক শাখা (the school of logic)
• বৈশেষিকা, কণা শাখা (the atomist school)
• সাংখ্য, (the enumeration school)
• ৰাজ যোগ,( বা যোগ), পতঞ্জলিৰদ্বাৰা স্থাপিত শাখা (পতঞ্জলিয়ে সাংখ্য দৰ্শনৰো পোষকতা কৰিছিল। )
• পূৰ্ব মীমাংসা (বা মীমাংসা), বৈদিক ৰীতি-নীতি পোষকতা কৰা শাখা
• বেদান্ত (বা উত্তৰ মীমাংসা), উপনিষদৰ ৰীতি-নীতি পোষকতা কৰা শাখা, বৈদিক দৰ্শনকো সমানে গুৰুত্ব দিয়া শাখা

ঐতিহাসিক আৰু ধাৰণাভিত্তিক মিল থকাৰ বাবে ইয়াক আন তিনিটা গোটত ভাগ কৰা হয়ঃ ন্যায়-বৈশেষিকা, সাংখ্য-যোগ আৰু মীমাংসা-বেদান্ত। বেদান্ত দৰ্শনৰ আকৌ আকৌ ছটা উপ-শাখা আছেঃ অদ্বৈত (অজাতিবেদক সাঙুৰি), বিশিষ্টদ্বৈত, দ্বৈত, দ্বৈতদ্বৈত, শুদ্বদ্বৈত, আৰু অচিন্ত ভেদ-অভেদ।

ওপৰত উল্লিখিত ছটা শাখাৰ বাহিৰেও আৰু শাখা বিদ্যমান। কিন্তু প্ৰধান শাখা এই ছটায়েই। ইয়াৰ বাহিৰেও 'ব্যাকৰণীয়' আন এটা ৰক্ষণশীল দৰ্শনৰ বিভাগ।^[12] এই সমূহ দৰ্শনে 'বেদ'ৰ অস্তিত্বক স্বীকাৰ কৰে। 'বেদ'ৰ অস্তিত্বক অস্বীকাৰ কৰা দৰ্শন শাখাসমূহক ব্ৰাহ্মণসকলে অৰক্ষণশীল ('নাস্তিক' ) আখ্যা দিছিল।^[12]অৰক্ষণশীল শাখাসমূহৰ ভিতৰত বৌদ্ধ, জৈন আৰু চাৰ্বাক দৰ্শনেই প্ৰধান।