Ilesia católica armenia
From Wikipedia, the free encyclopedia
La Ilesia católica armenia (en llatín: Ecclesiae Armenorum, n'armeniu: Հայ Կաթողիկե Եկեղեցի y nel Anuariu Pontificiu: Chiesa Armena) ye una de les 24 Ilesies sui iuris integrantes de la Ilesia católica. Ye una Ilesia oriental católica que sigue'l ritu armeniu na qu'emplega como llinguaxe llitúrxicu l'idioma armeniu clásicu. Ta entamada como Ilesia patriarcal acordies cola forma prescripta pol títulu 4 del Códigu de los cánones de les Ilesies orientales,[1] baxo supervisión de la Congregación pa les Ilesies Orientales. Ta presidida pol patriarca catolicós de Cilicia de los armenios católicos (en llatín: Patriarcha Ciliciae Armenorum), que tien la sede en Bzommar, cerca de Beirut n'El Líbanu.[2]
| Ilesia católica armenia | |
|---|---|
Ilesies católiques orientales y iglesia particular autónoma (es)  | |
 | |
_entrance.JPG) | |
|
| |
| Llocalización | |
| Sede |
Catedral de San Elías y San Gregorio el Iluminador (es) |
| Coordenaes | 33°59′N 35°41′E |
.svg)  Ilesia católica armenia Ilesia católica armenia (Tierra) | |
 Ilesia católica armenia Ilesia católica armenia (El Líbanu) | |
| Historia | |
| Fundación | 26 payares 1742 |
| Fundador |
Bartolomé l'Apóstol Judas Tadeo (es) |
| Organigrama | |
| Presidente |
Raphaël Bedros XXI Minassian (es) |
| Bolsa de valores |
Ilesia Católica Cristiandá oriental |
| Web oficial | |
 | |
El territoriu propiu del patriarcáu de Cilicia de los armenios ta n'Oriente Próximu, pero esisten amás parroquies y comunidaes espardíes en dellos países baxo la xurisdicción de los obispos llocales de ritu llatín.
Históricamente los armenios católicos surdieron del senu de la Ilesia apostólica armenia.
Patriarca
Como parte de la Ilesia católica, la so autoridá cimera ye'l papa o obispu de Roma. La so propia xerarquía ta encabezada pol patriarca catolicós de Cilicia de los armenios católicos (dende'l 24 de xunetu de 2015 ye Gregoriu Pedru XX Ghabroyan), quien tien les oficines del so patriarcáu en Bzommar n'El Líbanu, anque la catedral de la so eparquía mesma (catedral de San Elíes y San Gregoriu l'Illuminador) alcuéntrase en Beirut. No que fai al orde de precedencia d'honor de los patriarques de les Ilesies católiques orientales el patriarca de Cilicia ocupa'l cuartu llugar, detrás de los patriarques d'Alexandría, Antioquía y Babilonia en virtú del canon CCEO 58, 59.2 del Códigu de los cánones de les Ilesies orientales. Acordies cola autonomía que gocia'l patriarcáu, el patriarca católicu armeniu ye escoyíu pol Santu Sínodu integráu por tolos obispos católicos armenios y dempués ha de riquir la comunión eclesiástica del papa, quien retién total xurisdicción sobre la Ilesia.
Llistáu de patriarques-catolicós de la Ilesia católica armenia:
- Abraham Pedru I Ardzivian (1737-1749)
- Xacobu Pedru II Hovsepian (1749-1753)
- Miguel Pedru III Kasparian (1753-1780)
- Basiliu Pedru IV Avkadian (1780-1788)
- Gregoriu Pedru V Kupelian (1788-1812)
- Gregoriu Pedru VI Djeranian (1815-1841)
- Xacobu Pedru VII Holassian (1841-1843)
- Gregoriu Pedru VIII Der Asdvadzadourian (1844-1866)
- Antoniu Pedru IX Hassun (1866-1881)
- Esteban Pedru X Azarian (1881-1899)
- Paulo Pedru XI Emmanuelian (1899-1904)
- Paulo Pedru XII Sabbaghian (1904-1910)
- Paulo Pedru XIII Terzian (1910-1931)
- Avedis Pedru XIV Arpiarian (1931-1937)
- Gregoriu Pedru XV Agagianian (1937-1962)
- Inaciu Pedru XVI Batanian (1962-1976)
- Hemaiag Pedru XVII Ghedighian (1976-1982)
- Xuan Pedru XVIII Kasparian (1983-1998)
- Narsés Pedru XIX Tarmouni (1999-2015)
- Gregoriu Pedru XX Ghabroyan (2015- )
Sínodu patriarcal
El sínodu patriarcal (Synodus Ecclesiae Armenae Catholicae) ta compuestu polos obispos, inclusive los auxiliares, y ye encabezáu y convocáu pol patriarca, quien tien de tomar toles decisiones importantes acordies con él. Axúntase davezu una vegada al añu. Como les demás Ilesies orientales católiques autónomes, el patriarca puede alzar, modificar y desaniciar eparquíes, y nomar a los sos obispos, acordies col sínodu patriarcal y dempués de consultar a la Santa Sede. Dientro del territoriu propiu de la Ilesia'l patriarca puede crear exarcaos, y nomar a los exarques, acordies col sínodu patriarcal. Los obispos son designaos pol patriarca y el sínodu patriarcal d'una llista aprobada pol papa, iguada primeramente pol sínodu patriarcal. Fuera del territoriu propiu del patriarcáu, el patriarca y el sínodu armeniu tienen xurisdicción en materia llitúrxico namái correspondiendo al papa la creación de diócesis y el nomamientu d'obispos.
Curia patriarcal
Na sede patriarcal de Bzommar tópase la curia del patriarcáu armeniu católicu, qu'abarca'l sínodu permanente, los obispos de sedes titulares o eméritos asignaos a la curia (hasta 3), el tribunal ordinariu de la Ilesia patriarcal, l'oficial de finances, el canciller patriarcal, la comisión llitúrxica y otres comisiones. Los miembros de la curia son nomaos pol patriarca, a esceición del sínodu permanente presidíu pol patriarca y con 4 obispos, unu escoyíu pol patriarca y 3 designaos por quinqueniu pol sínodu patriarcal. Axúntase de normal 12 vegaes al añu y acompaña al patriarca en decisiones menores.[3]
Creación de la Ilesia armenia
El rei Tiridates III d'Armenia fixo del cristianismu la relixón del Estáu armeniu ente l'añu 301 y el 314, anque esistieron cristianos armenios dende tiempos apostólicos. Tiridates III designó a Gregoriu I l'Illuminador como primer catolicós d'Armenia, quien fundó la Ilesia armenia ya instaló la so sede n'Etchmiadzin nel 303.
Tres el Conceyu de Calcedonia, (el cuartu conceyu ecuménicu) nel 451, la Ilesia armenia, xunto col patriarcáu d'Alexandría y la Ilesia xacobita, consideraron que se rompía colo alcordao nel Conceyu d'Éfeso (425) y producíase una recayida nel nestorianismu. Poro, nel 1ᵉʳ conceyu de Dvin en 506 armenios, xeorxanos y albaneses refugaron los cánones del Conceyu de Calcedonia. Nel 2ᵘ conceyu de Dvin nel 554 rompieron formalmente la comunión colos patriarques del Oriente, siendo los biforcaos consideraos monofisites.
Intentos d'unión de la Ilesia armenia cola sede de Roma
Acordies coles condiciones polítiques variables, hubo delles uniones y rotures ente les Ilesies d'Armenia y de Constantinopla, inda en comunión col papa de Roma. Los xeorxanos y íberos aceptaron el Conceyu de Calcedonia nel 608 rompiendo la comunión colos armenios. Los catolicós Vahan I consagráu n'Ani nel 967, foi depuestu por un sínodu en 970 dempués de qu'aceptara'l Conceyu de Calcedonia. Los católicos Gregoriu III Pahlavouni asistió al conceyu llatín d'Antioquía en 1139, nel que fizo una oficiu de fe énte'l legáu papal Alberico, recibiendo dempués del papa Inocenciu III el paliu.
Mientres la Tercer cruzada los armenios de Cilicia emprestaron collaboración a los cruzaos y el caudiellu armeniu Lleón (o Levon) pidió al emperador Enrique VI y al papa Celestín III el títulu de rei d'Armenia. El papa unvió a Tarsu como legáu al cardenal y arzobispu de Mainz, Conrado de Wittelsbach, portando una corona que-y sería apurrida a Lleón si'l catolicado armeniu alcordaba la unión cola Ilesia de Roma. El papa punxo 3 condiciones respeuto de les celebraciones de les fiestes en determinaos díes, la realización de servicios relixosos n'ilesies y la observación del ayunu pascual y amás riquió l'aprobación de la unión por siquier 12 obispos armenios. A fines de 1198 los requerimientos fueron aceptaos y roblóse un acta d'unión ente'l legáu papal y 12 obispos, ente los cualos taben l'arzobispu de Tarsu, Narsés de Lambron y l'arzobispu Xuan VI de Sis. El legáu papal y el catolicós Gregoriu VI Pahlavuni consagraron a Lleón el 6 de xineru de 1199 como Lleón I d'Armenia col títulu de rei d'Armenia, dando orixe al Reinu armeniu de Cilicia.[4]
La unión nun foi aceptada pol cleru y el pueblu armeniu y foi refugada especialmente polos antipatriarcas cismáticos de l'Armenia histórica. Delles reformes llatines fueron adoptaes polos catolicós siguientes hasta que nel 1361 el catolicós Mesrop Artazetsi I convocó al 8° conceyu de Sis y ordenó retirar de los ritos de la Ilesia armenia toles innovaciones que fueren la resultancia de les polítiques prollatines de los reis de Cilicia, ente elles l'amiestu d'agua y vinu na mota. El reinu foi conquistáu polos mamelucos en 1375.
Invitáu al Conceyu de Florencia, el catolicós Constantín VI unvió una delegación con plenos poderes encabezada pol obispu d'Alepo, qu'aceptó les doctrines y disciplines llatines -igual que lo fixeren los griegos- el 22 de payares de 1439, lo que foi promulgáu pol papa Euxeniu IV per aciu del decretu Exultate Deo. La oposición a la unión producióse ente los monxos d'Armenia oriental y nel 1441 un sínodu de 17 obispos opuestos al catolicós Gregoriu IX creó'l catolicosáu d'Etchmiadzin y recibió l'adhesión d'otros 12. La Ilesia armenia tenía entós 5 xurisdicciones eclesiástiques distintes y con frecuencia conflictives: 3 católicosaos en Sis (dende'l 1447), Aghthamar (dende'l 1113) y n'Etchmiadzin (dende'l 1441); y 2 patriarcaos en Constantinopla (dende'l 1461) y Xerusalén (dende'l 1311). Los catolicós de Sis caltuvieron les sos rellaciones col papa y la xunión tuvo efeutu en llugares como la colonia armenia de Kaffa en Crimea, baxo control de la República de Xénova hasta la so toma polos otomanos en 1475.
Les rellaciones ente la Ilesia d'Etchmiadzin y la de Roma volvió a entamar en tiempos del catolicós Esteban V, quien unvió un actu de sumisión al papa Paulo III, y el so socesor Miguel I unvió delegaos al papa Píu IV que prometieron enmendar los sos dogmes y disciplines pa ponelos d'alcuerdu a los llatinos. Nel 1563 el papa Píu V entregó a los armenios de Roma la Ilesia de Santa María Egiziana, que caltuvieron hasta'l 1921.[5]
Formación de comunidaes armenies católiques
A lo llargo de la so historia los armenios estendiérense per Oriente Próximu y Europa Oriental. De magar el sieglu XI empezaron a establecese los primeros grupos mercaderes armenios no que güei ye Ucraína, lo cual acentuóse na segunda metá d'esi sieglu por cuenta de los ataques que'l territoriu armeniu recibió de los turcos selyúcides. Una nueva folada inmigratoria armenia asocedió nel 1243 cuando los mongoles apoderar d'Armenia oriental y otra cola cayida del estáu armeniu de Cilicia nel 1375.[6] Había comunidaes armenies nel Imperiu rusu, nel Imperiu austrohúngaru, nel Imperiu otomanu y en Persia.
Dientro de la comunidá cristiana armenia, especialmente dende'l sieglu XVII y gracies al trabayu de los misioneros llatinos, formáronse grupos de cristianos católicos armenios. Estos yeren grupos pequeños, o comunidaes llocales enteres arrastraes a la xunión pol so obispu, o monesterios qu'entraron en comunión cola Santa Sede. Asina, por casu, en Lviv na República de les Dos Naciones el 24 d'ochobre de 1630 l'obispu Mikołaj Torosowicz fizo un oficiu de fe católica xunto con dellos sacerdotes del so archieparquía, que foi confirmada'l 8 de payares de 1630 pol papa Urbanu VIII y alzóse l'archieparquía de Lviv de los armenios. El 22 de mayu de 1635 el papa designa archieparca metropolitanu de los armenios católicos de Polonia, Moldavia y Valaquia, designando como los sos sufragáneos a los eparques armenios de Kamianets-Podilskyi y de Maguilov.[7] N'Estambul en 1701 fundóse la Orde mequitarista, qu'en 1717 treslladóse a la islla San Llázaro de los armenios en Venecia, y n'El Líbanu a empiezos del sieglu XVII fundóse la orde armenia antoniana, dambes xuníes a Roma dende la so fundación. Les comunidaes armenio-católiques alcuéntrense n'Estambul, Alepo, Mardin, Isfahan en Persia, en Crimea y en Transilvania. Estes comunidaes nun teníen un únicu responsable y de cutiu dependíen d'un vicariu apostólicu, taben subordinaes al obispu llatín más cercanu o dependíen de los delegaos apostólicos. Ello ye que'l catolicismu armeniu esistió ensin una Ilesia armenia católica establecida. La mayoría de los católicos armenios taben dientro de les llendes del Imperiu otomanu, dientro del cual nun teníen reconocencia civil per parte de les autoridaes turques. En 1461 establecióse'l patriarcáu armeniu de Constantinopla, que'l so patriarca foi reconocíu pol Gobiernu turcu como'l xefe civil de tolos armenios del Imperiu (millet). Los católicos armenios, poro, non solo nun teníen una Ilesia autónoma y formalmente constituyida, sinón que dende'l puntu de vista civil dependíen de los armenios ortodoxos de los que se xebraren, non siempres de manera amistosa. En 1713 el papa Clemente XI recibió al arzobispu Krikor d'Edessa, que fuxó a Roma, y nomólu obispu auxiliar armeniu en Roma. Otros 5 obispos fueron nomaos como ordinarios pa los armenios en Roma dende'l 1881 hasta'l 1967.[8]
Dende l'establecimientu del patriarcáu católicu
Un primer intentu d'escoyer un patriarca pa los armenios católicos realizóse nel 1714, cuando en Constantinopla un conceyu de prelaos y notables armenios católicos designó al obispu de Mardin, Melkon Tazbazian. Esto foi denunciáu a les autoridaes turques polos armenios ortodoxos: l'asamblea eslleióse y munchos fueron arrestaos, incluyíu'l mesmu Tazbazian y quien yera obispu de la prelacía d'Alepo dende'l 1710, Abraham Ardzivian.
Nel 1737 el patriarca de Sis, Ghougas, morrió y los armenios católicos trataron d'ocupar el patriarcáu con un patriarca católicu. Nun tuvieron ésitu porque foi escoyíu Miguel I, pero'l 26 de payares de 1740 trés obispos, cleru y fieles escoyeron como'l so propiu patriarca a Abraham Ardzivian, quien tornó a la so sede d'Alepo dempués de siete años de prisión y venti años d'exiliu voluntariu nel monesteriu de Kreim, lloñe de la so diócesis, que gobernó al traviés del so vicariu Hagop Hovsepian. La eleición del patriarca católicu esta vegada nun pudo ser atrabancada pol Gobiernu otomanu, comprometíu nesos años pola revuelta del baxá d'Exiptu, que tamién arreyó a El Líbanu onde Abraham Ardzivian asitió la so residencia nel monesteriu de Kreim. Nel 1742 el nuevu patriarca recibió del papa Benedictu XIV la reconocencia de la so eleición como catolicós-patriarca de Cilicia de los armenios y el paliu, cola xera de xunir baxo la so autoridá patriarcal a tolos católicos armenios. Ardzivian tomó'l nome d'Abraham Pedru I Ardzivian y a partir d'entós tolos patriarques católicos armenios lleven el nome Pedru. Nel 1750 la sede foi treslladada dende'l monesteriu de Kreim al monesteriu de Bzommar cerca de Beirut.
Dende un puntu de vista eclesiásticu los patriarques armenios católicos fueron los únicos responsables de los armenios xuníos que vivíen nes provincies meridionales del Imperiu otomanu: Cilicia, Palestina, Mesopotamia y Exiptu, ente que los que vivíen nel restu d'Anatolia y nos territorios europeos del Imperiu turcu taben subordinaos dende'l 1759, al vicariu apostólicu llatín de Constantinopla, de la mesma delegáu apostólicu. La sede del patriarcáu, anque caltuviera'l nome de Cilicia, foi establecida en Bzommar.
Col españíu de la guerra d'independencia de Grecia, nel 1827 los católicos armenios d'Estambul fueron denunciaos como partidarios de la causa griega. El Gobiernu turcu reaicionó con vehemencia escontra los armenios con arrestos, deportaciones y espulsiones. El papa Lleón XII llogró al traviés de los Gobiernos de Francia y d'Austria'l roblen del sultán del 6 de xineru de 1830 que punxo fin a les midíes represives y la reconocencia llegal de la Ilesia católica armenia pol Gobiernu otomanu. Noventa y seis notables escoyeron darréu al líder relixosu Antoine Nouridjan titular de la millet de tolos católicos armenios del Imperiu, a quien el papa nomó archieparca primáu de Constantinopla. El 3 de xunu de 1831 un decretu del sultán reconoció al archieparca como xefe relixosu y civil dientro del Imperiu. Quedó asina establecíu un poder dual, el relixosu en Bzommar n'El Líbanu (onde asitiaren los patriarques la so sede), y el civil nel archieparca primáu de Constantinopla. Nel 1850 el papa concedió al archieparca Antonio Hassun la creación de 6 eparquíes sufragánees: Ancyra, Cesarea en Capadocia, Garin, Prusa, Trapezus y Artvin.
La dicotomía resolvióse nel 1866 cuando l'archieparca primáu de Constantinopla, Antonio Hassun, foi escoyíu patriarca de Cilicia de los armenios y el 12 de xunetu de 1867 el papa Píu IX per aciu de la carta apostólica Reversurus treslladó la sede del patriarcáu a Estambul y escluyó a los llaicos de la eleición patriarcal. Nesos momentos asocedió una situación de tensión ente la Ilesia católica armenia y la Santa Sede, sobro la eleición de los patriarques y obispos, que provocó un cisma temporal. La Santa Sede decidiera que'l patriarca escoyíu polos obispos del patriarcáu solo podía asumir el cargu cola confirmación de la eleición pol papa. Cuatro obispos nun reconocieron la Reversurus y nel 1870 crearon un cisma na Ilesia armenio-católica. Los cismáticos, unos 4000 adherentes, nun sínodu'l 14 de febreru de 1871 declararon illegal la eleición de Hassun, refugaron el Conceyu Vaticanu I y dempués de que'l 13 de mayu de 1871 los otomanos depunxeren a Hassun y el papa escomulgólu'l 2 de payares de 1871, en mayu de 1872 nomaron patriarca al eparca d'Amida, Hovannes Kupelian. El patriarca cismáticu foi confirmáu pol Gobiernu otomanu y en xunetu de 1872 Hassun foi espulsáu del Imperiu y la mayoría de los llugares de cultu apurríos a los cismáticos. En marzu de 1879 el patriarca cismáticu Kupelian reconcilióse col papa y arrenunció, y el cisma remató'l 9 d'abril de 1879 cuando Hassun foi reconocíu poles autoridaes otomanes, viaxando dempués a Roma onde foi creáu cardenal y morrió en 1884. El principal efeutu permanente del cisma foi la perda de la congregación de los monxos antoninos, que pasó a la Ilesia apostólica armenia.
De magar de 1828 les comunidaes católiques d'Armenia quedaron so control políticu del Imperiu rusu, ye por eso que Píu IX creó pa ellos en 1850 la eparquía d'Artvin, con xurisdicción sobremanera'l territoriu rusu. La represión de los zares fizo que nos siguientes 40 años la diócesis fuera abandonada y a partir de 1912 los fieles armenios quedaren so xurisdicción del obispáu llatín de Tiraspol.[9]
L'Anuariu Pontificiu de 1867 menta que la xerarquía armeniu-católica taba constituyida pol patriarcáu de Cilicia, les archieparquías d'Adana, Alepo, Alexandría, Cesarea, Diyarbakır, Marasc, Mardin, Melitene o Malatya, Tokat y Sebaste; l'archieparquía primacial de Constantinopla y les eparquíes de: Ancyra, Artvin, Bursa, Erzerum, Kharput, Trebizonda y Ispahan. Fuera del patriarcáu taben la eparquía de Xipre y l'archieparquía de Lviv.
Amás de l'archieparquía de Lviv, a finales del sieglu XIX,[10] la Ilesia armenia católica incluyía: 4 archidiócesis (Constantinopla, Alepo, Mardin y Sivas-Tokat); 12 diócesis (Alexandría, Ancira o Ankara, Adana, Marasc o Kahramanmaraş, Erzerum, Cesárea en Capadocia o Kayseri, Melitene o Malatya, Musc-Van o Muş, Prusa o Bursa, Amida o Diyarbakır, Trabzon o Trabzon y Karput o Harput; y 9 vicariatos patriarcales (Artvin, Bagdag, Xerusalén, Bzommar, Izmir, Nicomedia, Isfahan, Beirut, Deir ez-Zor). D'estes 25 circunscripciones eclesiástiques, 16 incluyir nos territorios turcos actuales.
A principios del sieglu XX, los armenios católicos del Imperiu otomanu sufrieron el mesmu destín que'l restu de la nación armenia col xenocidiu perpetáu pol Estáu turcu dende'l 1915 al 1923. Cifres de la matanza y destrucción sobro la Ilesia católica armenia: 156 ilesies, 32 monesterios, 148 escueles y 6 talleres destruyíos, 270 sacerdotes y 300 relixosos muertos, al pie de los obispos d'Adana, Ancyra, Artvin, Bursa, Kayseri, Marasc y Trebizonda. La Ilesia armenia esvalixar ente los países vecinos como Siria, y en 1928 un sínodu realizáu en Roma decidió treslladar el patriarcáu a Beirut, calteniendo a Constantinopla como una archidiócesis. Na Armenia actual, una comunidá armenio-católica surdió solo nel sieglu XIX por refuxaos del Imperiu otomanu.
Sacante la eparquía patriarcal de Beirut, el patriarcáu armeniu nun tien sedes metropolitanes, polo que n'aplicación del canon 80 del Códigu de los cánones de les Ilesies orientales[11] el patriarca exerz los derechos y obligaciones d'un metropolitanu nes eparquíes (nome de curia en llatín de les diócesis) y archieparquías dientro del territoriu propiu del patriarcáu.
Nel territoriu propiu de patriarcáu
El sínodu patriarcal de la Ilesia católica armenia encabezáu pol patriarca tien direuta xurisdicción pa nomar obispos y crear diócesis dientro del so territoriu propiu, qu'entiende: El Líbanu, Siria, Israel, los Territorios Palestinos, Xordania, Exiptu, Iraq, Turquía, Irán y Sudán.
Acordies col Anuariu Pontificiu el patriarcáu tenía nel so territoriu propiu a fines 2017: 9 xurisdicciones, 11 obispos, 32 parroquies, 23 sacerdotes seculares, 18 sacerdotes relixosos, 31 relixosos, 31 relixoses, 4 diáconos permanentes, 7 seminaristes y 39 550 fieles.[12]
La sede propia del patriarca ye la archieparquía metropolitana armenia de Beirut (Archidioecesis Berytensis Armenorum), que nun tien sufragánees. El so territoriu toma El Líbanu, onde s'atopen la catedral de San Elías y San Gregoriu l'Illuminador en Beirut y 6 parroquies: La nuesa Señora de l'Anunciación n'Achrafieh, San Salvador en Burj Hammoud, Santa Cruz en Zalka, La nuesa Señora de l'Asunción en Bzommar, Santu Rosariu n'Anjar y La nuesa Señora de Fátima en Zahlé.[13] Foi creada como eparquía'l 6 d'avientu de 1742 y como archieparquía'l 25 de xineru de 1929.
N'árees del territoriu propiu onde nun fueron creaes diócesis, el sínodu armeniu tien los siguientes exarcaos patriarcales direutamente dependientes del patriarca:
- Exarcáu patriarcal armeniu de Damascu. El so territoriu toma'l sur de Siria, teniendo como única parroquia a Santa María Reina del Universu en Damascu. La parroquia católica armenia de Damascu esiste dende'l 1778. De magar 1946 el párrocu foi llamáu socesor patriarcal y dende'l 6 de payares de 1984 tien un obispu como exarca patriarcal.
- Exarcáu patriarcal armeniu de Xerusalén y Amán. El so territoriu toma Israel, los Territorios Palestinos y Xordania, esistiendo 2 parroquies: Nuesa Señora del Tiemblu en Xerusalén Este y La nuesa Señora de l'Asunción n'Amán. Un vicariu patriarcal armeniu esistió en Xerusalén dende'l 1856 hasta que l'exarcáu patriarcal de Xerusalén foi creáu'l 1 d'ochobre de 1991. Nel 1998 foi rebaxáu a territoriu dependiente del patriarca col nome de Xerusalén y Amán, y nel 2001 restablecíu como exarcáu patriarcal col so nome actual.[14]
Son sufragánees direutamente del patriarca les eparquíes de:
Eparquía armenia d'Alexandría (Eparchia Alexandrina Armenorum). El so territoriu toma Exiptu y Sudán. Tien 3 parroquies: la catedral de l'Anunciación n'El Cairu, Santa Teresa en Heliópolis (suburbiu d'El Cairu) ya Inmaculada Concepción de la Virxe María n'Alexandría.[15] Foi creada nel 1885.
Eparquía armenia d'Isfahán (Eparchia Hispahanensis Armenorum). El so territoriu toma Irán, con 1 parroquia catedral: San Gregoriu l'Illuminador en Teḥrán. Foi creada'l 30 d'abril de 1850.
Eparquía armenia de Qamishli (Eparchia Kamechliensis Armenorum). El so territoriu toma en Siria les gobernaciones d'Hasaká y Deir ez-Zor. Tien 3 parroquies: catedral San José en Qamishli, Sagrada Familia en Hasaka y San Gregoriu l'Illuminador en Deir ez-Zor. Foi creada'l 29 de xunu de 1954 con parte de l'archieparquía de Mardin.
El restu del territoriu propiu del patriarcáu armeniu ta cubiertu poles siguientes archieparquías:
Archieparquíes:
Archieparquía armenia d'Alepo (Aleppensis Armenorum). El so territoriu toma'l noroeste de Siria. Tien en Alepo 5 parroquies: la catedral de La nuesa Señora de la Piedá, San Salvador-Santa Bárbara, Santísima Trinidá, Santa Cruz, y de l'Anunciación; y n'Al Raqa la parroquia de los Santos Mártires. La eparquía cuenta con otres 5 ilesies y capiyes en Alepo y una en Kessab na gobernación de Latakia.[16] La diócesis (o prelacía) armenia de Beroea o Alepo foi fundada nel 1432 baxo dependencia del catolicós de Cilicia.[17] Dende'l 1710 tien un obispu católicu, que se tresformó'l 26 de payares de 1740 nel primer patriarca de la Ilesia católica armenia. El 3 de febreru de 1899 foi alzada a archieparquía.
Archieparquía armenia de Bagdad (Babylonensis Armenorum). El so territoriu toma Iraq. Tien 2 parroquies en Bagdad: la catedral La nuesa Señora de Nareg y Sagráu Corazón de Jesús. Foi creada'l 29 de xunu de 1954 con parte de l'archieparquía de Mardin.
Archieparquía armenia de Constantinopla (Constantinopolitanus Armenorum). El so territoriu toma Turquía. N'Estambul tien 4 vicariatos parroquiales: la catedral de Santa María, Inmaculada Concepción, San Lleón y San Juan Crisóstomo. Cuenta amás con otres 12 ilesies n'Estambul y una en Mardin.[18] Foi creada como archieparquía nel 1830, nel 1850 pasó a ser metrópolis de 6 eparquíes y nel 1867 foi desaniciada ya incorporada al patriarcáu de Cilicia. Foi restaurada'l 15 d'ochobre de 1928 cuando foi dixebrada del patriarcáu nuevamente.
Fuera del territoriu propiu del patriarcáu
Fuera del territoriu propiu'l papa creó diócesis armenies que tán so la so direuta xurisdicción, anque los obispos participen del Santu Sínodu armeniu, qu'unvia al papa una terna por qu'escueya d'ella al obispu d'una sede vacante.
Archieparquíes:
Archieparquía armenia de Lviv (Archieparchia Leopolitana Armenorum). A fecha de 2018 nun cuntaba con cleru nin llugares de cultu y solo esiste un puñáu de fieles que dende'l 13 de xunetu de 1991 pertenecen al ordinariatu pa los fieles de ritu armeniu n'Europa Oriental. Al momentu de la so aniquilación en 1945-1946 la so xurisdicción estiéndese a les actuales óblasts d'Lviv, Ivano-Frankivsk y Ternópil no que güei ye Ucraína y qu'entós yera Polonia. Cuntaba con 9 parroquies. La catedral armenia de l'Asunción de María en Lviv foi confiscada pol gobiernu comunista nel 1945 y nel 2000 entregada a la Ilesia apostólica armenia. Foi creada nel 1361 como archieparquía dependiente del patriarca de Sis. Pasó a ser católica'l 24 d'ochobre de 1630, siendo alzada a metropolitana de Polonia, Moldavia y Valaquia el 22 de mayu de 1635, teniendo como sufragánees a les eparquíes de Kamianets-Podilskyi y de Maguilov.[19] El 28 de marzu de 1809 perdió'l calter de metropolitana al ser suprimíes los sos sufragánees.
Eparquíes:
- Eparquía de La nuesa Señora de Nareg en Glendale (Eparchia Dominae Nostrae Naregensis). El so territoriu toma los Estaos Xuníos y Canadá. Tien 9 parroquies: la catedral San Gregoriu l'Illuminador en Glendale -un suburbiu de Los Angeles-, otres 6 parroquies n'Estaos Xuníos: Santa Cruz Belmont -un suburbiu de Boston-, San Vartan en Detroit, Sagráu Corazón en Little Falls, La nuesa Señora Reina de los Mártires en Los Angeles, Santa Ana en Brooklin, San Marcos en Wynnewood -un suburbiu de Filadelfia-; y 2 parroquies en Canadá: La nuesa Señora de Nareg en Saint-Laurent -un suburbiu de Montreal- y San Gregoriu en Toronto[20]. Dende'l 1896 esistió un vicariu patriarcal armeniu en Nueva York. Foi creada como exarcáu apostólicu de los Estaos Xuníos d'América y de Canadá'l 3 de xunetu de 1981, alzáu a eparquía de La nuesa Señora de Nareg en Nueva York el 12 de setiembre de 2005, y renomada'l 29 d'avientu de 2014.
- Eparquía de Santa Cruz de París (Eparchia Sanctae Crucis Lutetiae Parisiorum). El so territoriu toma Francia. Tien 6 parroquies: la catedral de la Santa Cruz en París, San Gregoriu l'Illuminador n'Arnouville, San Gregoriu l'Illuminador en Villeurbanne -un suburbiu de Lyon-, San Gregoriu l'Illuminador en Marsella, San Narsés Chenorhali en Saint-Chamond y la parroquia de Valence.[21] Los fieles armeniu de Francias dependieron del ordinariatu pa los fieles de ritu oriental en Francia dende la so creación el 27 de xunetu de 1954 hasta que l'exarcáu apostólicu de Francia pa los fieles de ritu oriental armeniu foi creáu'l 22 de xunetu de 1960. Foi alzáu a eparquía'l 22 de xunetu de 1960 el 30 de xunu de 1986 col so nome actual. L'eparca ye'l visitador apostólicu pa Europa Occidental.
- Eparquía de San Gregoriu de Nareg en Buenos Aires (Eparchia Sancti Gregorii Narekiani Bonaërensis Armenorum). El so territoriu toma Arxentina. Tien una sola parroquia, la catedral de La nuesa Señora de Narek en Buenos Aires. El 19 de febreru de 1959 foi creáu'l ordinariatu pa los fieles de ritu oriental d'Arxentina incluyendo a los armenios, hasta que'l 3 de xunetu de 1981 pa los fieles armenios de Llatinoamérica foi creáu l'exarcáu apostólicu armeniu d'América Llatina y Méxicu. El 18 de febreru de 1989 foi creada la eparquía al ser dixebrada del exarcáu apostólicu.
Exarcáu apostólicu:
- Exarcáu apostólicu d'América Llatina y Méxicu (Exarchatus Apostolicus pro fidelibus Ritus Armenii in omnibus dicionibus Americae Latinae atque Foederatarum Civitatum Mexicanarum commorantibus). El so territoriu toma Llatinoamérica (sacante Arxentina), principalmente en Brasil y Uruguái. Tien 2 parroquies concatedrales: Nuesa Señora de Bzommar en Montevidéu -Uruguái- y San Gregoriu l'Illuminador en São Paulo -Brasil-. Foi creáu'l 3 de xunetu de 1981. El 18 de febreru de 1989 perdió'l territoriu d'Arxentina al ser creada una eparquía con sede en Buenos Aires, que'l so eparca alministra'l exarcáu apostólicu.[22]
Ordinariatos:
- Ordinariatu pa los fieles de ritu armeniu n'Europa Oriental (Ordinariatus Europae Orientalis). El so territoriu toma Armenia, Xeorxa, Rusia y Ucraína. Cuenta con 44 parroquies, ente elles la catedral de los Santos Mártires en Gyumri, Armenia. Nel 1850 foi creada la eparquía d'Artvin pa tolos católicos armenios que moraben nel territoriu del Imperiu rusu.[23] Foi creáu'l 13 de xunetu de 1991.
- Ordinariatu pa los fieles de ritu armeniu en Grecia (Ordinariatus Graeciae). El so territoriu toma Grecia. Cuenta con 2 parroquies: la catedral de San Gregoriu l'Illuminador n'Atenes y Santa Teresa n'El Pireo. Foi creáu'l 21 d'avientu de 1925.
- Ordinariatu pa los fieles de ritu armeniu en Rumanía (Ordinariatus Romaniae Armenorum). El so territoriu toma Rumanía. Cuenta con 4 parroquies: la catedral de la Santa Trinidá en Gherla, Nacencia de la Madre de Dios en Gheorgheni, Santa Isabel en Dumbrăveni y Santísima Trinidá en Frumoasa[24]. Foi creáu'l 5 de xunu de 1930. L'ordinariu ye l'arzobispu llatín d'Alba Iulia.
- Ordinariatu pa los fieles de ritu oriental en Polonia (Ordinariatus pro fidelibus rituum orientalium in Poloniae). Anque nun ta clasificáu como de ritu armeniu, garrasti casi puramente a fieles armenios. El so territoriu toma Polonia. Tien 3 parroquies: San Gregoriu l'Illuminador en Gliwice, San Gregoriu de Narek en Varsovia y San Pedru y San Pablo en Gdansk. Foi creáu'l 18 de setiembre de 1981 ordinariatu de Polonia pa los católicos griegos y armenios y el 16 de xineru de 1991 tomó'l so nome actual al dixebrase los fieles greco-católicos ucraínos. El so ordinariu ye l'arzobispu llatín de Varsovia.
Dependiendo de los obispos llatinos locales esisten les parroquies armenies de:
- La nuesa Señora de l'Asunción en Sydney, Australia.[25]
- Sagraos Corazones de Jesús y de María en Melbourne, Australia.
- Parroquia armenia católica de Budapest, Hungría.
- La Orde mequitarista tien monesterios en San Lazzaro degli Armeni en Venecia (Italia) y en Viena (Austria), qu'asisten a les comunidaes llocales.
Los armenios católicos nel Reinu Xuníu, Nueva Zelanda, Suecia ya Italia tán al cuidáu espiritual d'obispos llatinos.[26] La misión en Suecia forma parte del Vikariatet för de orientalisk-katolska kyrkorna de la diócesis católica d'Estocolmu y tien un rector basáu en Tumba y dos diáconos en Märsta y en Tumba.[27]
Sedes titulares
La Ilesia católica conserva l'alcordanza de diócesis desapaecíes que fueron catalogaes como sedes titulares armenies y que regularmente son conferíes a obispos auxiliares, de xurisdicciones ensin categoría de diócesis y de les curias romana y armenia:[28]
Diócesis afaraes pol xenocidiu armeniu (1915-1923) que permanecieron vacantes hasta'l 1972, cuando fueron desaniciaes y recategorizaes como sedes titulares:
- La eparquía de Mardin (Mardinensis Armenorum). Foi creada nel 1708. El 29 de xunu de 1954 perdió'l so territoriu en Siria y n'Iraq pa crear la eparquía de Qamishli y l'archieparquía de Bagdad. Dende'l 1992 ye una archieparquía titular.
- La eparquía de Sebaste (Sebastensis Armenorum, güei Sivas). Foi creada nel 1858 y el 30 de xunu de 1892 foi alzada a archieparquía cuando incorporó'l territoriu de la desaniciada eparquía de Tokat.
- La eparquía d'Adana (Adanensis Armenorum). Foi creada en 1774.
- La eparquía d'Amida (Amidenus Armenorum, güei Diyarbakır). Foi creada nel 1650.
- La eparquía d'Ancyra (Ancyranus Armenorum, güei Ankara). Foi creada nel 1735 y dempués desaniciada. Foi restaurada'l 30 d'abril de 1850.
- La eparquía de Cesarea en Capadocia (Cæsariensis in Cappadocia Armenorum, güei Kayseri). Foi creada nel 1850.
- La eparquía de Garin (Erzerumiensis Armenorum, güei Erzurum). Foi creada'l 30 d'abril de 1850.
- La eparquía de Kharput (Karputensis Armenorum, güei Elazığ). Foi creada'l 1 de xunu de 1865.
- La eparquía de Marasc (Marascensis Armenorum, güei Kahramanmaraş). Foi creada nel 1842.
- La eparquía de Melitene (Melitensis Armenorum, güei Malatya). Foi creada nel 1861.
- La eparquía de Muş (Muscensis Armenorum). Foi creada'l 10 de xunetu de 1883 por división de la eparquía de Garin.
- La eparquía de Prusa (Prusensis Armenorum, güei Bursa). Foi creada nel 1850.
- La eparquía de Tokat (Tokatensis Armenorum). Foi creada nel 1859 y el 30 de xunu de 1892 foi desaniciada ya incorporada a Sebaste.
- La eparquía de Trapezus (Trapezuntinus Armenorum, güei Trabzon). Foi creada en 1850.
Otres eparquíes titulares:
- Colonia n'Armenia
- Orde mequitarista, creada'l 8 de setiembre de 1717 en San Lazzaro degli Armeni en Venecia.[29]
- Congregación de les Hermanes Armenies de la Inmaculada Concepción, fundada en Constantinopla'l 4 de xunu de 1847.
- Institutu del Cleru Patriarcal de Bzommar, creáu nel 1750 en Bzommar.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
