Eryngium foetidum

El coriandru americanu^[1] (Eryngium foetidum) ye una yerba tropical perenne y añal de la familia Apiaceae. Ye nativa d'América tropical, onde crez de forma montesa, pero cultivar en tol mundu tropical. Ye utilizada como condimento pol so golor y sabor carauterístico, bien asemeyáu al Coriandrum sativum o culantro européu, pero mas fuerte.

Detalle de la planta

Detalle de les fueyes

Pa ver el culantro européu, Coriandrum sativum.

Eryngium foetidum coriandru americanu
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
(ensin clasif.):	Eudicots
(ensin clasif.):	Asterids
Orde:	Apiales
Familia:	Apiaceae
Subfamilia:	Saniculoideae
Tribu:	Saniculeae
Xéneru:	Eryngium
Especie:	Y. foetidum L.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
[editar datos en Wikidata]

Descripción

Son yerbes profusamente ramificaes, qu'algamen un tamañu de 0.5–6 dm d'altu. Fueyes llanceolaes a oblanceolaes, de 3–30 cm de llargu y 1–5 cm d'anchu, crenaes a finamente espinuloso-serraes, endelgazaes na base formando un peciolu curtiu y aláu. Inflorescencies dicasios llargamente ramificaos, con capítulos 7–11 mm de llargu y 3–5 mm d'anchu, verde-amarellentaos, bráctees involucrales 5–6, llanceolaes, foliácees, 1–4 cm de llargu, entepasando los capítulos,^[2] lliniales o llanceolaes, 2–3 mm de llargu, entepasando

Usos

Gastronomía

En munchos países de Llatinoamérica tropical como Brasil, Méxicu, Guatemala, El Salvador, Hondures, Venezuela, Costa Rica, Puertu Ricu, Panamá, Colombia, Ecuador, Nicaragua, República Dominicana y Cuba, les fueyes úsense fresques, enteres o picaes, en forma sucedanea al cilantro y perexil.

Nel Perú ye un ingrediente básicu de la gastronomía amazónica, onde se-y conoz como "sacha culantro", pa estremalo del Coriandrum sativum, yerba d'usu común na gastronomía del restu del país y conocida ellí como "culantro".

En Panamá entemecer con perexil, ayu, cebolla y cebollina pa preparar el "recao verde", condimento bien utilizáu na preparación de diversos guisos, mueyos y sopes. Fueyes fresques de culantro son un ingrediente esencial del sancocho. Anguaño'l so cultivu en Panamá facer en forma comercial, yá que la so demanda na gastronomía Panamiega ye abondo alto.

Melecinal

El so principal usu melecinal ye resolver dellos problemes del aparatu dixestivu, como foria, disentería, meteorismo y como estimulante del mambís. Empléguense les fueyes en cocción, alministrada de manera oral, o per mediu de llavadures rectales.

Ocúpase-y en carecimientos xinecolóxicos, en casos d'amenorrea y hemorraxes internes; pa promover el partu, emplégase'l raigañu en té, alministráu enantes o dempués del partu; y pa curar el conxelo (enfermedá de la muyer qu'albortó) prescríbese un té col raigañu d'esta especie más yerba martín (Hyptis verticillata), fueyes de jobillo, romeru, alucema (spp. n/r), pulgos de jícara (Crescentia cujete), manzanilla (Malvaviscus arboreus), granes d'aguacate (Persea americana) y les de pió (Licania platypus) partíes en cruz y sal; d'esto bebe una dosis caliente.

Pa solliviar el asma la fueya inxer batida con miel. Amás, utilízase-y contra inflamaciones y dolor de rodíes.

Química

Les fueyes y flores de Y. foetidum contienen un aceite esencial nel que se detectaron los componentes fenílicos 4-hidroxi-3-5-dimetil-acetofenona, 2-4-5-trimetil-benzadehído y ácidu 3-4-dimetil-benzoico; los monoterpenos pa-cimeno, y alfa-pineno y l'ácidu graso raru acedu cáprico. Describir na lliteratura que'l raigañu contién saponines, y les partes aérees, carotenu.^[3]

Espardimientu

Reproducir por mediu de granes, que pueden tardar de 7 - 15 díes pa la so guañada. Tamién s'arrobina de manera asexual al traviés de la llantadera de tarmos.

Taxonomía

Eryngium foetidum describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 232. 1753.^[4]

Etimoloxía

Eryngium: nome xenéricu que probablemente fai referencia a la pallabra que recuerda'l corcuspín: "Erinaceus" (especialmente dende'l griegu "erungion" = "ción"), sinón que tamién podría derivar de "eruma" (= proteición), en referencia a la espinosa fueyes de les plantes d'esti tipu.

foetidum: epítetu llatín que significa "con mal golor".^[5]

Sinonimia

• Eryngium antihystericum Rottler
• Eryngium antithystericum Rottb.^[6]