Брессаноне

Брессанон, шулай уҡ Бриксен (итал. Bressanone, нем. Brixen) — Италияның төньяғындағы Больцано (Көньяҡ Тироль) автономиялы провинция ҡалаһы.

Брессаноне
итал. Bressanone нем. Brixen
Байраҡ	Герб
Рәсми атамаһы	Bressanone һәм Brixen
ХФА-лағы транскрицияһы	bressaˈnoːne һәм ˈbrɪksn̩
Этнохороним	brissinesi, bressanonesi һәм brissensi
Рәсми тел	Немец теле һәм Итальян
Дәүләт	Италия[1]
Административ үҙәге	Бриксенское епископство[d] һәм Eisacktal[d]
Административ-территориаль берәмек	Южный Тироль[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Ойошма ағзаһы	Climate Alliance of European cities with indigenous rainforest peoples[d][2]
Халыҡ һаны	22 816 кеше (1 ғинуар 2023)[3]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	560 ± 1 метр
Туғандаш ҡала	Регенсбург[4], Блед[5], Гавличкув-Брод[6], Марквартштайн[d], Мантуя[d], Халль-ин-Тироль һәм Террачина[d]
Сиктәш	Фунес[d], Лузон[d], Нац-Шиавес[d], Сан-Мартино-ин-Бадия[d], Варна[d] һәм Вельтурно[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Альпийский город года[d] (2018)
Майҙан	84,7 км² (9 октябрь 2011)[7]
Почта индексы	39042
Рәсми сайт	brixen.it bressanone.it/it[8]
Изге ҡурсалаусы	Кассиан из Имолы[d]
Сейсмическая классификация	4[d][9][10]
Урындағы телефон коды	0472
Номер тамғаһы коды	BZ
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of Brixen[d]
Брессаноне Викимилектә

Брессанон (Бриксен) — ҙурлығы буйынса Көньяҡ Тиролдең иң боронғо һәм ҙурлығы буйынса өсөнсө (нигеҙләнгән йылы — 901 йыл) ҡалаһы. Ул Альп үҙәнендә Изарко һәм Риенец йылғалары ҡушылған ерҙә, Больцанонан төньяҡҡа табан 40 км-ҙа, Бреннер артылышынан һәм Австрия сигенән 45 км-ҙа, ята. Ҡаланы Альп тауҙарының түбәләре уратып тора. Брессанон халҡының күпселеге, Көньяҡ Тирольдәге бар халыҡ кеүек, немец телендә һөйләшә. Ҡаланың итальян халҡы ни бары 27 процентҡа тиң. Тағы ла яҡынса 1 % кеше — этник ладиндар.

Баш ҡаланың ҡурсалаусыһы тип Имоланан Изге Кассиан, Сабиондан Ингевин һәм Брессанондан Альбуин була. Ҡала байрамы йыл һайын 2 февралдә үткәрелә

Тарих

Брессаноне тирәһендә ауылдар мезолит (беҙҙең эраға тиклем VIII мең) дәүерендә барлыҡҡа килгән. Беҙҙең эраға тиклем 15-се йылдар тирәһендә Брессаноне ерҙәре Рим империяһы составына индерелә. Хәҙерге Брессаноненан алыҫ түгел рим муниципийы Сабион нигеҙләнгән булған. Рим ҡолатылғандан һуң, Сабион Италия территорияһындағы варвар короллектәре араһында ҡулдан-ҡулға күсеп йөрөй, ниһайәт, 590-сы йылдарҙа баварҙар хакимлығы аҫтына эләгә.

Бриксен 901 йылда беренсе тапҡыр телгә алына: яҙма буйынса. Германия короле IV Людовик Дитя Prihsna Maso биләмәһен Сабион епискобы Захарийға бүләк итә. Ваҡыт үтеү менән prihsna исеме (нем. Brixen) Бриксен атамаһы менән алмаштырыла. 992 йылда Бриксендә ғибәҙәтхана төҙөлөшө тамамланғандан һуң, был ҡалаға Сабион епископтары күсенеп килә, шулай итеп Бриксен епискополығына нигеҙ һалына. 1039 йылда Бриксен епискобы Паппо рим папаһы итеп Дамасий II исеме аҫтында һайлана, уның хакимлыҡ итеүе бөтәһе 23 көн дауам итә.

XI быуатта Бриксен епископлығы бойондороҡһоҙ кенәзлеккә әйләнә һәм үҙ власы аҫтында Тиролдең күп өлөшөн тота. Һуңғараҡ урындағы феодалдар был төбәктә Бриксендең йоғонтоһон ҡыҫырыҡлап сығара, әммә 1803 йылға тиклем епископлыҡ Альп ерҙәренең байтаҡ өлөшөн биләй һәм суверенлы дәүләт булараҡ Изге Рим империяһы составына инә. Ысынбарлыҡта иһә епископлыҡ XV быуатта Габсбургтар протектораты аҫтында тора. 1803 йылда Бриксен секулярлаштырыла һәм Австрия империяһы составына инә.

Беренсе донъя һуғышынан һуң 1919 йылдың Сен-Жермен килешеүе шарттарына ярашлы Бриксен Италияның Көньяҡ Тироль биләмәһе составына индерелә һәм итальянса Брессаноне тип атала башлай.

Иҫтәлекле урындары

Брессанон кафедраль соборы

Brixen — Bressanone

• Бриксен кафедраль соборы (X быуат), XIII быуата яңынан төҙөлә һәм 1745—1754 йылдарҙа барокко стилендә үҙгәртелә. Соборҙың неф түбәләре Пауль Трогерҙың «Поклонение агнцу» фрескалары менән биҙәлгән.
• Епископ һарайы (XIII быуат) стиль ренессанс стилендә төҙөлә, ул Көньяҡ Тироль һарайҙарының иң ҙуры. Һарай бинаһында музей урынлашҡан, унда епископ Карл Франц Лодрон заказы буйынса эшләтелгән 5000 һынлы Христос тыуғандан һуң ятҡан мал яслеһе бар.
• Сан-Микеле сиркәүе (XI быуат), XV быуатта готик хоры һәм саң манараһы яңыртылып төҙөлә.

Ҡаланан алыҫ түгел урында Роденго (XIII быуат), Кастель-Форте һәм Тассо һарайҙары (замоктары) урынлашҡан.

Туғанлашҡан ҡалалары

Бриксендең туғанлашҡан ҡалалары :

• Регенсбург, Германия (1969 г.)
• Бледа, Словения (с 2004 г.)

Әҙәбиәт

• Бриксен // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)