Вернадский Владимир Иванович

Вернадский Владимир Иванович (28 февраль (12 март) 1863 йыл — 6 ғинуар 1945 йыл) — Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың^[9] ғалим-тәбиғәт фәндәре белгесе, аҡыл эйәһе һәм йәмәғәт эшмәкәре. Санкт-Петербург Император фәндәр академияһы академигы (1912)^[10][11]; Украина Фәндәр академияһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе һәм тәүге президенты (1918—1921)^[12][13]. Фәнни мәктәп һәм биогеохимия мәктәбен булдырыусы. Рус космизмының бер вәкиле. 1-се дәрәжә Сталин премияһы лауреаты (1943).

Вернадский Владимир Иванович
рус. Влади́мир Ива́нович Верна́дский укр. Володи́мир Іва́нович Верна́дський рус. Владиміръ Ивановичъ Вернадскій
Зат	ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  Рәсәй республикаһы  Совет Рәсәйе  СССР  Украинская Народная Республика[d]
Тыуған көнө	28 февраль (12 март) 1863[1][3]
Тыуған урыны	Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[4][3]
Вафат булған көнө	6 ғинуар 1945({{padleft:1945|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:6|2|0}})[2][4][1][…] (81 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР[4][3]
Үлем төрө	тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе	инсульт
Ерләнгән урыны	Новодевичье зыяраты[d]
Атаһы	Вернадский, Иван Васильевич[d]
Әсәһе	Анна Петровна Константинович[d]
Хәләл ефете	Наталья Егоровна Старицкая[d]
Балалары	Георгий Владимирович Вернадский[d] һәм Нина Владимировна Вернадская[d]
Һөнәр төрө	фәлсәфәсе, геолог, биолог, биогеохимик, химик, университет уҡытыусыһы, эколог, геохимик, минералог, уҡытыусы
Эшмәкәрлек төрө	геология, кристаллография[d][5], Минералогия, Геохимия[d], радиогеология[d], биология, биогеохимия[d][5], фәлсәфә һәм история геологии[d]
Эш урыны	Санкт-Петербург дәүләт университеты Императорский Санкт-Петербургский университет[d] Мәскәү император университеты[d] Таврический университет[d][3] СССР Фәндәр академияһы[d] М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты[3] Украинаның Милли фәндәр академияһы[6][3] Радиевый институт им. В. Г. Хлопина[d][3] Сельскохозяйственный учёный комитет[d][7] Сельскохозяйственный научный комитет Украины[d][7]
Биләгән вазифаһы	профессор[d] һәм член Государственного совета Российской империи[d]
Уҡыу йорто	Санкт-Петербург дәүләт университеты[8]
Ғилми дәрәжә	тәбиғәт фәндәре докторы[d], фән докторы[d], фән докторы[d][8] һәм магистр[d][3]
Ғилми етәксе	Докучаев Василий Васильевич һәм Андрей Арцруни[d]
Кемдә уҡыған	Бекетов Андрей Николаевич (ботаник) һәм Дмитрий Петрович Коновалов[d]
Аспиранттар	Александр Евгеньевич Ферсман[d], Кулик, Леонид Алексеевич[d] һәм Александр Павлович Виноградов[d]
Уҡыусылар	Александр Евгеньевич Ферсман[d], Вениамин Аркадьевич Зильберминц[d] һәм Бруно Карлович Бруновский[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Конституционно-демократическая партия[d][8]
Баҫма эштең авторҙашы	Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге
Ойошма ағзаһы	Украинаның Милли фәндәр академияһы, Рәсәй Фәндәр академияһы[8], Научное общество имени Тараса Шевченко[d] һәм Русское горное общество[d]
Йоғонто яһаусы	Докучаев Василий Васильевич
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Гражданский чин	действительный статский советник[d]
Вернадский Владимир Иванович Викимилектә

Фәнни ҡыҙыҡһыныу даирәһенә: минералогия, кристаллография, геохимия, геология, тупраҡты өйрәнеү, радиогеология, биология, палеонтология, биогеохимия, метеоритика, философия һәм фән тарихы инә. Бынан тыш ойоштороу һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге менән шөғөлләнә.

Биографияһы

Владимир Вернадский, Беренсе Петербург гимназияһы гимназисы,
1878

Харьковта элекке 1-се ирҙәр гимназияһы бинаһы

Владимир Иванович Вернадский 1863 йылдың 28 февралендә (12 мартында) Санкт-Петербург ҡалаһында тыуа^[14].

Ата-әсә буйынса үҙенең — малорос тип һанай (1944 йылда көндәлегендә «Украина» тигән һүҙ ҡулланылмаған ваҡытты иҫләүен яҙа)^[15].

Владимир Вернадский билдәле рус яҙыусыһы Владимир Короленконың өс туған ҡустыһы була^[16].

1868 йылда (Санкт-Петербургтағы климат арҡаһында) ғаилә Харьковҡа — Рәсәй империяһының алдынғы фәнни һәм мәҙәни үҙәктәренең береһенә күсенә. Малай сағынан Киевта, Липкала, өләсәһе — Вера Мартыновна Константинович йәшәгән йортта, була.

Белеме

1873 йылда Харьков классик гимназияһының беренсе класына уҡырға инә, унда өс йыл уҡый. Атаһы йоғонтоһонда украин хәрәкәтенә һөйөү уяна. Украина тураһында китаптар уҡыр өсөн поляк телен өйрәнә^[16].

1876 йылда, ғаилә Санкт-Петербургҡа ҡайтҡандан һуң, В. И. Вернадский Беренсе Петерьург классик гимназияһының өсөнсө класына бара.

1881 йылда гимназияны сығарылышта һигеҙенсе булып таммалай, коллективтың көслө булыуын иҫәпкә алғанда, был бигүк насар түгел^[17].