Украина
Көнсығыш Европала урынлашҡан дәүләт From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Украи́на (укр. Україна [ukrɑˈjinɑ]) — Көнсығыш Европалағы дәүләт. 2001 йылдағы Бөтә Украина халыҡ иҫәбен алыу йомғаҡтары буйынса, илдәге даими йәшәүселәр һаны 48 240 902 кеше[11] һәм булған халыҡ 48 457 102 кеше тәшкил иткән[11]. Украинаның дәүләт статистика хеҙмәте мәғлүмәттәре күрһәтеүенсә, 2017 йылдың 1 февралендә илдә — 42 388 691 даими йәшәүсе һәм 42 558 328 иҫәпкә алынған кеше булған[12]. Украина Конституцияһына ярашлы[13] дәүләттең территорияһы — 603 549 км²[14], шул уҡ ваҡытта ил биләмәләренең бер өлөшө ғәмәлдә Украина властары контроленда түгел
. Халыҡ һаны буйынса донъяла 32-се, майҙаны яғынан — 44-се (47-се) урында тора. Тотошлайы менән Европала урынлашҡан дәүләттәр араһында Украина иң ҙуры.
.svg)
Баш ҡалаһы — Киев. Дәүләт теле — украин; урыҫ теле киң таралған[5].
Украина — унитар дәүләт һәм парламент-президент республикаһы. 2019 йылдың 20 майенән Президент — Владимир Александрович Зеленский. Ил 27[15] административ-территориаль берәмеккә бүленгән, уларҙың 24-е — өлкә, 1 — автономиялы республика[15] һәм 2-һе — дәүләт ҡарамағындағы ҡала (Киев, Севастополь[15]).
Төньяҡта Белоруссия, көнбайышта — Польша, Словакия һәм Венгрия, көньяҡ-көнбайышта — Румыния һәм Молдавия, көнсығышта һәм төньяҡ-көнсығышта — Рәсәй Федерацияһы менән сиктәш. Көньяҡтан һәм көньяҡ-көнсығыштан ил биләмәләрен Ҡара һәм Азов диңгеҙҙәре менән йыуыла. Румыния менән дәүләт сиге Ҡара диңгеҙ, Рәсәй менән Азов диңгеҙенән үтә.
Диндарҙарҙың күпселек өлөшө православие динен тота.
Һатып алыу мөмкинлегенә тиңләп иҫәпләгәндә 2012 йылда эске тулайым продукты күләме АҠШ доллары менән 338,33 миллиард (кеше иҫәбенә 7 421 доллар) тәшкил иткән[16]. Шул уҡ йылда номиналь эске тулайым продукт 176,31 миллиард АҠШ доллары (кеше иҫәбенә 3 867 долларо)[16]. Илдең аҡса берәмеге — Украина гривнаһы (UAH), 2015 йылда уртаса валюта курсы — 1 АҠШ долларына 22 гривна.
Совет Социалистик Республикалар Союзы төҙөлөү тураһындағы килешеүгә ярашлы 1922 йылдың декабренән бирле союздаш республика булған Украина ССР-ы 1991 йылдың 24 авгусында бойондороҡһоҙлоҡ иғлан итә. Бөгөн Украина — УССР-ҙы дауам итеүсе дәүләт, башҡа союздаш республикалар менән берлектә халыҡ-ара килешеүҙәр буйынса СССР-ҙың хоҡуҡ вариҫтарының[17], шулай уҡ БМО, БДБ, ГУАМ, ОЧЭС һәм башҡа халыҡ-ара ойошмаларҙы ойоштороусы илдәрҙең береһе. 1991 йылдан һуң һәм 1994—1996 йылдарға тиклем Украина АҠШ менән Рәсәйҙән ҡала күләме буйынса донъяла өсөнсө урындағы стратегик ядро ҡоралына эйә була[18].
Remove ads
Физик-географик характеристика
Географик урыны
Украина Европаның көньяҡ-көнсығыш өлөшөндә, Көнсығыш Европа тигеҙлеге эсендә урынлашҡан[19]. Дәүләттең бөгөнгө конституцион ҡоролошона ярашлы, уның территорияһы 603 628 км², был Европа биләмәләренең 5,7 процентын һәм Ер шары майҙанының 0,44 процентын тәшкил итә. Тотошлайы менән Европала урынлашҡан илдәр араһында ҙурлығы яғынан беренсе урында тора[К 1]).
Ҡырым ярымутрауы һәм Донецк менән Луганск өлкәләренең айырым райондары өҫтөнән фактик контролде Украина 2014 йылдан юғалта. Ҡырымдың бөтә территорияһын тиерлек ғәмәлдә Рәсәй, ә Донецк һәм Луганск өлкәләренең айырым райондарын үҙаллылыҡ иғлан иткән Донецк һәм Луганск халыҡ республикалары контролдә тота.
Remove ads
Иҫкәрмәләр
Әҙәбиәт
Һылтанмалар
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads