Волгодонск

Волгодонск — Рәсәйҙең Ростов өлкәһе ҡалаһы . Волгодонск ҡала округын барлыҡҡа килтерә.

Ҡала
Волгодонск
Флаг Герб
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Ростов өлкәһе
Ҡала округы	Волгодонск
Координаталар	47°32′24″ с. ш. 42°12′26″ в. д.HGЯO
Башлыҡ	Виктор Мельников
Нигеҙләнгән	1950 йыл
Элекке исеме	Волго-Донск
Ҡала с	1956 йыл
Майҙаны	182,3 км²
Бейеклеге	50 м
Халҡы	↗170 558[1] кеше (2016)
Тығыҙлығы	935,59 кеше/км²
Этнохороним	волгодо́нлылар, волгодонлы, волгодо́нлылар
Телефон коды	+7 8639
Почта индексы	347340—347399
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	-
Код ОКАТО	60 412
Код ОКТМО	60 712 000 001
Рәсми сайт	volgodonskgorod.ru
Волгодонск

Илдең көньяғындағы иң йәш ҡалаларҙың береһе, 1950 йылдың 27 июлендә Цимлян һыуһаҡлағысын эксплуатациялаусылар ҡасабаһы итеп төҙөлгән. Ростов өлкәһе көньяҡ-көнсығышының эре сәнәғәт һәм фәнни, географик һәм сауҙа-сәнәғәт үҙәге. Ул 12 район ауылдарын (8-е Волгодонск системаһына ҡарай) берләштерә^{[2][прим. 1]},унда Рәсәй көньяғының энергетика үҙәгенең береһе — Ростов (Волгодонск) АЭС-Ы бар. Ҡалала бик ҙур предприятие — «Атоммаш» — СССР-ҙа, ә аҙаҡтан Рәсәйҙә атом энергетика машиналары эшләү производство берекмәһе бар.

Географияһы

Волгодонск Ростов өлкәһенең көнсығышында ике миллионлы ҡала — Дондағы Ростов һәм Волгоград ҡалалары араһында урынлашҡан һәм Рәсәй Федерацияһының эре төп субъекттары — Ставрополь, Краснодар һәм Элиста- ҡалаларына яҡын тора. Ҡала Сальск далаларында , Цимлян һыуһаҡлағысының һул ярында (Дон йылғаһында) урынлашҡан. Биш диңгеҙ — Аҡ , Балтик , Каспий , Азов һәм Ҡара- диңгеҙҙәр менән һыу юлы аша тоташа. Волгодонскиҙа Дон магистраль ирригация каналы башлана.

Волгодонска ҡалаһынан ҙур ҡалаларға тиклем алыҫлыҡ (автомобиль юлдары буйлап)[3]
Төньяҡ-көнбайыш	Москва ~1126 км Воронеж ~ 626 км	Морозовск ~ 106 км	Волгоград ~ 308 км	Төньяҡ-көнсығыш
Көнбайыш	Ростов-на-Дону ~ 235 км Новочеркасск ~ 202 км Семикаракорск ~ 117 км	Елдәр йүнәлеше	Элиста ~ 233 км Астрахань ~ 537 км	Көнсығыш
Көньяҡ-көнбайыш	Краснодар ~ 468 км Новороссийск ~ 610 км	Сальск ~ 162 км Ставрополь ~ 386 км Сочи ~ 726 км	Махачкала ~ 781 км	Көньяҡ-көнсығыш

Климат

Ҡала континенталь климат (ҡоро) зонаһында ҡарай, бында уртаса һалҡын, ҡарлы ҡыш һәм йәй ҡояшлы һәм бик йылы. Июлдә уртаса температура +23,5 °C. , уртаса йыллыҡ температура +9,3 °C (+9,6 °С — хәҙерге нормалар буйынса).

Климатограмма в городе Волгодонске Я Ф М А М И И А С О Н Д     36.9   −2.1 −7.7     30.6   −1.5 −7.9     32.2   4.0 −2.8     34.7   14.5 5.4     40.3   21.6 11.7     44.1   26.4 16.1     41.3   29.0 18.5     30.2   28.1 17.9     36.6   22.0 12.3     33.9   13.9 6.1     40   5.5 0.1     46.8   0.3 −4.6 Температура,°C • Яуым-төшөм миҡдары, мм

Роза ветров в Волгодонске

Волгодонскиҙа йылына уртаса яуым-төшөм 448 мм.

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Уртаса температура, °C	−3,9	−4	1,3	9,7	16,3	21,1	23,9	23,1	17,0	10,1	2,7	−2,2	9,6
Яуым-төшөм нормаһы, мм	41	30	35	32	46	44	38	29	42	37	41	51	466
Сығанаҡ: [4].

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Абсолют максимум, °C	15,4	18,0	22,4	31,1	35,6	40,5	43	40,8	36,1	30,6	19,6	15,1	40,5
Уртаса максимум, °C	−2,1	−1,5	4,0	14,5	21,6	26,4	29,0	28,1	22,0	13,9	5,5	0,3	13,6
Уртаса температура, °C	−5,1	−4	0,6	9,4	16,3	20,9	23,5	22,7	16,8	9,6	2,6	−2,3	9,3
Уртаса минимум, °C	−7,7	−7,9	−2,8	5,4	11,7	16,1	18,5	17,9	12,3	6,1	0,1	−4,6	5,6
Абсолют минимум, °C	−31,4	−31,8	−23,8	−8,5	−0,7	3,6	9,3	4,8	−1,2	−9,7	−27	−27,8	−31,8
Яуым-төшөм нормаһы, мм	36,9	30,6	32,2	34,7	40,3	44,1	41,3	30,2	36,6	33,9	40	46,8	447,6
Сығанаҡ: Архив климатических данных

Тарих

Цимлян һыуһаҡлағысы — Дон йылғаһы суднолар йөрөү каналы участкаһының № 14 шлюзы.

Волгодонск ҡалаһы Волга-Дон каналы суднолар йөрөй торған канал төҙөлөү арҡаһында барлыҡҡа килгән.Волга һәм Дон йылғаларын XVI быуат аҙағында һәм XVII быуатта бер нисә тапҡыр тоташтырырға маташалар. Волга һәм Дон йылғаларын тоташтырыу тураһындағы мәсьәләне рус ғалимдары бер нисә тапҡыр иҡтисади проблемалар менән бәйләп хәл итергә булышҡандар. 1920 йыл буласаҡ каналдың трассаһында геодезисттар эшләй башлай. 1928 йылда каналды ҡаҙа башлайҙар, тик был эште ҡул көсө менән йырып сығыу мөмкин булмай. 1938 йылда «Техника — йәштәргә» журналында беренсе тапҡыр буласаҡ Волгодонск ҡасабаһы телгә алына^[5]. 1940-сы йылдарҙа Бөйөк Ватан һуғышы арҡаһында канал төҙөү буйынса эш туҡтатып торола.

Беренсе бөйөк төҙөлөш

Төҙөлөш майҙансығы. Цимлян һыуһаҡлағысының планы