Жак-Ив Кусто

Жак-Ив Кусто (франц. Jacques-Yves Cousteau; 11 июнь 1910 йыл, Сент-Андре-де-Кюбзак, Бордо, Франция — 25 июнь 1997 йыл, Париж, Франция) — француз тикшеренеүсеһе, Донъя океанын өйрәнеүсе, фотограф, режиссёр, уйлап табыусы, бик күп китаптар һәм фильмдар авторы. Француз академияһы ағзаһы. Почётлы легион ордены Командоры. Капитан Кусто (франц. Commandant Cousteau) булараҡ билдәле. Эмиль Ганьян менән бергә 1943 йылда акваланг уйлап таба һәм һынап ҡарай. Плутонда тау киртләсе уның хөрмәтенә Кусто тип аталған.

Жак-Ив Кусто
франц. Jacques-Yves Cousteau
Зат	ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ	Франция
Ҡушамат	Commandant Cousteau
Тыуған көнө	11 июнь 1910({{padleft:1910|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:11|2|0}})[2][1][3][…]
Тыуған урыны	Сент-Андре-де-Кюбзак[d], Жиронда[d], Франция[4]
Вафат булған көнө	25 июнь 1997({{padleft:1997|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:25|2|0}})[1][5][3][…] (87 йәш)
Вафат булған урыны	XVII округ Парижа[d], Франция[4]
Үлем төрө	тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе	острый инфаркт миокарда[d]
Атаһы	Daniel Cousteau[d]
Әсәһе	Elizabeth Cousteau[d][6]
Бер туғандары	Pierre-Antoine Cousteau[d]
Хәләл ефете	Симона Кусто[d] һәм Francine Cousteau[d]
Балалары	Филипп Кусто[d], Жан-Мишель Кусто[d], Diane Cousteau[d] һәм Pierre-Yves Cousteau[d]
Һөнәр төрө	зоолог, сәйәхәтсе-тикшеренеүсе, кинематографист, инноватор, фотограф, эко-активист, океанолог, яҙыусы, уйлап табыусы, сценарий яҙыусы, офицер Военно-морских сил Франции, морской биолог, инженер, биолог, кинорежиссёр, донъя буйлап сәйәхәттәрҙә ҡатнашыусы, кинопродюсер
Эшмәкәрлек төрө	Океанология[d]
Биләгән вазифаһы	директор музея[d] һәм seat 17 of the Académie française[d][7]
Уҡыу йорто	Военно-морская школа в Ланвеок-Пульмик[d] Коллеж Станислава в Париже[d]
Әүҙемлек урыны	Испания[8]
Һуғыш/алыш	Икенсе бөтә донъя һуғышы
Әҫәрҙәр исемлеге	Jacques-Yves Cousteau bibliography[d]
Фильмография	Jacques-Yves Cousteau filmography[d]
Ойошма ағзаһы	Француз академияһы[d][9], АҠШ фәндәр милли академияһы[d] һәм Academy of the Kingdom of for Royaume[d][10]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	BAFTA Academy Fellowship Award[d] (1975) премия «Оскар» за лучший игровой короткометражный фильм[d] (4 апрель 1960) медаль Говарда Поттса[d] (1970) Генезис[d] Медаль основателей[d] (1963) Международная премия Каталонии[d] (1991) Национальный зал славы изобретателей США[d] (2010) премия клуба «Сьерра» имени Джона Мьюра[d] (1976) Большая золотая медаль SEP[d] почётный доктор Гарвардского университета[d] (июнь 1979) почётный доктор Политехнического университета Валенсии[d] почётный доктор Брандейского университета[d] почётный доктор Киевского национального университета имени Тараса Шевченко[d] почётный доктор Брюссельского свободного университета (нидерландоязычного)[d] (1989)
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған[d]
Жак-Ив Кусто Викимилектә

Биографияһы

Жак-Ив Кусто́ ҙур булмаған Сент-Андре-де-Кюбзак ҡаласағында, вино эшләүсе Бордо төбәгендә, адвокат Даниэль һәм Элизабет Кусто ғаиләһендә тыуа. Атаһы Даниэль Кусто (23 октябрь 1878 — 1969) Сент-Андре-де-Кюбзакта йәшәгән нотариустың 4 балаһы араһында икенсе булып донъяға килә, тыуғас та үҙенә ҡушма Пьер-Даниэль исеме бирелә. Етеш тормоштағы нотариус улына яҡшы тәрбиә һәм белем биреүгә өлгәшә. Даниэль Парижда хоҡуҡ фәнен өйрәнә һәм Францияла иң йәш хоҡуҡ докторы була. АҠШ-та бай эшҡыуар һәм франкофил Джеймс Хазен Хайдтың (англ.) шәхси секретары булып эшләй. Тыуған ҡалаһынан булған фармацевт ҡыҙы Элизабет Дюрантонға (Duranthon; род. 21 нояб. 1878) өйләнә; ғаилә Париждың 17-се округы, Дуази (фр.) тыҡырығының 12-се йортонда төпләнә. 1906 йылдың 18 мартында уларҙың тәүге балаһы Пьер-Антуан, ә дүрт йылдан һуң Сент-Андре-де-Кюбзакта олатаһы йортонда Жак-Ив тыуа^[11].

Даниэлдең ғаиләһе сәйәхәт итергә ярата. Жак-Ив бик бәләкәй сағынан уҡ һыу менән ҡыҙыҡһына башлай. 7 йәшендә уға хроник энтерит диагнозын ҡуялар, шуға күрә ғаилә табибы уны ҙур нагрузкаларҙан һаҡларға ҡуша. Ауырыу сәбәпле, Кусто бик ябыҡ була^[12]. Беренсе донъя һуғышы ваҡытында Даниэль Кусто эшһеҙ ҡала, ләкин һуғыштан һуң американ Юджин Хиггинс (англ.) компанияһында эш таба. Уға эше буйынса күп йөрөргә тура килә, улдары мәктәптә уҡый һәм күп ваҡыттарын мәктәп-интернатта үткәрә. Кусто бик иртә йөҙөргә өйрәнә һәм ғүмерлеккә диңгеҙгә ғашиҡ була.

1920 йылда Юджин Хиггинс Нью-Йоркға ҡайта, һәм Кустолар ғаиләһе уның артынан АҠШ-ҡа юллана. Жак-Ив менән Пьер-Антуан АҠШ-та уҡый башлай һәм инглизсә бик һәйбәт һөйләшергә өйрәнә. Шунда уҡ, Вермонт штатында ғаилә менән ял иткәндә, ағалы-ҡустылы икәү тәүге тапҡыр һыу аҫтында төшөп ҡарай. 1922 йылда Хиггинс һәм Кустолар ғаиләһе кире Францияға ҡайта. АҠШ-та Жак-Ив механика һәм дизайн менән ҡыҙыҡһына башлай. Францияла ул электромобиль эшләй. Был мауығыуы уға артабанғы эшендә ярҙам итә. Йыйып барған һәм эшләп алған аҡсаһына Кусто үҙенә тәүге кинокамераһын һатып ала. Жак-Ив бик күп нимә менән ҡыҙыҡһынһа ла, әммә уҡыу уға еңел бирелмәй. Бер ни тиклем ваҡыт үткәс, ата-әсәһе Кустоны интернатҡа уҡырға ебәрергә ҡарар итә, уны ул отличие менән тамамлай.

1930 йылда хәрби-диңгеҙ академияһына уҡырға инә. Өҫтәүенә ул уҡыған төркөм беренсе булып «Жанна дʼАрк» карабында Ер шары тирәләй сәйәхәткә сыға. Хәрби академияны прапорщик чинында тамамлай, уны Шанхайҙағы хәрби-диңгеҙ базаһына хеҙмәт итергә ебәрәләр, шул осорҙа СССР-ҙа ла була, сәйәхәте ваҡытында бик күп фотоһүрәттәр төшөрә, әммә бөтә материалдарын да аҙаҡ тартып алалар. Кусто Диңгеҙ авиацияһы Академияһына барырға ҡарар итә, ләкин таулы юлдағы автомобиль аварияһынан һуң уға авиациянан баш тартырға тура килә. Кусто бер нисә ҡабырғаһын һәм һул ҡулы бармаҡтарын һындыра, үпкәһе яралана, һәм уң ҡулын фалиж һуға. Һигеҙ ай буйы реабилитация курсын үтә. 1936 йылда Тулон портында торған «Сюфрен» крейсерында инструктор булып эшләй башлай. Бер тапҡыр магазинда һыу аҫтында йөҙөү өсөн тәғәйенләнгән күҙлек күреп ҡала. Шуны кейеп һыу аҫтына төшкәс, бынан һуң һыу аҫты батшалығынан айырылмаясағын аңлай.

1937 йылда Симона Мельхиорға өйләнә, уларҙың ике улдары була, Жан-Мишель (1938) һәм Филипп (1940—1979, «Каталина» авиаһәләкәтендә һәләк була). Икенсе донъя һуғышы осоронда Кусто француз ҡаршылыҡ хәрәкәтендә ҡатнаша^[13][14].

Ж.-И. Кусто 1948 йылда

1950-се йылдарҙан башлап Кусто «Калипсо» (Британия Короллеге Хәрби-диңгеҙ Көстәренең иҫәптән сығарылған мина тральщигы) судноһы ярҙамында океанды тикшереүгә тотона. Фредерик Дюма менән авторҙаш булып яҙған «Тынлыҡ донъяһында» китабы баҫылып сыҡҡас, 1953 йылда, Кустоға танылыу килә. Китап мотивтары буйынса төшөрөлгән фильм 1956 йылда «Оскар» һәм «Алтын пальма ботағы» премияларын ала. 1957 йылда Кусто Монако Океанография музейы директоры итеп тәғәйенләнә. 1973 йылда ул диңгеҙ мөхитен һаҡлау буйынса коммерция менән шөғөлләнмәгән "Кусто йәмғиәте"нә нигеҙ һала.

Жак-Ив Кустоның ҡәбере

1991 йылда, ҡатыны Симонаның яман шештән вафатынан һуң бер йыл үткәс, ул Франсина Триплетҡа өйләнә. Ул ваҡытҡа инде уларҙың өйләнгәнгә тиклем тыуған ҡыҙҙары Диана (1979) һәм улдары Пьер (1981) була. Кусто 87 йәшендә респиратор ауырыуҙан һуң ҡалған эҙемтә — миокарда инфарктынан вафат була. Сен-Андре-де-Кюбзак зыяратында нәҫелдәре өсөн бүленгән участкала ерләнә..

Диңгеҙҙәге тикшеренеүҙәр

1976 йыл

«Тынлыҡ донъяһында» тигән беренсе китабына ярашлы, Кусто 1938 йылда Фредерик Дюма һәм Филиппом Тайе менән бергә, битлек, трубка һәм ластарҙы файҙаланып, һыу аҫтына төшә башлай. 1943 йылда ул Эмиль Ганьян менән бергә эшләгән тәүге акваланг прототибын һынап ҡарай. Был ҡоролма оҙаҡ ваҡыт һыу аҫтын тикшереү һәм һыу аҫты донъяһы тураһындағы мәғлүмәттәрҙе яҡшыртыу мөмкинлеген бирә. Кусто һыу үткәрмәй торған камералар һәм яҡтыртыу приборҙарын булдыра һәм беренсе һыу аҫты телевизион системаһын уйлап таба.

Биология

Диңгеҙ сусҡаһының эхолокацияға һәләтле булыуҙары билдәле булғанға тиклем үк Кусто уларҙа бындай һәләттең булыу ихтималлығын фаразлай. Үҙенең тәүге «Тынлыҡ донъяһында» китабында «Élie Monier» тикшеренеү судноһы Гибралтар боғаҙына табан бара, тип хәбәр итә һәм улар артынан диңгеҙ сусҡаларының да йөҙөп барыуын билдәләй. Кусто судно курсын бер нисә градусҡа үҙгәрткәс, сусҡалар ҙа бер ни тиклем ваҡыт улар артынан ҡалмай йөҙә, артабан боғаҙ уртаһына табан йүнәлә. Тимәк улар, кешеләр белмәһә лә, оптималь курстың ҡайҙан үтеүен һиҙә. Кусто, киттар ғаиләһенә ҡарағандарҙа һыу аҫты кәмәләрендә сағыштырмаса яңы элемент булған сонар кеүегерәк ағзаның булыуы тураһында һығымта яһай. Ул хаҡлы була.

Мираҫы

Жак Ив Кустоның һыу аҫты кәмәһе Монакола океанография музейы янында

Кусто үҙен «океанография технигы» тип атарға ярата. Ул, ысынлап та, атаҡлы педагог һәм тәбиғәтте ярытыусы була. Уның эше күптәргә «зәңгәр континентты» аса.

Уның эштәре шулай уҡ, ул осорҙа ҡайһы бер академиктар тарафынан тәнҡитләнһә лә, фәнни коммуницияның яңы тибын булдырыу мөмкинлеген бирә. Фәнни концепцияларҙы ябай ысул менән алмашыу, йәғни «дивульгационизм», тиҙҙән башҡа дисциплиналарҙа ла ҡулланыла башлай һәм хәҙерге заман телетапшырыуҙарҙың иң мөһим характеристикаларының береһенә әүерелә.

1950 йылда ул Томас Лоэл Гиннестан символик хаҡҡа, йылына бер франкҡа, «Калипсо» карабын ҡуртымға ала. Судно асыҡ океанда тикшеренеүҙәр үткәреү һәм һыу аҫтын төшөрөү өсөн мобиль лаборатория менән йыһазландырыла.

1957 йылдан Кусто тағы ла Монако Океанографик музейы директоры вазифаһын башҡара.

1985 йылдың майында Кусто командаһы тағы ла судно һатып ала. Ике мачталы «Алсион» (Alcyone) яхтаһы эксперименталь турбопарус менән йыһазландырыла, был ҡоролма тиҙлекте арттырыуҙа Магнус эффектын алыу мөмкинлеген бирә.

Кусто 1997 йылдың 25 июнендә вафат була. Кусто йәмғиәте һәм и Жак-Ив- Кусто тарафынан булдырылған уның «Кусто командаһы» тип аталған француз партнеры бөгөн дә эшен дауам итә.

Икенсе тапҡыр өйләнгәндән һуң, ғүмеренең һуңғы йылдарында, Кустоға, Кусто исемен файҙаланыу хоҡуғы өсөн, үҙенең улы Жан-Мишель менән хоҡуҡи көрәш алып барырға тура килә. Судтың күрһәтмәһе буйынса Жан-Мишел Кустоға уның профессионал бизнесы һәм уның атаһының коммериция маҡсаты ҡуйылмаған башланғыстары араһына буталсыҡлыҡ индереү тыйыла.

Санкт-Петербургта француз теле тәрәнәйтеп өйрәнелгән 4-се мәктәпкә Кусто исеме бирелә. Яңы Усманда тикшеренеүсе исемендәге урам бар.

Тәнҡит

Кусто бер нисә тапҡыр профессиональ ғалим булмауҙа ғәйепләнә. Шулай уҡ ул һыу аҫты донъяһын өйрәнеү өсөн ҡаты ысулдар (мәҫәлән динамит ярҙамында балыҡтарҙы үлтереү) ҡулланыуҙа тәнҡитләнә^[15]. «Тынлыҡ донъяһы» фильмы үтә натурализм һәм ҡаты бәғерлелек өсөн тәнҡитләнә^{[16][16][17][17]}. Кустоның «Ҡояшһыҙ донъя» фильмын тәнҡитселәр ыңғай ҡабул итә. Әммә ҡайһы бер мәҡәләләрҙә режиссёр яһалма кадрҙарҙы файҙаланыуҙа ғәйепләнә. Атап әйткәндә, «The New York Times» рецензенты Босли Кроутер ҡайһы бер эпизодтарҙың, мәҫәлән, кешеләрҙең батискафтан иң тәрәндәге мәмерйәлә барлыҡҡа килгән атмосфера ҡыуығына сығыуҙарҙын ысынбарплыҡҡа тап килмәүен белдерә. Сөнки бындай мәмерйәләрҙәге газ мөхите тын алыу өсөн яраҡлы түгел^[18].

Кусто командаһында 6 йыл бергә эшләгән Вольфганг Ауэр, фильмдарында кадрҙар сифатлы булһын өсөн Кусто балыҡтарҙы самаһыҙ үлтереүгә барҙы, тип раҫлай^[19].

Шуға ҡарамаҫтан тикшеренеүселәрҙең һәм коллегаларының күберәге уны тәбиғәтте яратыусы тип атай.

АҠШ президенты Д. Ф. Кеннеди (түбәндә һулда) капитан Кустоға Милли географик йәмғиәттең Алтын миҙалын тапшыра (уңда уртала — Симона Мельхиор Кусто). Аҡ йорт, Вашингтон, 19 апрель, 1961 й.

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

• Почётлы легион ордены Командоры
• «Хеҙмәттәре өсөн» Милли ордендың Ҙур тәреһе кавалеры
• Хәрби тәре 1939—1945
• Диңгеҙҙәге хеҙмәттәре өсөн ордены офицеры
• Сәнғәт һәм әҙәбиәт ордены Командоры
• Говард Поттс миҙалы (1970)
• Ҙур алтын миҙал SEP (1973)
• Прогресс миҙалы (Американың фотографик йәмғиәте) (1977)
• Азатлыҡ Президент миҙалы (1985)
• 1997 — Почётный доктор Рәсәй химик-технологик университетының Почетлы докторы^[20].

Һайланма библиографияһы

• The Silent World (1953; совм. с Фредериком Дюма).
• The Living Sea (1963; совм. с Джемсом Дагеном).
• World Without Sun (1965).
• The Shark: Splendid Savage of the Sea (1970; совм. с Филиппом Кусто).
• La vie et la mort des Coraux (1971; совм. с Филиппом Диоле).
• Mighty monarch of sea (1972; совм. с Филиппом Диоле).
• Dolphins (1975).
• La vie au bout du monde (1979; совм. с Ивом Паккале).
• Jacques Cousteau’s Amazon Journey (1984; совм. с Моуз Ричардс).
• Jacques Cousteau: The Ocean World (1985)

Урыҫ теленә тәржемәләр

• Кусто Ж.-И., Дюма Ф. В мире безмолвия. Сокр. пер. с англ. — М.: «Молодая гвардия», 1957. — 221 с.
• Кусто Ж.-И., Дюма Ф., Даген Дж. В мире безмолвия; Живое море. Пер. с англ. — М.: «Знание», 1966. — 462 с.
• Кусто Ж.-И. Мир без солнца. Пер. с франц. — Л.: Гидрометеоиздат, 1967. — 96 с.
• Кусто Ж.-И. «Калипсо» и кораллы. Пер. с англ. — М.: «Знание», 1974. — 63 с.
• Кусто Ж.-И., Кусто Ф. Чтобы не было в море тайн. Подводные исследования Ж.-И. Кусто. Пер. с англ. — М.: «Мысль», 1974. — 191 с.
• Кусто Ж.-И. Жизнь и смерть кораллов. Пер. с франц. — Л.: Гидрометеоиздат, 1975. — 176 с.
• Кусто Ж.-И, Диоле Ф. Затонувшие сокровища. Сокр. пер. с франц. — М.: «Прогресс», 1975. — 206 с.
• Кусто Ж.-И., Дюма Ф. В мире безмолвия; Кусто Ж.-И., Даген Дж. Живое море. Пер. с англ. — М.: «Мысль», 1976. — 429 с.
• Кусто Ж.-И., Диоле Ф. Могучий властелин морей. Подводные исследования Ж.-И. Кусто. Пер. с англ. — М.: «Мысль», 1977. — 186 с.
• Кусто Ж.-И., Диоле Ф. Очерки об обитателях подводного мира. Осьминоги и кальмары. Пер. с англ. — М.: «Знание», 1980. — 48 с.
• Кусто Ж.-И., Паккале И. Сюрпризы моря. Пер. с франц. — Л.: Гидрометеоиздат, 1982. — 302 с.
• Кусто Ж.-И., Паккале И. Лососи, бобры, каланы. Пер. с франц. — Л.: Гидрометеоиздат, 1983. — 285 с.
• Кусто Ж.-И., Паккале И. Жизнь на краю земли. Патагония, Огненная Земля, архипелаг южночилийских островов. Пер. с франц. — Л.: Гидрометеоиздат, 1984. — 302 с.
• Кусто Ж.-И., Паккале И. В поисках Атлантиды. Пер. с франц.; В. Щербаков. Золотой чертог Посейдона. — М.: «Мысль», 1986. — 319 с.
• Кусто Ж.-И., Кусто Ф. Блистательный пират; Кусто Ж.-И., Диоле Ф. Могучий властелин. Пер. с англ. — М.: «Мысль», 1996. — 350 с.
• Кусто Ж.-И., Дюма Ф. В мире безмолвия; Кусто Ж.-И., Даген Дж. Живое море. Пер. с англ. — М.: «Армада», 1997. — 475 с (Переиздание: Кусто Ж.-И., Дюма Ф. В мире безмолвия; Кусто Ж.-И., Даген Дж. Живое море. Пер. с англ. — М.: «Армада-пресс», 2002. — 475 с.)
• Кусто Ж.-И., Кусто Ф. Чтобы не было в море тайн; Кусто Ж.-И., Диоле Ф. Могучий властелин морей. Пер. с англ. — М.: «Армада», 1997. — 410 с (Переиздание: Кусто Ж.-И., Кусто Ф. Чтобы не было в море тайн; Кусто Ж.-И., Диоле Ф. Могучий властелин морей. Пер. с англ. — М.: «Армада-пресс», 2002. — 410 с.)
• Кусто Ж.-И. Мир без солнца; Кусто Ж.-И, Диоле Ф. Затонувшие сокровища. Пер. с франц. — М.: «Армада», 1998. — 362 с.
• Кусто Ж.-И., Дюма Ф. В мире безмолвия; Кусто Ж.-И., Даген Дж. Живое море. Пер. с англ. — М.: «АСТ», «Астрель», 2003. — 527 с.
• Кусто Ж.-И., Кусто Ф. Блистательный варвар морей; Кусто Ж.-И., Диоле Ф. Могучий властелин морей. Пер. с англ. Л. Жданова, 2003. — 381 с.

Фильмография

№*	Йыл (фр./англ.**)	Французса	Инглизсә***	Французса — Русса	Инглизсә — Русса	Жак-Ив Кусто фильмы
1. Иртә ҡыҫҡа метрлы фильмдар
1К	1942	Par dix-huit mètres de fond
2К	1943	Épaves	Shipwrecks
3К	1944	Paysages du silence	Silent Lands…
4К	1948	Phoques au Sahara				N/A
5К	1949	Autour d’un récif				N/A
6К	1949	Une plongée du Rubis	A Dive on Board the Rubis
7К	1949	Carnet de plongée (avec Marcel Ichac)				N/A
8К	1955	La Fontaine de Vaucluse (avec Louis Malle)				N/A
9К	1955	Station 307				N/A
10К	1955	Récifs de coraux				N/A
11К	1957	La Galère engloutie (avec Jacques Ertaud)				N/A
12К	1959	Histoire d’un poisson rouge	The Golden Fish
13К	1960	Vitrines sous la mer (avec Georges Alépée)				N/A
14К	1960	Prince Albert I				N/A
2. Кинофильмдар I
1П	1956	Le monde du silence	The Silent World	Мир тишины	В мире безмолвия
2П	1964	Le monde sans soleil	World Without Sun	Мир без солнца	Мир без солнца
3. Кусто командаһының һыу аҫты одиссеяһы I
1	1966	L’aventure Précontinent	Conshelf Adventure	Приключение на шельфе	Мир Жака-Ива Кусто
2	1967/1968	Les Requins	Sharks	Акулы	Акулы
3	1967/1968	La jungle de corail	The Savage World of the Coral Jungle	Коралловые джунгли	Коралловые джунгли
4	1967/1968	Le Destin des tortues de me	Search in the Deep		Тайны глубин
5	1968	Baleines et cachalots	Whales	Киты и кашалоты	Великаны глубин — киты
6	1968/1969	Le voyage surprise de Pepito et Cristobal	The Unexpected Voyage of Pepito and Cristobal		Морские найденыши
7	1968/1969	Trésor englouti	Sunken Treasure		Сокровища морей
8	1968/1969	La légende du lac Titicaca	The Legend of Lake Titicaca	Легенда озера Титикака	Легенда озера Титикака
9	1969	Les baleines du désert	The Desert Whales	Киты пустыни	Киты пустыни
10	1969/1970	La nuit des calmars	The Night of the Squid	Ночь кальмаров	Ночь кальмара
11	1969/1970	La retour des Éléphants de mer	The Return of the Sea Elephants	Возвращение морских слонов	Возвращение морского слона
12	1970	Ces incroyables machines plongeantes	Those Incredible Diving Machines		Эти невероятные батискафы
13	1970	La mer vivante	The Water Planet	Живое море	Водный мир
14	1970	La tragédie des Saumons rouges	The Tragedy of the Red Salmon		Трагедия нерки
15	1970/1971	Le lagon des navires perdus	Lagoon of Lost Ships	Лагуна затонувших кораблей	Лагуна затонувших кораблей
16	1971	Les Dragons des Galápagos	Dragons of Galapagos	Галапагосские драконы
17	1971	Cavernes englouties	Secrets of the Sunken Caves	Тайна затопленных пещер	Тайны затопленных пещер
18	1971	Le sort des Loutres de mer	The Unsinkable Sea Otter		Непотопляемая морская выдра
19	1971/1972	Les dernières Sirènes	The Forgotten Mermaids	Последние сирены	Забытые русалки
20	1972/1971	Pieuvre, petite pieuvre	Octopus, Octopus		Осминожек, осминожек
21	1972	Le chant des dauphins	A Sound of Dolphins	Голоса дельфинов
22	1973	500 millions d’années sous la mer	500 Million Years Beneath the Sea	500 миллионов лет на дне моря	500 миллионов лет в глубинах моря
23	1973/1972	Le sourire du Morse	A Smile of the Walrus		Улыбка моржа
24	1973	Hippo, Hippo	Hippo!	Гиппопотамы	Битва гиппопотамов
25	1973	La baleine qui chante	The Singing Whale	Поющий кит	Поющий кит
26	1974/1973	Mission Cousteau en Antarctique. Partie I. La glace et le feu	Cousteau in the Antarctic. Part I. South to Fire and Ice	Кусто в Антарктике. Часть I. Огонь и лед	Кусто в Антарктике. Часть I. На юг к огню и льдам
27	1974	Mission Cousteau en Antarctique. Partie II. Le vol du Pingouin	Cousteau in the Antarctic. Part II. The Flight of Penguins	Кусто в Антарктике. Часть II. Полет пингвинов	Кусто в Антарктике. Часть II. Полет пингвинов
28	1974	Mission Cousteau en Antarctique. Partie III. La vie sous un océan de glace	Cousteau in the Antarctic. Part III. Beneath the Frozen World		Кусто в Антарктике. Часть III. Под вечными льдами
29	1974	Mission Cousteau en Antarctique. Partie IV. Blizzard à Esperanza	Cousteau in the Antarctic. Part IV. Blizzard at Hope Bay		Кусто в Антарктике. Часть IV. Снежная буря в заливе Надежды
30	1975/1974	Patagonie: La vie au bout du monde	Life at the End of the World	Жизнь на краю света	На краю земли
31	1975	L’hiver des Castors	Beavers of the Юҡrth Country		Бобры северного края
32	1975	Les Fous du Corail	The Coral Divers of Corsica		Корсиканцы в погоне за кораллами
33	1975	Les requins dormeurs du Yucatan	The Sleeping Sharks of Yucatan	Спящие акулы Юкатана	Спящие акулы Юкатан
34	1975/1976	Coup d’aile sous la mer: Isabella	The Sea Birds of Isabella	Морские птицы острова Изабелла
35	1976		Mysteries of the Hidden Reefs		Тайны подводных рифов
36	1976	El Gran Pez que se tragó a Jonás	The Fish That Swallowed Jonah
37	1976	Au cœur des récifs des Caraïbes	The Incredible March of the Spiny Lobsters		Великий поход лангустов
4. Кинофильмдар II
3П	1975/1976	Voyage au bout du monde	Voyage to the Edge of the World		Путешествие на край света
5. Йыһандағы оазис
1К	1977		What Price Progress?		Цена прогресса	Юҡ
2К	1977		Troubled Waters		Беспокойные воды	Юҡ
3К	1977		Grain of Conscience			Юҡ
4К	1977		Population Time Bomb			Юҡ
5К	1977		The Power Game		Энергетический азарт	Юҡ
6К	1977		Visions of Tomorrow		Видение будущего	Юҡ
6. Кусто командаһының һыу аҫты одиссеяһы II
38	1977	L’énigme du Britannic	Calypso’s Search for the Britannic	Загадка «Британника»	Калипсо ищет «Британик»
39	1978	Le butin de Pergame sauvé des eaux	Diving for Roman Plunder	Погоня за добычей римлян	Погоня за добычей римлян
40	1978	À la recherche de l’Atlantide. Partie I	Calypso’s Search for Atlantis. Part I	В поисках Атлантиды. Часть I
41	1978	À la recherche de l’Atlantide. Partie II	Calypso’s Search for Atlantis. Part II	В поисках Атлантиды. Часть II
42	1978	Le testament de l'île de Pâques	Blind Prophets of Easter Island	Культурное наследие острова Пасхи	Слепые пророки острова Пасхи
43	1978	Ultimatum sous la mer	Time Bomb at Fifty Fathoms
44	1979	Le sang de la mer	Mediterranean: Cradle or Coffin?	Кровь моря	Средиземное море: колыбель или могила?
45	1979	Le Nil. Partie I	The Nile. Part I	Нил — река богов. Часть I	Нил — река богов. Часть I
46	1979	Le Nil. Partie II	The Nile. Part II	Нил — река богов. Часть II	Нил — река богов. Часть II
47	1980	Fortunes de mer	Lost Relics of the Sea		Утраченные святыни моря
48	1980/1981	Clipperton: île de la solitude	Clipperton: The Island Time Forgot	Забытый остров Клипертон	Забытый остров Клипертон
49	1981/1982	Sang chaud dans la mer	Warm-Blooded Sea: Mammals of the Deep	Теплокровное море
7. Төньяҡ Америкалағы мажаралар
1П	1981	Les piege de la mer	Cries from the Deep			Юҡ
2П	1982	Du grand large aux grands lac	Saint Lawrence: Stairway to the Sea
8. Амазонка
1К	1982	Objectif Amazone: Branle-bas sur la Calypso	Calypso Countdown: Rigging for the Amazon		Путешествие на Амазонку: Готовность номер один
2	1983	Au pays des milles rivières	Journey to a Thousand Rivers	Среди тысяч рек	Путешествие в долину тысячи рек
3	1983	La rivière enchantée	The Enchanted River	Зачарованная река
4	1983	Ombres fuyantes — Indiens de l’Amazonie	Shadows in the Wilderness — Indians of the Amazon	Скользящие тени. Индейцы Амазонии	В дебрях Амазонки
5	1983/1984	La rivière de l’or	River of Gold	Золотая река	Золотая река
6	1984	Message d’un monde perdu	Legacy of a Lost World		Наследие забытого мира
7	1984	Un avenir pour l’Amazonie	Blueprints for Amazonia	Сумерки над Амазонией
8	1984	Tempête de neige sur la jungle	SЮҡwstorm in the Jungle	Метель в джунглях
9. Башҡа сығарылыштар I
1	1985	Le Mississippi. Partie I. Un Allié récalcitrant	Cousteau at Mississippi. The Reluctant Ally	Кусто на Миссисипи. Упрямый союзник	Кусто на Миссиссиппи. Союзник поневоле
2	1985	Le Mississippi. Partie II. Allié et adversaire	Cousteau at Mississippi. The Friendly Foe	Кусто на Миссисипи. Союзник и противник	Кусто на Миссиссиппи. Милый враг
3	1985	Jacques-Yves Cousteau: mes premier 75 ans (1)	Jacques Cousteau: The First 75 Years (1)		75-летний капитан (1)	Юҡ
4	1985	Jacques-Yves Cousteau: mes premier 75 ans (2)	Jacques Cousteau: The First 75 Years (2)		75-летний капитан (2)	Юҡ
5	1985	Alcyone, fille du vent	Riders of the Wind	Дочь ветра
6К	1988		Island of Peace		Остров мира
10. Жонъяны ҡабаттан асыу I
1	1986	Haïti: L’eau de chagrin	Haiti: Waters of Sorrow	Гаити: Воды скорби	Гаити: Воды скорби
2	1986	Cuba: les eaux du destin	Cuba: Waters of Destiny	Куба: Воды судьбы
3	1986	Cap Horn: les eaux du vent	Cape Horn: Waters of the Wind	Мыс Горн: Воды ветра	Мыс Горн: Воды ветра
4	1986	L’héritage de Cortez	Sea of Cortez: Legacy of Cortez	Море Кортеса: Наследие Кортеса	Море Кортеса: Наследие Кортеса
5	1987	Les Îles Marquises: montagnes de la mer	The Marquesas islands: Mountains from the Sea	Маркизские острова: Горы, выходящие из моря	Маркизские острова: Горы, выходящие из моря
6	1987	Îles du Détroit: les eaux de la discorde	Channel Islands: Waters of Contention	Острова пролива: Беспокойные воды	Ламанш: Воды раздора
7	1987	Îles du Détroit: à l’approche d’une marée humaine	Channel Islands: Days of Future Past	Острова пролива: Видение будущего	Ламанш: Воспоминания о будущем
8	1988	Юҡuvelle-Zélande: la Rose et le dragon	New Zealand: The Rose and the Dragon	Новая Зеландия: Роза и дракон
9	1988	Юҡuvelle-Zélande: au pays du long nuage blanc	New Zealand: The Heron of the Single Flight	Новая Зеландия: Одинокий полет цапли
10	1988	Юҡuvelle-Zélande: le Péché et la Rédemption	New Zealand: The Smoldering Sea		Новая Зеландия: Тлеющее море
11	1988	Au pays des totems vivants	Pacific Юҡrthwest: Land of the Living Totems		Северо-восток Тихого океана: В краю живых тотемов
12	1988	Tahiti: l’eau de feu	Tahiti: Fire Waters	Таити: Огненные воды	Таити: Огненные воды
13	1988	Les Requins de l'île au trésor	Cocos Island: Sharks of Treasure Island	Кокосовый остров: Акулы Острова Сокровищ
14	1988/1989	Mer de Béring: Le crépuscule du chasseur en Alaska	Bering Sea: Twilight of the Alaskan Hunter	Берингово море: Сумерки над Аляской	Берингово море: Сумерки над Аляской
15	1988/1989	Australie: l’ultime barrière	Australia: The Last Barrier		Австралия: Последний барьер
16	1989	Bornéo: Le spectre de la tortue	Borneo: The Ghost of the Sea Turtle	Борнео: Призрак морской черепахи
17	1989	Papouasie Юҡuvelle-Guinée I: La machine à remonter le temps	Papua New Guinea I: Into the Time Machine	Папуа Новая Гвинея I: Машина времени	Папуа Новая Гвинея I: Путешествие в машине времени
18	1989	Papouasie Юҡuvelle-Guinée II: La rivière des hommes crocodiles	Papua New Guinea II: River of Crocodile Men	Папуа Новая Гвинея II: Река людей-крокодилов	Папуа Новая Гвинея II: В царстве крокодилов
19	1989	Papouasie Юҡuvelle-Guinée III: La coeur de feu	Papua New Guinea III: Center of Fire		Папуа Новая Гвинея III: В эпицентре огня
20	1989	Thaïlande: les forçats de la mer	Thailand: Convicts of the Sea	Таиланд: Узники моря	Таиланд: Узники моря
21	1989/1990	Bornéo: la Forêt sans terre	Borneo: Forests Without Land	Борнео: Плавучие джунгли	Борнео: Плавучие джунгли
11. Башҡа сығарылыштар II
7	1990	Scandale à Valdez	Outrage at Valdez		Мятежный танкер	Юҡ
8	1990	Lilliput en Antarctique	Lilliput in Antarctica
12. Донъяны ҡабаттан асыу II
22	1990	Andaman, les îles invisibles	Andaman Islands: Invisible Islands	Андаманские острова: Невидимые острова	Андаманские острова: Невидимые острова
23	1990/1991	Australie: à l’ouest du bout du monde	Australia: Out West, Down Under		Австралия: Навстречу прошлому
24	1991	Australie: le peuple de la mer desséchée	Australia: People of the Dry Sea	Австралия: Люди в пустынном море	Австралия: Люди в пустынном море
25	1991	Australie: le peuple de l’eau et du feu	Australia: People of Fire and Water	Австралия: Люди огня и воды	Австралия: Сквозь огонь и воду
26	1991	Australie: les trésors de la mer	Australia: Fortunes in the Sea	Австралия: Сокровищница моря	Австралия: Сокровищница моря
27	1991	Tasmanie, une île s'éveille	Tasmania: Australia’s Awakening Island	Австралия: Рассвет на острове Тасмания	Австралия: Рассвет на острове Тасмания
28	1991	Indonésie: les vergers de l’enfer	Indonesia I: The Devil’s Orchard	Индонезия I: Сады дьявола	Индонезия I: Сады дьявола
29	1991	Sumatra: le cœur de la mer	Indonesia II: Sumatra, the Heart of the Sea	Индонезия II: Суматра	Индонезия II: Сердце моря
30	1991/1992	Nauru, îlot ou planète	Nauru: The Island Planet	Науру: Каменная планета	Науру: Каменная планета
31	1991/1992	La grand requin blanc, seigneur solitaire des mers	The Great White Shark — Lonely Lord of the Sea	Белая акула — одинокий властелин моря	Австралия: Белые акулы	Юҡ
32	1991	Palawan, le dernier refuge	Palawan: The Last Refuge	Палаван: Последнее убежище	Палаван: Последний оплот
33	1992	Danube I: le lever de rideau	Danube I: The Curtain Rises	Дунай I: Занавес поднимается	Дунай I: За голубой завесой
34	1992	Danube II: le rêve de Charlemagne	Danube II: Charlemagne’s Dream	Дунай II: Мечта Карла Великого	Дунай II: Река королей
35	1992	Danube III: les Cris du Fleuve	Danube III: The River Cries Out		Дунай III: О чём плачет Дунай
36	1992	Danube IV: les Débordements du Fleuve	Danube IV: Rivalries Overflow	Дунай IV: Состязание наводнений	Дунай IV: Кладбище кораблей
37	1993	La société secrète des Cétacés	Bahamas: The Secret Societies of Dolphins and Whales	Багамские острова: Киты и дельфины — тайный союз	Багамские острова: Киты и дельфины — тайный союз	Юҡ
38	1993	Mékong: le don de l’eau	Mekong: The Gift of Water	Меконг: Тайны Меконга	Меконг: Тайны Меконга	Юҡ
39	1993	Vietnam et Cambodge: le riz et les fusils	Vietnam and Cambodia: Children of Rice and Guns	Вьетнам и Камбоджа: Дети риса и пороха	Вьетнам и Кампучия: Дети риса и пороха	Юҡ
13. Башҡа сығарылыштар III
9	1995	La Légende de Calypso	Calypso’s Legend		Легенда Калипсо
10	1995	Profond, loin, longtemps	Deeper, Farther, Longer	Все глубже и дальше, и дольше	Освещая глубины
11	1996	Les promisses de la mer	The Mirage of the Sea	Обещания моря
14. Донъяны ҡабаттан асыу III
40	1995	Madagascar I: l'île des esprits	Madagascar I: Island of Heart and Soul	Мадагаскар I: Душа острова	Мадагаскар I: Загадки Мадагаскара
41	1995	Madagascar II: l'île des esprits	Madagascar II: Island of Heart and Soul	Мадагаскар II: Душа острова	Мадагаскар II: Смертельный обряд
42	1996	Afrique du Sud: les diamants du désert	South Africa: Diamonds of the Desert	Южная Африка: Алмазная пустыня	Южная Африка: Алмазная пустыня
43	1996	Afrique du Sud: sanctuaires pour la vie	South Africa: Sanctuaries for Life	Южная Африка: Святилище жизни	Южная Африка: Ковчег на краю света
44	1996/1997	À travers la Chine par le fleuve Jaune	China: Across China with the Yellow River		Китай: Вслед за жёлтой рекой	Юҡ
45	1997/1999	Le lac Baïkal	Lake Baikal: Beneath the Mirror	Байкал: В зазеркалье Байкала	Байкал: Зазеркалье Байкала

Билдәләүҙәр:

• К — ҡыҫҡа метражлы фильм
• П — тулы метражлы фильм
• <только номер> — фильмдың оҙонлоға 45 минут самаһы
• * — ысынбарлыҡтағы тәртип, рәсми фильмографияла ул дөрөҫ түгел
• ** — фактик йылдар, рәсми фильмографияла улар дөрөҫ түгел
• *** — фактик атамалар, рәсми фильмографияла улар дөрөҫ түгел

Кинокәүҙәләнеш

• Одиссея — Ламбер Вильсон