Кизляр районы

Кизляр районы — Рәсәй Федерацияһының Дағстан Республикаһы составындағы административ-территориаль муниципаль берәмеге.

Кизляр районы
Герб
Нигеҙләү датаһы	22 ноябрь 1928
Дәүләт	Рәсәй[1]
Административ үҙәк	Кизляр
Административ-территориаль берәмек	Дағстан
Сәғәт бүлкәте	MSD[d] һәм UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны	77 815 кеше (2021)[2]
Майҙан	3047 км²
Рәсми сайт	kizlyar-rayon.ru
Кизляр районы Викимилектә

Административ үҙәге — Кизляр (район составына инмәй).

«Кизляр районы»

Географияһы

Кизляр районы Дағстан республикаһының төньяҡ өлөшөндә урынлашҡан. Ул көнбайышта һәм төньяҡта Тарумовский районы, көньяҡта — Бабаюрт, көнбайышта — Чечен Республикаһы, көнсығыштан — Каспий диңгеҙе менән сиктәш

Кизляр райроны территорияһы Каспий буйы уйһыулығында, Терек йылғаһы тамағында һәм уның ҡылымдары янында урынлашҡан. Бындай географик хәле уның ланшафтында һәм үҫемлектәр донъяһында сағыла.

Терек йылғаһы

Таловка йылғаһы

Ландшафты болонло дала тибында, бында һаҙлы участкалар, шулай уҡ сүл тупраҡлы участкылар бар. Майҙаны — 3047 км².

Уйһыу һаҙ участкаларында ҡамыш әрәмәлектәре бар.

Хайуандар донъяһында: һөйрәлеүсәләр (гҡара йылан), ҡоштар (фазан, ҡырағай өйрәк, һ. б.), имеҙеүселәр (камыш бесәйе, ҡарһаҡ, ҡырағай ҡабан, ондатра, ялман) — бар.

Йылғаларында һәм Каспий диңгеҙендә бикре, севрюга, белуга, ҡара һырт, вобла, сазан, йәйен, суртан, һыла һ. б. балыҡтар бар.

Айырыуса һаҡланған тәбиғәт территориялары

• Федераль әһәмиәттәге дәүләт тәбиғәт заказнигы «Аграханский»^[3].

Тарих

Кизляр районы 1920 йылда барлыҡҡа килә, 22 февраль 1938 йыл-22 март 1944 йыл Орджоникидзе крайы Кизляр округы составында була.22 март 1944 йыл — 9 ғинуар 1957 йыл — Грозный өлкәһе составына ҡушыла . 9 ғинуар, 1957 йыл - Дағстан АССР-ы составына тапшырыла.

РСФСР Юғары Советы Президиумының Указы буйынса 1963 йылда Кизляр районынаТарумовский районы ҡушыла. 1965 йылдың мартында Кизляр һәм Тарумовский райондары элекке сиктәренә кире ҡайтарыла.

Халыҡ

Рәсәй Хөкүмәтенең Иҡтисадты үҫтереү министрлығының күҙаллауы буйынса район халҡының һаны түбәндәгесә буласаҡ:

• 2024 — 77,28 мең кеше
• 2035 — 85,62 мең кеше

2010 йылда Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡтың милли составы:

Халыҡтар	Иҫәбе, кеше	Бөтә өлөшө халыҡ, %
аварҙар	371 31	46,62 %
* ысын аварҙар	298 31	46,51 %
* дидойца (цеза)	63	0,09 %
* ахвахец	5	0,01 %
* андиец	5	0,01 %
даргиндар	13 092	19,46 %
рус	294 8	12,33 %
нуғайҙар	220 3	4,79 процент
лакиҙар	361 2	3,51 %
лезгиндар	283 2	3,39 %
әзербайжандар	1 584	2,35 %
табасаран	032 1	1,53 процент
рутулдар	1 023	1,52 %
ҡумыҡтар	909	1,35 %
цахурҙар	671	1,00 %
чечендар	449	0,67 %
агулдар	183	0,27 %
әрмәндәр	164	0,24 %
башҡалар	490	0,73 %
күрһәтеү	161	0,24 %
барыһы	287 67	100,00 %

Бөтөрөлгән тораҡ пункттары

Акайкино, Бессарабия, Бирючка, Бутылкино, Ларин исемендәге ауыл, Росламбейчик, Чаканный, Шелковский.

Иҡтисад

Кизляр районының төп иҡтисады — ауыл хужалығы:

1. Йыл әйләнәһенә көтөүҙәге малсылыҡ.

2. Балыҡсылыҡ.

3. Йөҙөм үҫтереү^[4].

4. Иген культураларын үҫтереү таралған, мәҫәлән, дөгө, баҡса, йәшелсә культуралары үҫтереү.

Дин

• Күпселек ауылдарҙа мәсет бар.
• Православие ҡорамдары райондың Владикавказ һәм Махачка епархияһының Кизляр мәнфәғәтенә инә.