Могилёв

Могилёв (рус. Могилёв, бел. Магілёў, пол. Mohylew, лит. Mogiliavas) — Беларусия ҡалаһы, Могилёв өлкәһенең административ үҙәге. Могилёв өлкәһенең мәҙәниәт һәм иҡтисад үҙәге. Ҡалала Химволокно, Лифтмаш, Строммаш һәм башҡа ойошмалар урынлашҡан.

Могилёв
бел. Магілёў
Байраҡ[d]	Герб[d]
Рәсми атамаһы	Магілёў
Латинизация белорусского языка (система 2007 года)	Mahilioŭ
Гимн	Q6485193?
Дәүләт	Беларусь
Административ үҙәге	Могилёвская область[d]
Административ-территориаль берәмек	Могилёвская область[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+3:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан	Днепр
Хөкүмәт башлығы	Студнев, Александр Викторович[d][1]
Халыҡ һаны	352 896 кеше (1 ғинуар 2025)[2]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	192 метр
Туғандаш ҡала	Бардеёв[3][4], Клайпеда[d][5], Вийёрбан[d][6], Влоцлавек[d], Габрово[d][7][8], Шымкент, Айзенах[9][10], Крагуевац[11], Звенигород[d][12], Вологда, Брянск[13], Красноярск[14], Пенза[15][16], Нанкин[17][18], Чжэнчжоу[d][19][20], Виттенберг[21][22], Тула[23], Тәбриз[24], Сумғайыт[25], Соколиная Гора[d][26], Омск[27][28], Керчь[d][29], Чанша[d][30] һәм Бурса[31]
Сиктәш	Могилёвский район[d]
Майҙан	119 км²
Почта индексы	212000–212999
Һәйкәлдәр исемлеге	Cultural heritage monuments in Mahilioŭ[d]
Иң тәүге яҙма ваҡыты	1267
Страница на сайте Глобус Беларуси	globustut.by/mogilev/ind…
Урындағы телефон коды	+375 222
Категория для почётных граждан субъекта	Категория:Почётные граждане Могилёва[d]
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы	Категория:Похороненные в Могилёве[d]
Могилёв Викимилектә

Халыҡ һаны — 300 мең тирәһе кеше. Ҡалала 40 мәктәп, 4 лицей, 3 университет (Машиналар төҙөү, Технология, Педагогия) бар.

Тарихы

1812 йылғы һуғыш

Солтановкалағы һәйкәл

Рус ғәскәренең байрағы һәм литавраһы, 1812 йыл, Могилёв музейының экспозицияһы.

1812 йылдың 12 июнендә 600 меңлек Наполеон ғәскәре Рәсәйгә баҫып инә. Өс тапҡыр артыҡ һанлы дошмандан урыҫ ғәскәре сигенә башлай. 11 июлдә, Могилёвтан 12 км көньяҡ-көнбайыштараҡ, Салтановка һәм Фатово ауылдары араһында, генерал-лейтенант Николай Раевский етәкселегендәге 7-се пехота корпусы Луи Даву етәкләгән француз ғәскәренә ҡаршы Салтановка янындағы һуғышты башлай. Рәсәй империяһы армияһы (1812 йыл) 2-се Көнбайыш армияһының күпселек көсөн Днепр йылғаһы аша йөҙөп сығыуын француздарҙан ситкә йүнәлдереү өсөн, урыҫ ғәскәрҙәре француздар менән ҡапма-ҡаршы һуғыш башларға мәжбүр булалар.

Беренсе бөтә донъя һуғышы

Беренсе бөтә донъя һуғышы ваҡытында (август 1915 — ноябрь 1917) Юғары башкомандующий ставкаһы урынлашҡан ҡалала Рәсәй императоры Николай II йәшәгән.

Икенсе бөтә донъя һуғышы

Смоленск бәрелеше (1941)

Бөйөк Ватан һуғышы хроникаһы/1941 йылдың 26 июле. 35-се һуғыш көнө, 26 июлдә совет ғәскәрҙәре Могилёвты ҡалдыра (ҡарағыҙ «Могилёвты һаҡлау»).

Билдәле шәхестәре

• Зайцев Александр Николаевич (1951), ғалим-инженер-механик. 1994 йылдан Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1993), профессор (1999). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004) һәм Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2011)^[32][33].

Иҫтәлекле урындары

• Ленин урамы, Европаның 18-се быуат стиленда төҙөлгән.
• Театр, 19-сы быуатта төҙөлгән.

Туғандаш ҡалалары

1. Шымкент, Ҡаҙағстан
2. Виллербан, Франция
3. Пенза, Рәсәй
4. Тула, Рәсәй
5. Киреч, Украина
6. Бардейов, Словакия
7. Габрово, Болгария
8. Клайпеда, Литва
9. Влоцлавек, Польша
10. Айзенах, Германия
11. Крагуевац, Сербия
12. Звенигород, Рәсәй
13. Сумғәйет, Әзербайжан
14. Николаев, Украина
15. Тәбриз, Иран
16. Тубыл, Рәсәй

Халҡы

1840[34]	1897[35]	1959[36]	1970[37]	1979[38]	1989[39]	2009[40]
23 103	43 119	121 712	202 314	290 361	359 188	358 279

Милли состав (2009): беларустар — 87,4 %, урыҫтар — 7,3 %, украиндар — 1,1 %.^[41]

Географияһы

Климаты

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек
Абсолют максимум, °C	{{{Янв_а_макс}}}	12,9	19,8	29,1	32,0	33,0	36,3	36,8	30,6	25,5	14,5	10,9
Абсолют минимум, °C	{{{Янв_а_мин}}}	−34,7	−35	−17,7	−4,4	−0,7	3,0	0,9	−4,8	−14,8	−23,5	−33,4