Варшава Килешеүе Ойошмаһы

Варшава килешеүе (Дуҫлыҡ, теләктәшлек һәм үҙ-ара ярҙам тураһында килешеү) 1955 йылдың 14 майында ҡабул ителгән документ. Был документ Советтар Союзы етәкселегендә Европалағы социалистик илдәрҙең хәрби союзына (Варшава Килешеүе Ойошмаһы-Организации Варшавского договора ,ОВД), 36 йыл дауамында донъяла йәшәп килгән ике полюслы тәртипкә нигеҙ һала (биполярный мир). Был килешеү Германия Федератив Республикаһының НАТО-ға ҡушылыуына яуап итеп төҙөлә (союзниктар килешеүе буйынса, һуғыштан һуң Германия нейтраль статус һаҡларға тейеш була)^{[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10]}.

Варшава Килешеүе Ойошмаһы
Герб
Нигеҙләү датаһы	14 май 1955
Ҡыҫҡаса атамаһы	ОВД, WTO, 华约, 華約, ОВД, АВД, OTV, VMT һәм ՎՊԿ
Кем хөрмәтенә аталған	Варшава килешеүе[d]
Рәсми тел	урыҫ теле, Немец теле, поляк теле, Венгр теле, чех теле, Румын теле һәм Болгар теле
Девиз тексы	Union of peace and socialism, Unie míru a socialismu һәм Союз мира и социализма
Штаб-фатирҙың урынлашыуы	Мәскәү, СССР
Хеҙмәткәрҙәр	7300 кеше
Нигеҙендәге текст	Варшава килешеүе[d]
Ҡулланылған тел	урыҫ теле, Немец теле, поляк теле, Венгр теле, чех теле, словак теле, Румын теле һәм Болгар теле
Ғәмәлдән сыҡҡан дата	1 июль 1991
Командир	Конев Иван Степанович, Гречко Андрей Антонович, Якубовский Иван Игнатьевич, Куликов Виктор Георгиевич һәм Лушев Пётр Георгиевич
Ҡапма-ҡаршыһы	НАТО
Варшава Килешеүе Ойошмаһы Викимилектә

Варшава килешеүе илдәре картаһы

Был килешеү 1955 йылдың 14 майында Варшавала үткән Европала тыныслыҡ һәм хәүефһеҙлек тәьмин итеү буйынса Европа дәүләттәре кәңәшмәһендә Албания Халыҡ Социалистик Республикаһы, Болгария Халыҡ Республикаһы, Венгрия Халыҡ Республикаһы, ГДР, Польша Халыҡ Республикаһы, Румыния Социалистик Республикаһы, СССР һәм Чехословакия етәкселәре тарафынан төҙөлә.

1985 йылда Варшава Килешеүе Ойошмаһы Хәрби Көстәрендә — 7 562 987 хеҙмәткәр, 1990 йылда — 6 960 700 хеҙмәткәр була.

Килешеү 1955 йылдың 5 июнендә көсөнә инә, 1985 йылдың 26 апрелендә элекке килешеүҙең ваҡыты үткәндән һуң, тағы 20 йылға оҙайтыла.

1989—1990 йылдарҙа Үҙәк һәм Көнсығыш Европа илдәрендә коммунистик режимдар юҡҡа сыҡҡас, Варшава Килешеүе Ойошмаһын һаҡлап алып ҡалыу мөмкин булмай. 1991 йылдың 25 февралендә Варшава килешеүенә ингән илдәр хәрби берләшмәгә ингән берәмектәрҙе бөтөрөргә ҡарар итә, 1991 йылдың 1 июлендә Прагала был Килешеүҙе тулыһынса ғәмәлдән сығарыу тураһында Протоколға ҡул ҡуя^[11].

Ойошмаға ингән илдәр

Был ойошмаға һигеҙ социалистик ил ингән:

Республика	Хакимлыҡ итеүсе партия
СССР	Советтар Союзы Коммунистар партияһы (КПСС) (элек РСДРП, РСДРП(б), РКП(б), ВКП(б))
СРР	Румын Коммунистар партияһы рум. Partidul Comunist Român
НРБ	Болгар Коммунистар партияһы болг. Българска комунистическа партия
ПНР	Поляк Берләшкән эшселәр партияһы пол. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
ГДР	Германия Социалистик берҙәм партияһы нем. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands
ЧССР	Чехословакия Коммунистар партияһы чех Komunistická strana Československa
ВНР	Венгр Социалистик эшселәр партияһы ерская социалистическая рабочая партия мадьярса  Magyar Szocialista Munkáspárt
НСРА	Албан хеҙмәт партияһы алб. Partia e Punës e Shqipërisë (идеологик килешмәүсәнлек арҡаһында блоктан сыға (1961); формаль рәүештә 1968 йылдың сентябрендә — «Дунай» операцияһынан һуң — сыға)

Килешеү шарттары

Килешеү преамбула һәм 11 статьянан тора. Килешеү шарттарына һәм Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы уставына яраҡлы, Варшава Килешеүе дәүләттәре халыҡ-ара мөнәсәбәттәрҙә көс ҡулланыуҙан баш тартырға тейеш, ниндәй ҙә булһа дәүләт был килешеүгә ингән берәй дәүләткә һөжүм иткән хәлдә, килешеүгә ингән илдәр бар мөмкинлегенән сығып, союздашына ярҙам итергә, хатта хәрби көстәр ҡулланырға ла хоҡуҡлы була.

Етәксе органдар

• Политик консультатив комитет (ПКК) — ойошманың юғары коллектив органы. Консультациялар һәм Варшава Килешеүе ойошмаһы эшмәкәрлегенә ҡағылышлы мәсьәләләрҙе ҡарау өсөн булдырылған.
• Берҙәм хәрби көстәренең берҙәм командованиеһы (ОКВС) — хәрби көстәрҙең үҙ-ара хәрби хеҙмәттәшлеген тәьмин итеү һәм Варшава Килешеүе ойошмаһы илдәренең оборонаһын нығытыу өсөн булдырылған.
• Штаб (штаб-квартира) — ойошманың штабы Мәскәүҙә урынлаша.

Ойошманың хәрби етәкселәре

Союздаш ғәскәрҙәрҙең һәм уларҙың яуаплылығы зоналары һаны. Ҡыҙыл төҫ— Варшава Килешеүе илдәре, күк төҫ — NATO илдәре

Варшава Килешеүе илдәренең Берҙәм хәрби көстәре баш командующийҙары

• 1955—1960 — И. С. Конев — Советтар Союзы маршалы,
• 1960—1967 — А. А. Гречко — Советтар Союзы маршалы,
• 1967—1976 — И. И. Якубовский — Советтар Союзы маршалы,
• 1977—1989 — В. Г. Куликов — Советтар Союзы маршалы,
• 1989—1991 — П. Г. Лушев — армия генералы.

Варшава Килешеүе илдәренең Берҙәм хәрби көстәре штабы начальниктары

• 1955—1962 — А. И. Антонов — армия генералы,
• 1962—1965 — П. И. Батов — армия генералы,
• 1965—1968 — М. И. Казаков —армия генералы,
• 1968—1976 — С. М. Штеменко —армия генералы,
• 1976—1988 — А. И. Грибков — армия генералы,
• 1989—1991 — В. Н. Лобов —армия генералы.

Айырым билдәләре

• 
  Тыныслыҡ һәм социализм союзы
• 
  Ҡорал буйынса берҙәмлек, «За дальний поход на ЮГ» (1970 йыл)
• 
  ЩИТ-72 Берләштерелгән күнегеүҙәр (1972 йыл)
• 
  Варшава килешеүен ойоштороуға 25 йыл (1980 йыл)
• 
  Варшава килешеүе Хәрби-һауа көстәре
• 
  Болгарияла ЩИТ-82 Берләштерелгән күнегеүҙәр
  (1982 г.)
• 
  Варшава килешеүен ойоштороуға 30 йыл (1985 йыл)