цяжкае парушэньне правілаў вядзеньня войнаў From Wikipedia, the free encyclopedia
Вае́ннае злачы́нства — парушэньне законаў вайны, якое цягне за сабой крымінальную адказнасьць за такія дзеяньні, як наўмыснае забойства грамадзянскіх асоб альбо наўмыснае забойства ваеннапалонных, катаваньні, захоп закладнікаў, неапраўданае зьнішчэньне грамадзянскай маёмасьці, падман шляхам вераломства, сэксуальны гвалт ваеннага часу, марадэрства.
Падкляса ад | лютасьць, violation of international humanitarian law |
---|---|
Частка больш агульнага | вайна |
Асноўны рэгулюючы тэкст | Гаагскія канвенцыі і дэкларацыі (1899 і 1907) |
Практыкуецца | ваенны злачынец |
Мае сьпіс | list of war crimes |
Асоба, якая зьяўляецца часткай каманднай структуры, якая аддае загад аб любой спробе зьдзяйсьненьня масавых забойстваў, уключаючы генацыд (людабойства) або этнічную чыстку, не падаючы літасьці; нягледзячы на капітуляцыю, прызыў дзяцей на ваенную службу й грэбаваньне юрыдычнымі адрозьненьнямі ў дачыненьні да суразьмернасьці й ваеннай неабходнасьці зьяўляецца ваенным злачынцам[1]. У канцы XX і пачатку XXI стагодзьдзя міжнародныя суды экстрапалявалі й вызначылі дадатковыя катэгорыі ваенных злачынстваў, якія ўжываюцца да грамадзянскай вайны.[2]
Вызначэньне тэрміна ваеннае злачынства дадзена ў частцы 2 артыкула 8 Рымскага статута Міжнароднага крымінальнага суда[3], згодна зь якім да ваенных злачынстваў адносяцца:
а) сурʼёзныя парушэньні Жэнеўскіх канвэнцыяў ад 12 жніўня 1949 году, а менавіта любое з наступных дзеяньняў супраць асоб або маёмасьці, якія ахоўваюцца згодна з палажэньнямі адпаведнай Жэнеўскай канвэнцыі:
- наўмыснае забойства;
- катаваньні або бесчалавечнае абыходжаньне, уключаючы біялягічныя экспэрымэнты;
- наўмыснае прычыненьне моцных пакут або сурʼёзных цялесных пашкоджаньняў або шкоды здароўю;
- незаконнае, бессэнсоўнае і маштабнае зьнішчэньне і прысваеньне маёмасьці, не выкліканае ваеннай неабходнасьцю;
- прымус ваеннапалоннага або іншага ахоўнага асобы да службы ва Ўзброеных сілах непрыяцельскай дзяржавы;
- наўмыснае пазбаўленьне ваеннапалоннага або іншага ахоўнага асобы права на справядлівае і нармальнае судаводзтва;
- незаконная дэпартацыя або перамяшчэньне або незаконнае пазбаўленьне волі;
- узяцьце закладнікаў;
б) іншыя сурʼёзныя парушэньні законаў і звычаяў, якія ўжываюцца ў міжнародных узброеных канфліктах ва ўстаноўленых рамках міжнароднага права, а менавіта любое з наступных дзей:
- наўмысныя напады на грамадзянскае насельніцтва як такое або асобных грамадзянскіх асоб, якія не прымаюць непасрэднага ўдзелу ў ваенных дзеяньнях;
- наўмысныя напады на грамадзянскія абʼекты, гэта значыць абʼекты, якія не зьяўляюцца ваеннымі мэтамі;
- наўмыснае нанясеньне ўдараў па пэрсанале, абʼектах, матэрыялах, падразьдзяленьнях або транспартных сродках, якія ўдзельнічаюць у аказаньні гуманітарнай дапамогі або ў місіі па падтрыманьні міру ў адпаведнасьці са Статутам Арґанізацыі Абʼяднаных Нацыяў, пакуль яны маюць права на абарону, якой карыстаюцца грамадзянскія асобы або грамадзянскія абʼекты па міжнароднаму праву ўзброеных канфліктаў;
- наўмыснае зьдзяйсьненьне нападу, калі вядома, што такі напад зьявіцца прычынай выпадковай гібелі або калецтва грамадзянскіх асоб або шкоды грамадзянскіх абʼектах або шырокага, доўгатэрміновага і сурʼёзнага шкоды навакольнага прыродным асяродзьдзі, які будзе відавочна несувымерны з канкрэтным і непасрэдна чаканым агульным ваенным перавагай;
- напад на неабароненыя і якія не зьяўляюцца ваеннымі мэтамі места, вёскі, жыльля або будынка або іх абстрэл з ужываньнем якіх бы там ні было сродкаў.
— Рымскі статут Міжнароднага крымінальнага суда
У сьнежні 2017 году ў Рымскі статут Міжнароднага крымінальнага суда (МКС) ААН былі ўнесены наступныя дзеяньні, якія будуць клясыфікавацца як ваенныя злачынствы[4]:
- Выкарыстаньне біялягічнай або таксіннага зброі;
- Выкарыстаньне ўзбраеньняў, чые дзівяць элемэнты немагчыма выявіць з дапамогай рэнтґенаўскага выпраменьваньня;
- Выкарыстаньне асьляпляльнай лазернай зброі.
Зьдзяйсьненьне любой зь дзей, адзначаных у пункце 1 як забароненыя, зьяўляецца ваенным злачынствам, а асобы, іх зьдзейсьнілі, зьяўляюцца ваеннымі злачынцамі.
Міжнародным правам ўстаноўлена ня толькі асабістая адказнасьць за ваенныя злачынствы, але таксама і камандная адказнасьць. Артыкул 86 i пратакола да Жэнеўскіх канвэнцыяў 1949 году сьцьвярджае, што камандзір нясе адказнасьць за парушэньні канвэнцыяў падначаленымі ў тым выпадку, калі ён ведаў пра магчымасьць зьдзяйсьненьня імі злачынстваў, але не прыняў неабходных мер для іх прадухіленьня.
Да ваенных злачынстваў недастасоўны тэрмін даўнасьці (Канвэнцыя аб неўжывальнасьці тэрміну даўнасьці да ваенных злачынстваў і злачынстваў супраць чалавецтва, ААН 1968; Эўрапейская канвэнцыя аб неўжывальнасьці тэрміну даўнасьці да злачынстваў супраць чалавецтва й да ваенных злачынстваў, 1974).
Для таго, каб не ствараць асобны трыбунал для кожнага канфлікту, у 1998 годзе было вырашана стварыць Міжнародны крымінальны суд, у кампэтэнцыі якога знаходзяцца ваенныя злачынствы, для якіх вызначана ўнівэрсальная юрысдыкцыя[5].
Як абвяшчае прысуд Нюрнбэрґскага трыбунала, міжнародныя канвэнцыі ня могуць быць шчылінай для сыходу злачынцаў ад адказнасьці (недалучэньне ў тым ліку). Пачынаючы з XVIII стагодзьдзя разьвіваліся прынцыпы, заснаваныя на пункце гледжаньня, «што забіваць безабаронных людзей або наносіць ім шкоду супярэчыць ваеннай традыцыі». Хоць гаворка ідзе пра ваеннапалонных, неабходнасьць гуманнага звароту распаўсюджваецца на любое мірнае насельніцтва ва ўзброеных канфліктах любога характару[6].
Крымінальны кодэкс Беларусі 1999 году зьмяшчаў главу 18 «Ваенныя злачынствы і іншыя парушэньні законаў і звычаяў вядзеньня вайны», што налічвала 7 артыкулаў (132—138): 1) вербаваньне, навучаньне, фінансаваньне і выкарыстаньне наёмнікаў; 2) наёмніцтва, 3) прымяненьне зброі масавага паражэньня; 4) парушэньне законаў і звычаяў вайны; 5) злачынныя парушэньні нормаў міжнароднага гуманітарнага права падчас узброеных канфліктаў; 6) бязьдзейнасьць або злачынны загад падчас узброенага канфлікту; 7) незаконнае карыстаньне знакамі пад аховай міжнародных дамоваў. Вербаваньне, забесьпячэньне і выкарыстаньне наймітаў мела карацца пазбаўленьнем волі на тэрмін ад 7 да 15 гадоў (артыкул 132). За само наёмніцтва прадугледжвалася зьняволеньне ад 3 да 7 гадоў (артыкул 133). За прымяненьне зброі масавага паражэньня — ад 10 да 25 гадоў, пажыцьцёвае зьняволеньне або сьмяротная кара (артыкул 134)[7].
Да парушэньняў законаў і звычаяў вайны залічалі:
За парушэньне нормаў міжнароднага гуманітарнага права падчас узброенага канфлікту прадугледжвалася пазбаўленьне волі ад 5 да 20 гадоў. Да ліку такіх парушэньняў адносілі:
Ад 5 да 15 гадоў зьняволеньня прадугледжвалася за наўмыснае непрыняцьце начальнікам і службоўцам у межах сваіх паўнамоцтваў усіх магчымых захадаў для спыненьня злачынстваў, што ўчыняюцца падначаленым, і для іх прадухіленьня пры падрыхтоўцы падначаленым. Ад 5 да 20 гадамі зьняволеньня мелі пакараць за загад начальнікам і службоўцам падначаленаму «не пакідаць нікога жывым» і за распараджэньне аб учыненьні іншых ваенных злачынстваў (артыкул 137). Урэшце, ад 2 да 4 гадоў абмежаваньня волі і да 3 гадоў яе пазбаўленьня прадугледжвалі за карыстаньне дзяржаўным сьцягам і дзяржаўнымі адрозьненьнямі праціўніка, нэўтральнай дзяржавы, сьцягам і знакам міжнароднай арганізацыі, а таксама наўмыснае выкарыстаньне насуперак міжнародным дамовам эмблемаў Чырвонага Крыжа, Чырвонага Паўмесяца і Чырвонага Крышталя, як і знакаў культурных каштоўнасьцяў (артыкул 138)[7].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.