Інстытут філязофіі

Інстытут філязофіі — установа Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, заснаваная ў сакавіку 1931 году.

Інстытут філязофіі
Абрэвіятура	ІФЗ
Дата ўтварэньня	19 сакавіка 1931 (94 гады таму)[1]
Тып	дасьледчая
Юрыдычны статус	дзяржаўная ўстанова
Мэта	дасьледаваньні ў галіне філязофіі
Месцазнаходжаньне	Менск, Першамайскі раён, вул. Сурганава, д. 1, корп. 2
Афіцыйныя мовы	беларуская, расейская
Кіраўнік	Анатоль Лазарэвіч
Намесьнік дырэктара па навуковай рабоце	Андрэй Дудчык
Навуковы сакратар	Міхаіл Завадзкі[2]
Матчына кампанія	Нацыянальная акадэмія навук Беларусі
Сайт	philosophy.by/by
Колішняя назва	Інстытут філязофіі, савецкага будаўніцтва і права (1935—1938 гады), Інстытут філязофіі і права (1947—1958 і 1965—1999 гады)

На 2018 год напрамкамі дзейнасьці Інстытуту былі: фундамэнтальныя дасьледаваньні ў галіне тэорыі і мэтадалёгіі прыродазнаўчага і грамадзка-гуманітарнага пазнаньня, філязофскай антрапалёгіі, грамадзкай экалёгіі, этыкі, эстэтыкі, філязофіі культуры і рэлігіі, філязофскіх праблемаў глябалізаваньня і інтэграцыі. Ажыцьцяўлялася: 1) распрацоўка інавацыйных стратэгіяў грамадзкага, духоўна-культурнага і навуковага разьвіцьця, станаўленьня інфармацыйнага грамадзтва і гаспадаркі ведаў; 2) грамадзка-гуманітарная экспэртыза надзённых зьяваў грамадзка-гаспадарчага, культурнага і духоўнага жыцьця; 3) вывучэньне і абагульненьне дасягненьняў айчыннай і замежнай філязофскай думкі і спрыяньне найбольш поўнаму іх выкарыстаньню ў навучаньні і грамадзкім вяшчаньні. Таксама Інстытут аказваў наступныя паслугі:

• арганізацыя спэцыялізаваных навукова-практычных (іміджавых) канфэрэнцый, семінараў зь міжнародным удзелам, семінараў зь міжнародным удзелам у інтарэсах мерапрыемстваў, арганізацый, дыпляматычных місій;
• падрыхтоўка іміджавых выданьняў;
• павышэньне інфармацыйнай і арганізацыйнай культуры кіраўнікоў і спэцыялістаў прадпрыемстваў;
• аўдыт сацыяльна-псыхалягічнага клімату і арганізацыйнай культуры на прадапрыемстве;
• экспэртыза рэклямы і публікацый у СМІ, заснаваная на працэдурах сэміялягічнага аналізу і маральна-эстэтычных крытэрах;
• падрыхтоўка абагульняльных (дайджэстных) і аналітычных публікацый;
• фармаваньне метапрадметных кампетэнцый сродкамі вучэбна-мэтадычнага комплекса «Філязофія ў школе»;
• праграма дадатковай адукацыі «Зялёнае Сонца»^[3].

Будова

На 2018 год Інстытут філязофіі ўлучаў:

• 3 цэнтры — 1) філязофска-мэтадалягічных і кампаратыўных дасьледаваньняў, 2) філязофска-мэтадалягічных і міждысцыплінарных дасьледаваньняў, 3) філязофскіх праблем сацыяльнай дынамікі^[4];
• Рэспубліканскі цэнтар фундамэнтальнай і практычнай філязофіі;
• 4 сумесныя падразьдзяленьні — 2 філіі катэдраў Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту (філязофіі і мэтадалёгіі навукі ды паліталёгіі), катэдра-лябараторыя сацыяльна-гуманітарнай экспэртызы ў сфэры навукі і адукацыі (сумесна зь Інстытутам сацыяльна-гуманітарнай адукацыі БДЭУ), беларуска-кітайскі цэнтар філязофіі і культуры (сумесна зь Ліннаньскім пэдагагічным унівэрсытэтам, правінцыя Гуандун)^[5].

Мінуўшчына

19 сакавіка 1931 году Беларуская акадэмія навук заснавала Інстытут філязофіі, у якім адразу зьявілася асьпірантура. У 1935 годзе яго аб’ядналі зь Інстытутам савецкага будаўніцтва і права ў Інстытут філязофіі, савецкага будаўніцтва і права (ІФСБП). У 1936 годзе ІФСБП увайшоў у склад Аддзяленьня грамадзкіх навук АН БССР. У сакавіку 1938 году інстытут зачынілі ў ходзе савецкіх рэпрэсіяў у Беларусі. З 1946 году ў Акадэміі навук БССР існаваў сэктар філязофіі. 1 ліпеня 1947 годзе ў АН БССР стварылі Інстытут філязофіі і права (ІФП). У 1958 годзе вярнулі назву Інстытут філязофіі праз аддзяленьне і ператварэньне сэктара дзяржавы і права ў Аддзел прававых навук АН БССР. У 1965 годзе зноў атрымаў назву ІФП праз улучэньне ў яго склад аддзелу прававых навук. За савецкім часам у Інстытуце выдалі працы: «Дыялектычны матэрыялізм як мэтадалёгія прыродазнаўчанавуковага пазнаньня» (1965), Зьміцер Шыраканаў «Узаемасувязь катэгорыяў дыялектыкі» (1969), «Гісторыя дзяржавы і права Беларускай ССР» (у 2 тамах, 1970 і 1976), «Нарысы гісторыі філязофскай і сацыялягічнай думкі Беларусі (да 1917 г.)» (1973), Альфрэд Майхровіч «Беларускія рэвалюцыйныя дэмакраты» (1977), Сямён Падокшын «Філязофская думка эпохі Адраджэньня ў Беларусі» (1990). Таксама ў Інстытуце працавалі: акадэмікі Сямён Вальфсон (1-ы кіраўнік), Віталь Сербента, Казімер Буслаў (4-ы кіраўнік) і Георгі Аляксандраў, сябры-карэспандэнты Іван Ільлюшын (2-і кіраўнік), Іван Лушчыцкі (3-і кіраўнік) і Сьцяпан Маргунскі^[6].

У 1990 годзе на аснове грамадазнаўчых аддзелаў ІФП стварылі Інстытут сацыялёгіі. У 1-й палове 1990-х гадоў выпусьцілі працы: «Помнікі філязофскай думкі Беларусі XVII — першай паловы XVIII ст.» (1991), «Прававая рэформа: павышэньне дзейснасьці заканадаўства» (1992), «Стэрэатыпы і дынаміка мысьленьня» (1993) і Ўладзімер Слабажанін «Земскае самакіраваньне на Беларусі (1905—1917 гг.)» (1994). На 1998 год у інстытуце існавалі сэктар сацыяльнай экалёгіі і 8 аддзелаў: 1) лёгікі і мэтадалёгіі навуковага пазнаньня (з сэктарам філязофскіх праблемаў прыродазнаўства і тэхнікі, 2) філязофскіх праблемаў чалавека, 3) філязофскіх праблемаў міжнацыянальных і міжнародных дачыненьняў, 4) гісторыі філязофіі, 5) тэорыі і гісторыі дзяржавы і права, 6) дзяржаўнага права і кіраваньня, 7) працоўнага і гаспадарчага права, 8) сельскагаспадарчага і экалягічнага права. У Інстытуце працавалі акадэмік Зьміцер Шыраканаў (кіраўнік з 1988 году да 1994 году)^[7] і сябры-карэспандэнты Альфрэд Майхровіч (кіраўнік з 1994 году да 2004 году), Антон Савасьцюк, Віктар Семянкоў, Мікалай Сторажаў і Віктар Шабайлаў^[6]. 9 ліпеня 1999 году Прэзыдыюм Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (НАНБ) зацьвердзіў Пастанову № 66 аб вяртаньні назвы Інстытут філязофіі і вылучэньні зь яго Інстытуту дзяржавы і права. Адначасна Інстытут філязофіі ўвайшоў у склад Аддзяленьня гуманітарных навук і мастацтваў НАНБ.

Кіраўнікі

• Сямён Вальфсон (1931—1938)
• Іван Ільлюшын (1947—1951)
• Іван Лушчыцкі (1951—1956)
• Казімер Буслаў (1956—1972)
• Яўген Бабосаў (1977—1989)
• Зьміцер Шыраканаў (1989—1994)
• Альфрэд Майхровіч (1994—2004)
• Васіль Новікаў (2004—2008)
• Анатоль Лазарэвіч (з 2008 году)