Адам Шэмеш

Адам Казімеравіч Шэмеш (1808, Слуцкі павет, цяпер Беларусь — 1864, Менск, цяпер Беларусь) — беларускі жывапісец-партрэтыст і мастацтвазнаўца.

Адам Шэмеш
Аўтапартрэт
Імя пры нараджэньні	Адам Казімеравіч Шэмеш
Дата нараджэньня	1808
Месца нараджэньня	Слуцкі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	[[0 Памылка ў назьве месяца: 0.]] 1864
Месца сьмерці	Менск, Паўночна-Заходні край, Расейская імпэрыя
Адукацыя	Віленскі ўнівэрсытэт (1831)
Месца вучобы	Віленская мастацкая школа[d] (1831)[1]
Занятак	партрэтыст
Жанры	малярства і партрэтнае маляваньне[d][1]
Плынь	рамантызм
Працы	партрэты Станіслава Манюшкі, Уладзіслава Сыракомлі, Евы Фялінскай, Тэклі Янушкевіч
Пад уплывам	Ян Рустэм
Уплыў на	Ян Дамель, Валенці Ваньковіч і Міхаіл Кулеша
Адам Шэмеш у Вікісховішчы

Стварыў партрэты беларускага кампазытара Станіслава Манюшкі і пісьменьніка Ўладзіслава Сыракомлі. Таксама ствараў гістарычныя і побытавыя карціны, а таксама на рэлігійныя тэмы. Аўтар артыкулаў «Успаміны пра Віленскую мастацкую школу» і «Ўспаміны пра Дамеля»^[2], якія выйшлі ў віленскім часопісе «Атэнэюм» у 1840-я гады.

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў шляхецкай сям'і^[3]. У 1826—1831 гадох атрымаў мастацкую асьвету ў Віленскім унівэрсытэце^[4], пры якім дзейнічала школа Яна Рустэма. У 1829 годзе стаў магістрам філязофіі^[3]. Творчасьць была зьвязаная зь Беларусьсю і Летувою. У 1831—1842 гадох працаваў у Менску^[4]. Пісаў патрэты дзеячаў культуры і чыноўнікаў, а таксама рэлігійныя карціны. Рабіў копіі абразоў для цэркваў. Сярод іншага, стварыў побытавыя карціны дробнай шляхты і мяшчанаў^[3]. Ажаніўся з Паўлінай Фялінскай (1819–1843), якая была сястрой варшаўскага архіяпіскага Зыгмунта Фялінскага (1822–1895) і дачкой пісьменьніцы Евы Фялінскай (1793–1859). З жонкай жыў у Бабруйскім павеце.

Партрэт Уладзіслава Сыракомлі.

У 1842 годзе быў асуджаны да ссылкі ў Херсон за супрацьурадавую дзейнасьць. У ссылцы напісаў некалькіў абразоў, у тым ліку ікону Багародзіцы для херсонскага касьцёла сьвятых Пія і Мікалая. Таксама намаляваў партрэт віцэ-губэрнатара Б.І. Пестэля, які дазволіў пераехаць у Саратаў. Адтуль дасылаў нарысы пра сучасную культуру ў віленскія часопісы і газэты. Напісаў там некалькіх гістарычных карцінаў^[3]. У 1843 годзе ягоная жонка памерла пры родах. Цешча забрала нованароджанага з сабой у Вільню.

У 1846 годзе вярнуўся ў Менску, дзе пазнаёміўся з паэтам Уладзіславам Сыракомляй. Напісаў артыкулы пра адраджэньне народнай культуры, гістарычную спадчыну і павучальныя падзеі мінуўшчыны. У віленскім часопісе «Атэнэюм» выйшлі ягоныя артыкулы «Ўспаміны пра Віленскую мастацкую школу» і «Ўспаміны пра Дамеля». Стварыў дэкарацыі да пастаноўкі опэры пісьменьніка Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча і кампазытара Станіслава Манюшкі «Сялянка», прэм'ера якой адбылася ў лютым 1852 году ў Менскім гарадзкім тэатры. Выкарыстоўваў і ў іншых спэктаклях Дунін-Марцінкевіча беларускія народныя строі і прадметы побыту. Да яго за парадамі зьвярталіся мастакі Валенці Ваньковіч і Міхаіл Кулеша^[3].

У 1852 годзе пераехаў у Вільню^[4].

Творчасьць

Партрэт Тэклі Янушкевіч

Напісаў патрэты Станіслава Манюшкі, Евы Фялінскай, Тэклі Янушкевіч і Ўладзіслава Сыракомлі. Выканаў 2 палотны па матывах паэмы Адама Міцкевіча «Пан Тадэвуш» і жывапісныя ілюстрацыі да паэмы «Конрад Валенрод», якія не захаваліся. На пачатку 1840-х гадоў напісаў 2 карціны зь сюжэтамі часоў вялікага князя літоўскага Яна Сабескага^[5].

Памяць

У Менску існавала вуліца Адама Шэмеша.

Літаратура

• Дробаў Л. М. Беларускiя мастакi XIX стагоддзя. ― Мн., 1971.