Антоні Генрых Радзівіл

Антоні Генрых Радзівіл (13 чэрвеня 1775, Вільня — 7 красавіка 1833, Бэрлін) — кампазытар-аматар, сьпявак, мэцэнат. XII ардынат на Нясьвіжы, заснавальнік бэрлінскай лініі Радзівілаў.

Антоні Генрых Радзівіл

Антоні Генрык Радзівіл. Люўр, 1797
Герб «Трубы»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	13 чэрвеня 1775 Вільня
Памёр	7 красавіка 1833 (57 гадоў) Бэрлін
Пахаваны	катэдра Сьвятых Пятра і Паўла
Род	Радзівілы
Бацькі	Міхал Геранім Радзівіл Алена з Пшазьдзецкіх
Дзеці	Фрыдэрык Вільгельм Радзівіл[1], Багуслаў Фрыдэрык Радзівіл[d][1], Эліза Радзівіл[d][2][1], Фердынанд Радзівіл[d][2][1] і Ванда з Радзівілаў[d][2][1]
Дзейнасьць	кампазытар, палітык, службовая асоба, мэцэнат, філянтроп, музыка

Антоні Генрых Радзівіл — адзіны кампазытар, зь якім Ё. В. Гётэ супрацоўнічаў як лібрэтыст, перапрацаваўшы тэкст 1-й часткі сваёй паэмы ў опэрнае лібрэта і дапісаўшы на просьбу кампазытара спэцыяльна для опэры дадатковыя новыя фрагмэнты тэксту^[3].

Біяграфія

Мастак J. H. Schroeder, 1810

Зь нясьвіскай лініі роду Радзівілаў гербу «Трубы», сын Міхала Гераніма, апошняга ваяводы віленскага, і Алены з Пшазьдзецкіх.

Атрымаў добрую хатнюю адукацыю. Дзякуючы сямейнай традыцыі далучэньня да музыкі, ужо ў маладым веку набыў вядомасьць як віялянчэліст. З 1792 навучаўся ў Гётынгенскім унівэрсытэце, аднак у 1794 перабраўся ў Бэрлін.

Антоні і Луіза Радзівілы

У час Напалеонаўскіх войнаў дзейнічаў на карысьць пруска-польскага супрацоўніцтва. Дзякуючы сваяцтву з прускай дынастыяй у 1815 атрымаў пасаду намесьніка польскай аўтаноміі ў межах Прускага Каралеўства — Вялікага Княства Познанскага. Аднак функцыя намесьніка была амаль ганаровай ды не давала практычна ніякага ўплыву на становішча ў аўтаноміі.

У 1796 ажаніўся з дачкой брата караля Прусіі Фрыдрыха ІІ Вялікага — Фрыдэрыкай Даротай Люізай Гагэнцолерн, зь якой меў сыноў Вільгельма Паўла, Фэрдынанда Фрыдэрыка, Багуслава Фрыдэрыка і Ўладзіслава; дачок Элізу Фрыдэрыку Людвіку, Марту, Ванду Аўгусту і Вільгельміну.

Ягоная дачка Эліза Радзівіл(en) была першым каханьнем і нявестай першага нямецкага імпэратара Вільгельма І^[4].

Творчасьць

Аўтар каля трыццаці камэрных вакальных твораў. Асаблівай увагі заслугоўваюць чатыры рамансы на вершы невядомых нямецкіх паэтаў.

Партрэт А. Радзівіла, XIX ст.

Найбуйнейшы твор А. Г. Радзівіла — опэра «Фаўст» на тэкст Ё. В. Гётэ. Геніяльны паэт сам згадзіўся на супрацоўніцтва з кампазытарам у якасьці лібрэтыста. Пачынаючы з прэм’еры ў Бэрліне (1835) опэра доўгі час зь вялікім посьпехам ішла ў тэатрах Нямеччыны, Польшчы, Чэхіі, Ангельшчыны.

На Беларусі фрагмэнты «Фаўста» ўпершыню паказала «Беларуская капэла» у Нясьвіжы (1995), а 20 ліпеня 1999 у Нацыянальным акадэмічным тэатры оперы і балету ў Менску адбылася яе прэм’ера. Спэктакль выклікаў цікавасьць публікі і атрымаў рэзананс у прэсе — на пастаноўку адгукнуліся амаль трыццаць выданьняў, у тым ліку і замежных^[5].

Дадатковыя зьвесткі

• Сьведчаньні пра кампазытарскі талент А. Г. Радзівіла пакінулі Ё. В. Гётэ, К. Цэльтэр і К. Лёвэ, Ф. Шапэн і Р. Шуман, крыху пазьней Ф. Ліст, У. Адоеўскі і іншыя.^[5]
• У 1837 Станіслаў Манюшка вывучаў на занятках з рэктарам Бэрлінскай сьпеўнай акадэміі прафэсарам Карлам Фрыдрыхам Рунгенхагенам радзівілаўскага «Фаўста». Па вяртаньні дадому ў 1844 ён выдаў у Віленскім музычным выдавецтве Ю. Завадзкага асобныя нумары «Фаўста» ў сваёй клявірнай рэдакцыі^[6].