Байкот выбараў

Байко́т вы́бараў — адмова ад галасаваньня на выбарах з боку выбарцаў.

Падобная форма байкоту можа служыць формай палітычнага пратэсту ў выпадках, калі: выбары фальсыфікуюцца; выбарчая сыстэма аддае перавагу пэўнаму кандыдату; орган, які прызначае выбары, нелегітымны; кандыдаты на выбарах вельмі непапулярныя. Там, дзе галасаваньне абавязковае, байкот можа лічыцца дзеяньнем грамадзянскага непадпарадкаваньня; у такім разе байкот можа выражацца ўкіданьнем пустых блянкаў ці галасаваньнем «супраць усіх». Удзельнікамі байкоту могуць быць выбарцы, якія належаць да пэўнага рэгіёну, этнасу, зьяўляцца прыхільнікамі пэўнай палітычнай партыі альбо кандыдата.

На рэфэрэндумах байкот можа зьяўляцца тактыкай галасаваньня супраць вынесенай прапановы: калі для прыняцьця рашэньня патрэбная мінімальная яўка, байкот можа прывесьці да прызнаньня вынікаў рэфэрэндуму нядзейнымі.

Байкатаваньне на ўсеагульных выбарах можа адбывацца з мэтаю дабіцца прызнаньня вынікаў выбараў нелегітымнымі староньнімі назіральнікамі, напрыклад, замежнымі дзяржавамі. Аднак такая тактыка можа стацца і катастрафічнай для байкатуючай стараны. Рэдка калі няўдзел у выбарах прыводзіць да іхняга ануляваньня; часьцей удзельнікі байкоту пазбаўляюцца магчымасьці трапіць ва ўладу^[1].

Асноўныя прыклады байкотаў

Выбары	Яўка (%)	Заўвагі
Парлямэнцкія выбары ў Трынідадзе і Табага 1971 году	33,2
Рэфэрэндум у Паўночнай Ірляндыі 1973 году	58,1	Менш за 1% каталікоў.
Рэфэрэндум у Гаяне 1978 году	70,8	Паводле падлікаў апазыцыі, ад 10% да 14%.
Парлямэнцкія выбары ў Ямайцы 1983 году	2,7	Альтэрнаўныя выбары адбыліся ў 6 з 60 акругаў, дзе яўка склала 55%.
Прэзыдэнцкія выбары ў Буркіна-Фасо 1991 году	27,3
Парлямэнцкія выбары ў Гане 1992 году	28,1
Прэзыдэнцкія выбары ў Тога 1993 году	36,2
Парлямэнцкія выбары ў Банглядэшы ў лютым 1996 году	21,0
Прэзыдэнцкія выбары ў Малі 1997 году	29,0
Парлямэнцкія выбары ў Емэне 1997 году	61,0	Яўка (1993): 84,8%.
Рэфэрэндум у Славаччыне 1997 году	9,5
Парлямэнцкія выбары ў Сэрбіі 1997 году	57,4	Выбары байкатавалі некалькі партыяў, якія асьцерагаліся няроўных умоваў.
Прэзыдэнцкія выбары ў Альжыры 1999 году	60	Прыхільнікі байкоту паведамілі пра 25% яўку.
Прэзыдэнцкія выбары ў Кот-д’Івуары 2000 году	37,4
Парлямэнцкія выбары ў Югаславіі 2000 году	28,8[a]	Байкатавала кіроўная кааліцыя.
Парлямэнцкія выбары ў Гамбіі 2002 году	56,4	Альтэрнатыўныя выбары адбываліся толькі ў 15 з 48 акругаў.
Прэзыдэнцкія выбары ў Чарнагорыі 2002 году	45,9	Выбары не адбыліся.
Прэзыдэнцкія выбары ў Чарнагорыі ў лютым 2003 году	46,6	Выбары не адбыліся.
Прэзыдэнцкія выбары ў Чарнагорыі ў траўні 2003 году	48,4
Прэзыдэнцкія выбары ў Гвінэі 2003 году	86	Паводле ацэнак апазыцыі, меней за 15%.
Парлямэнцкія выбары ў Вэнэсуэле 2005 году	25,3
Парлямэнцкія выбары ў Таляндзе 2006 году	65,2	Байкатавалі ўсе апазыцыйныя партыі Палаты прадстаўнікоў.
Парлямэнцкія выбары ў Джыбуці 2008 году	72,6
Парлямэнцкія выбары ў Тайляндзе 2014 году	65,2	Байкатавала Дэмакратычная партыя.
Парлямэнцкія выбары ў Банглядэшы 2014 году	22,0
Рэфэрэндум у Вугоршчыне 2016 году	44,04	У выніку байкоту 98% удзельнікаў падтрымалі прапанову. 224 тысячы выбарцаў сапсавалі бюлетэні.
Рэфэрэндум у Пуэрта-Рыка 2017 году	23	За дзяржаўнасьць выказаліся 97% выбарцаў.
Рэфэрэндум у Вэнэсуэле 2017 году	41,5	Паводле ацэнак апазыцыі, каля 20%.
Рэфэрэндум у Каталёніі 2017 году	43,03	Байкатавалі апазыцыйныя партыі.
Прэзыдэнцкія выбары ў Вэнэсуэле 2018 году	46,1	Паводле ацэнак апазыцыі, ад 17% да 26%.
Рэфэрэндум у Македоніі 2018 году	36,89	У падтрымку пытаньня выказаліся 94,18% выбарцаў.
Мясцовыя выбары ў Альбаніі 2019 году	23,0	Паводле ацэнак апазыцыі, 15,1%.
Парлямэнцкія выбары ў Сэрбіі 2020 году	48,93

Вынікі

Прааналізаваўшы гібрыдныя рэжымы ў пэрыяд між 1981—2006 рокамі, палітоляг Ен О. Сьміт прыйшоў да высновы, што байкот выбараў апазыцыяй можа пабольшыць шанцу на паразу правячай партыі на будучых выбарах^[2]. Грэгары Ўікс зазначыў, што байкот апазыцыяй выбараў дапамог пратрымацца некаторым аўтарытарным рэжымам у Лацінскай Амэрыцы^[3]. Гэйл Батарф і Дуглас Даян тлумачаць, што байкатаваньні апазыцыяй пры аўтарытарызьме прыводзяць да розных вынікаў, ад зьмены рэжыму да ягонага ўзмацненьня^[4].

Заўвагі

1. У Чарнагорыі.