Васіль Кандзінскі

Васіль Васільевіч Кандзінскі (16 сьнежня 1866, Масква — 13 сьнежня 1944, Нёі-сюр-Сэн, Францыя) — расейскі мастак, графік і тэарэтык выяўленчага мастацтва, адзін з заснавальнікаў абстракцыянізму. Кандзінскі пайшоў зь сям’і нерчанскіх купцоў, нашчадкаў катаржнікаў. Яго бабуля была тунгускай князёўнай Ганцімуравай, а бацька быў прадстаўніком старажытнага забайкальскага (Кяхта) роду Кандзінскіх, якія паходзілі ад прозьвішча князёў мансійскага Кандзінскага княства.

Васіль Кандзінскі
В.В. Кандзінскі
Імя пры нараджэньні	Васіль Васільевіч Кандзінскі
Дата нараджэньня	22 лістапада (4 сьнежня) 1866[1][2]
Месца нараджэньня	Масква(Расейская імпэрыя)
Дата сьмерці	13 сьнежня 1944(1944-12-13)[3][4][5][…] (78 гадоў)
Месца сьмерці	Нёі-сюр-Сэн (Францыя, каля Парыжу)
Прычына сьмерці	інсульт
Месца пахаваньня	Neuilly-sur-Seine New Communal Cemetery[d][6]
Адукацыя	прыватная студыя Антона Ашбэ (Мюнхэн), Акадэмія Вытанчаных Мастацтваў (Мюнхэн)
Месца вучобы	Мюнхэнская акадэмія мастацтваў[d] юрыдычны факультэт МДУ[d] Адэская мастацкая вучэльня[d]
Занятак	мастак, графік і тэарэтык выяўленчага мастацтва
Навуковая сфэра	малярства
Месца працы	Баўгаўс[d][7]
Сябра ў	Die Blaue Vier[d], Сіні вершнік[d] і Abstraction-Création[d][8]
Жанры	малярства, графіка[d], тэорыя і абстракцыянізм[9]
Плынь	абстракцыянізм
Пад уплывам	Стагі сена[d], Лёэнгрын[d], Гелена Блавацкая[d], пуантылізм, фавізм[d], Блакітная ружа[d], музыка, Рыхард Вагнэр, Клёд Манэ, Эдвард Мунк, Вінцэнт ван Гог, Анры Матыс, Паблё Пікаса, Вальтэр Гропіюс і Рудольф Штайнэр[d]
Сайт	wassilykandinsky.net (анг.)
Подпіс
Васіль Кандзінскі ў Вікісховішчы

Творчасьць Васіля Васільевіча Кандзінскага — унікальная зьява расейскага й эўрапейскага мастацтва. Менавіта гэтаму мастаку, нададзенаму магутнай здольнасьцю, бліскучым інтэлектам і тонкай духоўнай інтуіцыяй, наканавана было зьдзейсьніць сапраўдны пераварот у жывапісе й стварыць першыя абстрактныя кампазыцыі.

Біяграфія

Лёс Кандзінскага складаўся не зусім звычайна. Да трыццаці гадоў ён і не падумваў пра мастацтва. Скончыўшы ў 1893 г. юрыдычны факультэт Маскоўскага ўнівэрсытэта, ён пачаў працаваць над дысэртацыяй, удзельнічаў у этнаграфічнай экспэдыцыі на поўнач Расеі, а ў 1896 г. атрымаў запрашэньне з унівэрсытэта ў Дэрпце (цяпер Тарту, Эстонія) заняць пасаду прыват-дацэнта. Але ў тым жа годзе Кандзінскі раптам зьмяніў сваё жыцьцё. Нагодай для гэтага паслужыла ўражаньне ад карціны «Стог сена» Клода Манэ на Францускай індустрыяльнай і мастацкай выставе ў Маскве. Адмовіўшыся ад катэдры, ён зьехаў у Нямеччыну вучыцца жывапісу. Кандзінскі абгрунтаваўся ў Мюнхене, які на мяжы стагоддзяў быў прызнаным цэнтрам нямецкага мадэрну. Ён займаўся спачатку ў прыватнай школе жывапісу, а пазьней у Мюнхэнскай акадэміі майстэрства ў Франца фон Штука.

Знаходзячыся ў Нямеччыне, Кандзінскі амаль кожны год наведваў Расею й уяўляў свае працы на выставах Маскоўскага таварыства мастакоў, Новага грамадзтва мастакоў і інш. У часопісах «Сьвет мастацтва» й «Апалон» зьяўляліся яго артыкулы пра мастацтва Нямеччыны, які згулялі гэткую важкую ролю ў фармаваньні творчай асобы жывапісца. У той жа час Кандзінскага хвалявала й натхняла руская мастацкая традыцыя: абразы, старажытныя храмы, казачныя пэрсанажы. Усе яны часта прысутнічаюць у яго працах, што кажа пра ўплыў на яго майстроў «Сьвету мастацтва».

Кандзінскі быў прыроджаным лідэрам. Ужо з 1901 году, ледзь скончыўшы навучаньне, ён узначаліў мастацкае грамадзтва «Фаланга», удзельнічаў у яго выставах і працаваў у створанай пры ім школе. У 1909 годзе майстар арганізаваў «Новае мюнхэнскае мастацкае аб’яднаньне», а ў 1912 годзе — групу «Сіні вершнік».

З Расеі — назаўжды

Мастак пакінуў Расею назаўжды пасьля таго, як быў пасланы ў камандзіроўку ў Бэрлін (1921). У Нямеччыне выкладаў у «Баўхаўсе» (з 1922, у Ваймары й Дэсаў), займаючыся галоўным чынам агульнай тэорыяй формаўтварэньня; выказаў свой пэдагагічны досьвед у кнізе «Кропка й лінія на плоскасьці», выдадзенай на нямецкай мове ў 1926 годзе. Яго касмалягічныя фантазіі (графічная сэрыя «Малыя сусьветы», 1922) знаходзяць у гэты пэрыяд больш рацыянальна-геамэтрычны характар, збліжаючыся з прынцыпамі супрэматызму й канструктывізму, але захоўваючы сваю яркую й рытмічную дэкаратыўнасьць («У чорным квадраце», 1923; «Некалькі кругоў», 1926; абедзьве карціны — у Музэі С. Гугенхайма, Нью-Ёрк). У 1924 майстар утварыў разам зь Яўленскім, Л. Фэйнінгэрам і П. Клеэ аб’яднаньне «Сіняя чацьвёрка», уладкоўваючы зь імі сумесныя выставы. Выступіў як мастак сцэнічнай вэрсіі сюіты М. П. Мусаргскага «Малюнак з выставы ў тэатры Дэсаў» (1928).

Пасьля зачыненьня нацыстамі «Баўхаўса» (1932) пераехаў у Бэрлін, а ў 1933 — у Францыю, дзе жыў у Парыжы й яго прыгарадзе Нёйі-сюр-Сэн. Выпрабаваўшы значнае ўзьдзеяньне сюррэалізму, усё часьцей уводзіў у свае карціны — нароўні зь ранейшымі геамэтрычнымі структурамі й знакамі — аморфныя элемэнты, падобныя нейкім першасным арганізмам, якія параць у міжплянэтнай пустэчы («Дамінантная крывая», 1936; «Блакітнае неба», 1940, Цэнтар Ж. Пампіду, Парыж; «Разнастайныя дзеяньні», 1941, музэй С. Гугэнхайма, Нью-Ёрк). З пачаткам нямецкай акупацыі (1939) намерваўся эмігрыраваць у ЗША й правёў некалькі месяцаў у Пірэнэях, але ў выніку вярнуўся ў Парыж, дзе працягваў актыўна працаваць, у тым ліку над праектам камэдыйнага фільма-балета, сумесна з кампазытарам Гартманам.

Найбольш вядомыя працы

• «Сіні вершнік»^[10], 1903,
• «Двое на кані», 1906,
• «Пярэстае жыцьцё», 1907,
• «Рок. Чырвоная сьцяна», 1909,
• «Сіняя гара», 1909,
• «Дамы ў крыналінах», 1909,
• «Інтэр’ер (мая сталовая)», 1909,
• «Возера», 1910,
• «Імправізацыя № 7», 1910,
• «Эцюд да „Кампазыцыя II“», 1910,
• «Бяз назвы (Першая абстрактная акварэль)», 1910,
• «Кампазыцыя IV», 1911,
• «Кампазыцыя V», 1911,
• «Імпрэсія III (Канцэрт)», 1911,
• «Карціна зь чорнай аркай», 1912,
• «Карціна зь белай аблямоўкай», 1913,
• «Маленькія радасьці», 1913,
• «Кампазыцыя VI», 1913,
• «Кампазыцыя VII», 1913,
• «Імправізацыя. Патоп», 1913,
• «Фуга», 1914,
• «Масква. Чырвоны пляц», 1916,
• «Масква. Зубоўскі пляц», каля 1916,
• «Смутнае», 1917,
• «Шэры авал», 1917,
• «Зьмярканьне», 1917,
• «Белы авал», 1919,
• «Кампазыцыя VIII», 1923,
• «У чорным квадраце», 1923,
• «Жоўтае, чырвонае, сіняе», 1925,
• «Маленькая мара ў чырвоным», 1925,
• «Некалькі колаў», 1926,
• «Угару», 1929,
• «Далікатнае узыходжаньне», 1934,
• «Дамінантная крывая», 1936,
• «Кампазыцыя IX», 1936,
• «Пярэсты ансамбль», 1938,
• «Кампазыцыя X», 1939,
• «Вакол круга», 1940,
• «Нябесна-блакітнае», 1940,
• «Розныя здарэньні», 1941,
• «Апошняя акварэль», 1944,