Георгі (Каніскі)

Георгі Каніскі (9 (20) кастрычніка 1717, Нежын, цяпер Чарнігаўская вобласьць, Украіна — 2 (13) лютага 1795) — праваслаўны царкоўны і грамадзкі дзяяч Расейскай імпэрыі і Рэчы Паспалітай, пісьменьнік. Япіскап Урадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы).

Георгі Каніскі
Магілёўскі япіскап
20 жніўня 1755 — 2 лютага 1795
Адукацыя	Кіева-Магілянская акадэмія (1743)
Дзейнасьць	праваслаўны сьвятар, япарх, Orthodox theologian, філёзаф
Нарадзіўся	9 кастрычніка 1717 места Нежын, Чарнігаўскі полк, Гетманшчына
Памёр	2 лютага 1795 Магілёў, Расейская імпэрыя
Пахаваны	Магілёў
Кананізаваны	6 жніўня 1993
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў шляхоцкай сям’і. У 1743 годзе скончыў Кіева-Магілянскую акадэмію (1743). Прыняў манаскі пострыг у Кіева-Пячэрскай лаўры. У 1745—1755 гадох быў выкладчыкам, прафэсарам, рэктарам Кіева-Магілянскай акадэміі. Вучань і пасьлядоўнік прафэсараў С. Кулябякі, Ф. Пракаповіча, С. Тадароўскага. У 1755 годзе атрымаў пасьвячэньне на япіскапа магілёўскага (беларускага).

Архірэйскі палац у Магілёве, узьведзены на заказ архіяпіскапа

У 1757 годзе адкрыў у Магілёве пры архірэйскім доме друкарню і перавыдаў скарочаны тэкст «Катэхізысу» Ф. Пракаповіча ў сваім перакладзе на «рускі дыялект». У 1757 годзе стварыў пры Спаскім манастыры школьныя клясы і заснаваў духоўную сэмінарыю. Сабраў шмат дакумэнтаў з гісторыі праваслаўнай царквы. У 1765 годзе на аўдыенцыі караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста выступіў з прамовай у абарону правоў праваслаўных і іншых дысыдэнтаў, якую пераклалі на эўрапейскія мовы як узор абароны верацярплівасьці.

Зьвяртаўся па дапамогу праваслаўным у Рэчы Паспалітай, што не прынялі Берасьцейскай уніі, да маскоўскіх гаспадыняў Лізаветы і Кацярыны II. Тройчы (1759, 1760, 1768) на яго жыцьцё рыхтаваліся замахі. Ратуючыся ад замаху, у 1768 годзе выехаў у Расею (Смаленск), дзе заставаўся Магілёўскім япіскапам у выгнаньні.

Вярнуўся па першым падзеле Рэчы Паспалітай у 1772 годзе. У 1789 годзе зладзіў урачыстую службу і хросны ход ў гонар адкрыцьця ў Магілёве першай створанай на узор адпаведных расейскіх адукацыйных установаў галоўнай вучэльні, дзе выкладалі прысланыя з Расеі настаўнікі^[1]. У 1793 годзе абіраўся ва Ўрадавы сынод Расейскай імпэрыі. Яго намаганьнямі ўтварылася праваслаўная Менская япархія.

Творчасьць

Аўтар «Мэмарыялу аб крыўдах праваслаўным», «Правоў і вольнасьці жыхароў грэцкага веравызнаньня», «Збору павучальных словаў», «Запісак аб тым, што ў Расеі да канца 16 ст. не было ніякай уніі з Рымскай царквой», духоўнага дзёньніку «Думкі», адказу на «Пісьмо Вальтэра да настаўнікаў царквы і багасловаў», драмы «Ўваскрэсеньне мёртвых» і інш. Сабраў г.зв. «Архіў Каніскага», аснову якога склалі дакумэнты з архіву Калегіі замежных справаў Расеі.

Прапагандаваў ідэю аб'яднаньня беларускага народа з расейскім і ўкраінскім^[2].

Драму «Ўваскрэсеньне мёртвых» на беларускую мову пераклаў Анатоль Брусевіч^[3].

Галерэя

• Іканаграфія Георгія Каніскага
• 
  Невядомы мастак, XIX ст.
• 
  Невядомы мастак, 1844 г.
• 
  Невядомы мастак, 1889 г.

Памяць

У сьнежні 1992 году ў Магілёве ў гонар Георгія Каніскага на архіяпіскапскім доме, дзе ён жыў, адкрылі мэмарыяльную дошку. У жніўні 1993 году пастановай Сыноду Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату на блаславеньне патрыярха маскоўскага Аляксія II кананізаваны.