Крамы (Наваградак)

Гандлёвыя рады «Крамы»^[1] — помнік архітэктуры пачатку XIX стагодзьдзя ў Наваградку. Знаходзяцца ў цэнтры места, на гістарычных Рынку і Траецкай вуліцы^[a]. Захаваўся толькі меншы корпус (на Траецкай вуліцы), больш корпус (пасярод Рынку) па Другой сусьветнай вайне зьнішчылі савецкія ўлады. Твор архітэктуры клясыцызму. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Крамы (неадназначнасьць).

Помнік грамадзянскай архітэктуры
Крамы
Гандлёвыя рады «Крамы»
Краіна	Беларусь
Места	Наваградак
Каардынаты	53°35′56.98″ пн. ш. 25°49′36.15″ у. д.
Архітэктурны стыль	клясыцыстычная архітэктура[d]
Дата заснаваньня	1812
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Крамы на мапе Беларусі Крамы
Крамы на Вікісховішчы

Гісторыя

Мураваныя гандлёвыя рады ў Наваградку збудавалі ў 1812 годзе паводле тыповага праекту, складзенага ў Санкт-Пецярбургу.

Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зьнішчылі большы корпус гандлёвых радоў, які стаяў пасярод Рынку. У 1953 годзе ў мэтах прыстасаваньня пад прамысловую краму меншы корпус гандлёвых радоў адрамантавалі і часткова перабудавалі.

Архітэктура

Помнік архітэктуры клясыцызму^[2] . Будынак захаванага меншага корпуса — у пляне выцягнутая трапэцыя, накрываецца 2-схільным дахам. Вылучаецца трыкутнымі франтонамі на тарцах і ў цэнтры падоўжных фасадаў. Мае цэнтральны і два бакавыя ўваходы. Галоўны паўднёвы фасад праразаецца прастакутнымі аконнымі праёмамі. Раней на галоўным фасадзе былі ўваходныя дзьверы ў крамы. Крамы асьвятляліся аконнымі праёмамі на тыльным фасадзе. Уздоўж галоўнага фасада будынка абходная галерэя, утвораная дарычнай калянадай^[3]. У выніку паваеннай рэканструкцыі часткова зьмяніоі галоўны фасад, канструкцыю даху (паніжаны), калянаду абклалі дэкаратыўнай керамічнай пліткай.

Усярэдзіне будынка — гандлёвая заля і невялікія складзкія памяшканьні. У выніку паваеннай рэканструкцыі арыгінальны ўнутраны плян зьмяніўся^[4].

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  1915—1917 гг.
• 
  1916 г.
• 
  1916 г.
• 
  1918 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1900 г.
• 
  Я. Булгак, 1908 г.
• 
  да 1915 г.
• 
  да 1915 г.

• 
  да 1915 г.
• 
  да 1915 г.
• 
  Я. Булгак, 1915 г.
• 
  1915—1918 гг.

• 
  1916 г.
• 
  А. Бохнак, 1920 г.
• 
  Г. Паддэмбскі, 1920 г.
• 
  Я. Булгак, 1925 г.

• 
  жнівень 1925 г.
• 
  жнівень 1925 г.
• 
  А. Віслоцкі, 1930 г.
• 
  Я. Булгак, 1930 г.

• 
  1938 г.
• 
  да 1939 г.
• 
  А. Бохнак, 1939 г.
• 
  Я. Булгак, да 1939 г.

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Менская, 3