Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР

From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads

Русіфікацыя Беларусі, дакладней[1] маскалізацыя[2][3][4][5][a] або расеіза́цыя[8][9][10] — мэтанакіраваная палітыка сьвядомага адрыву беларускага народу ад гістарычных традыцыяў, роднай культуры і мовы і насаджэньня расейскай мовы і культуры[11].

Радыкальныя ідэі бальшавікоў пра сацыяльнае пераўтварэньне і ўрбаністычны прагрэс прывялі да руйнаваньня цэлых архітэктурных ансамбляў. Паводле савецкіх генэральных плянаў зьнішчаліся гістарычныя трасы вуліцаў, узводзілася тыповая шматпавярховая забудова без уліку гістарычных кампазыцыйных дамінантаў, відавых пэрспэктываў і сылюэту. Прагматызм і вульгарная ідэалягізацыя прывялі да ўтварэньня татальна абязьлічанага мескага асяродзьдзя[12]. Напрыклад, у сярэдзіне 1970-х гадоў савецкія ўлады зруйнавалі ансамбль гістарычнай забудовы вуліцы Нямігі ў Менску, па чым яны збудавалі там шматпавярховы жылы дом паводле праекту Сьцяпана Мусінскага, ураджэнца Валагодзкай вобласьці Расеі, які пераехаў у Беларусь у 1960 годзе[13]. А ў 1985 годзе на месцы зьнішчана савецкімі ўладамі кляштару дамініканаў пачалося ўзьвядзеньне гмаха Палаца Рэспублікі паводле праекту аўтарскага калектыву пад кіраўніцтвам Міхаіла Пірагова, ураджэнца Краснаярскага краю Расеі, які пераехаў у Беларусь у 1975 годзе[14]. Гэтыя новыя будынкі ў Менску, як і іншыя савецкія гмахі ў гістарычных цэнтрах беларускіх местаў, парушылі цэласнасьць ансамбляў і сталі замінаць успрыманьню гістарычна-архітэктурных каштоўнасьцяў[15][16].

У 1930-я гады ў СССР пад заклікам змаганьня супраць рэлігіі пачалося масавае зьнішчэньне сакральных будынкаў усіх канфэсіяў, многія зь якіх былі ўнікальнымі помнікамі гісторыі і архітэктуры. У выніку гэтага акту вандалізму савецкія ўлады зьнішчылі архітэктурных ансамблі старажытных манастыроў ў Віцебску, Воршы, Полацку, Амсьціславе ды іншых. У Магілёве з мэтай «сацыялістычнай рэканструкцыі» места за адну ноч узарвалі 9 помнікаў сакральнай архітэктуры. У паваенны час зьнішчэньне помнікаў архітэктуры працягвалася пад прыкрыцьцём генэральных плянаў аднаўленьня і рэканструцыі местаў[b]. Найбольшыя страты сярод архітэктурнай спадчыны беларусы панесьлі ў 1960—1970-я гады. Прытым, паводле гісторыка архітэктуры Аляксандра Лакоткі, не было такіх выпадкаў, каб мясцовыя жыхары палілі або расьцягвалі на бярвеньне зачыненыя і занядбаныя савецкімі ўладамі помнікі сакральнай архітэктуры[18].

Мастак Мікола Купава зьвяртае ўвагу на тое, што ў часы савецкага панаваньня бальшавікі часьцей руйнавалі ня цэрквы-мураўёўкі, а старажытныя беларускія сьвятыні[19]. Напрыклад, у Воршы адзіная збудаваная расейскімі ўладамі царква-мураўёўка засталася некранутай, тым часам савецкія ўлады зьнішчылі чатыры царквы і два касьцёлы, якія былі помнікамі архітэктуры барока часоў Вялікага Княства Літоўскага; у Шклове таксама захавалася толькі царква-мураўёўка, а пад руйнаваньне трапілі каштоўныя помнікі сакральнай архітэктуры магілёўскага барока і клясыцызму; у Магілёве захаваліся дзьве царквы-мураўёўкі, тым часам места страціла тры царквы і два касьцёлы, помнікі архітэктуры барока, а таксама тры царквы і касьцёл, помнікі архітэктуры клясыцызму. Падобная выпадкі таксама назіралася ў Лагойску, Койданаве, Дзісьне, Горадні ды іншых.

Remove ads

Амсьціслаўшчына

Больш інфармацыі №, Месца ...
Remove ads

Аршаншчына

Больш інфармацыі №, Месца ...
Remove ads

Ашмяншчына

Больш інфармацыі №, Месца ...

Берасьцейшчына

Больш інфармацыі №, Месца ...
Remove ads

Браслаўшчына

Больш інфармацыі №, Месца ...

Ваўкавышчына

Больш інфармацыі №, Месца ...

Віцебшчына

Больш інфармацыі №, Месца ...
Remove ads

Гарадзеншчына

Больш інфармацыі №, Месца ...
Remove ads

Лідчына

Больш інфармацыі №, Месца ...

Мазыршчына (Усходняе Палесьсе)

Больш інфармацыі №, Месца ...
Remove ads

Меншчына

Больш інфармацыі №, Месца ...
Remove ads

Наваградчына

Больш інфармацыі №, Месца ...

Панізоўе (Рэчыччына)

Больш інфармацыі №, Месца ...

Піншчына (Заходняе Палесьсе)

Больш інфармацыі №, Месца ...

Полаччына

Больш інфармацыі №, Месца ...

Слонімшчына

Больш інфармацыі №, Месца ...

Случчына

Больш інфармацыі №, Месца ...

Глядзіце таксама

Заўвагі

  1. Паводле слоўнікаў Сьцяпана Некрашэвіча[6] і Яна Станкевіча[7]абмаскаленьне
  2. Гісторык Сяргей Абламейка зьвяртае ўвагу на тое, што зьнішчэньне савецкімі ўладамі архітэктурнай спадчыны Беларусі было сыстэмным і мэтанакіраваным: калі па сьмерці Сталіна ў часопісе «Літаратура і мастацтва» зьявіліся шматлікія заклікі беларусаў ў абарону старажытнай архітэктурнай спадчыны, зьвязаны з КГБ і завезены ў Беларусь з Расеі Адам Залескі — былы дэкан факультэту замежных моваў Курскага пэдагагічнага інстытуту, якога прызначылі загадваць сэктарам этнаграфіі і народнай творчасьці Інстытуту гісторыі АН БССР — выступіў з заклікам зьбіраць і захоўваць «сапраўдныя народныя помнікі» — лапці, вышываныя кашулі, ручнікі і цабэркі, тым часам дзьве супрацоўніцы «Беларускага дзяржаўнага музэю гісторыі Вялікай айчыннай вайны» выступілі з заклікам аднаўляць і ратаваць лясныя стаянкі і зямлянкі партызанскіх брыгад і злучэньняў, а таксама магілы партызанскіх камандзіраў. У выніку, савецкія ўлады публічна задаволілі зрэжысаваныя заклікі ўласнай агентуры, каб пераключыць увагу (у духу прыёмаў тагачаснай савецкай прапаганды) на помнікі сярмяжнай этнаграфічнай культуры з доўгатэрміновай мэтай нацыянальнага прыніжэньня беларусаў, тым часам апублікаваны ў «ЛіМе» зварот у абарону помнікаў высокай культуры Беларусі — архітэктурных шэдэўраў — акадэ­міка Мікалая Нікольскага, сябры-карэспандэнта АН Пятра Глебкі, народных артыстаў СССР Уладзімера Ўладамірскага і Яўгена Цікоцкага, а таксама пісьменьніка Піліпа Пестрака і прафэсараў Міхаіла Кацара і Міхаіла Ларчанкі, застаўся без афіцыйнага адказу. А неўзабаве галоўнага рэдактара «ЛіМу» Васіля Вітку і большасьць сяброў рэдакцыйнай калегіі часопісу звольнілі[17]

Крыніцы

Літаратура

Вонкавыя спасылкі

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads