Куцеінскі Прачысьценскі манастыр

Манастыр Прачыстай Багародзіцы^[a] — помнік архітэктуры XVII стагодзьдзя ў Воршы. Знаходзіўся на паўднёва-ўсходняй ускраіне места, у прадмесьці Куцейне. Пры пабудове быў у юрысдыкцыі Канстантынопальскага патрыярхату. Твор архітэктуры магілёўскага барока. У 1950-я гады савецкія ўлады зруйнавалі манастырскі комплекс, пазьней на яго месцы збудавалі шматпавярховыя будынкі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Манастыр Прачыстай Багародзіцы
Куцеінскі Прачысьценскі манастыр
Краіна	Беларусь
Места	Ворша
Каардынаты	54°29′36″ пн. ш. 30°25′40″ у. д.
Канфэсія	праваслаўе і Беларускі экзархат
Эпархія	Віцебская і Аршанская япархія[d]
Архітэктурны стыль	магілёўскае барока
Дата заснаваньня	XVII ст.
Манастыр Прачыстай Багародзіцы на мапе Беларусі Манастыр Прачыстай Багародзіцы
Манастыр Прачыстай Багародзіцы на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1631 годзе Багдан Статкевіч заснаваў у прадмесьці Куцейне жаночы манастыр. Першыя будынкі былі драўлянымі, а 2-ярусная брама-званіца мела мураваны ніжні ярус. У 1635 годзе згарэла драўляная саборная царква. У 1655 годзе ў стылі магілёўскага барока збудавалі мураваную саборную царкву Прачыстай Багародзіцы.

У 1658 годзе куцеінскіх манашак перавялі ў новаадкрыты Ўваскрасенскі манастыр у Смаленску. Існуюць зьвесткі, што з Куцейны былі і першыя насельніцы Новадзявочага манастыра ў Маскве. У 1691 годзе пры манастыры збудавалі мураваную царкву Раства Багародзіцы.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Ворша апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, манастыр працягваў дзеяць. У 1842 годзе яго прылічылі да першай клясы.

Наноўшы час

У 1918 годзе савецкія ўлады ліквідавалі манастыр, будынкі якога выкарыстоўваліся пад склад і вяндлярню. Прачысьценскую саборную царкву зноў адкрылі ў часы Другой сусьветнай вайны. У 1950-я гады савецкія ўлады зруйнавалі манастырскі комплекс.

У 1996 годзе Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату заснаваў у Воршы Ўсьпенскі манастыр. У 2006 годзе скончылася будаваньне новай Усьпенскай царквы.

Архітэктура

Помнік архітэктуры магілёўскага барока. У склад комплекс уваходзіла некалькі цэркваў, жылыя і гаспадарчыя пабудовы.

Прачысьценская саборная царква — крыжова-купальны 3-апсыдны храм. Асноўны нэф і крылы трансэпта накрываліся пэрпэндыкулярнымі 2-схільнымі дахамі з трыкутнымі франтонамі на тарцох. Сяродкрыжжа завяршаў 8-гранны глухі барабан і масіўны грушападобны купал з банькай. Сьцены аздабляліся прафіляванымі карнізамі, пілястрамі на вуглох. Высокія вокны мелі паўцыркульныя аркавыя завяршэньні. Франтоны завяршаліся банькамі і аздабляліся патройнымі роўнымі аркавымі нішамі^[1].

Галерэя

• Гістарычныя здымкі і графіка
• 
  Д. Струкаў, 1864—1867 гг.
• 
  1901 г.
• 
  1901 г.
• 
  да 1918 г.

• 
  да 1918 г.
• 
  А. Паўловіч, да 1918 г.
• 
  16 ліпеня 1941 г.
• 
  1941—1944 гг.

Заўвагі

1. Назва помніка архітэктуры прыводзіцца паводле беларускай гістарычнай традыцыі, таксама вядомы пад назвай «Манастыр Успеньня Прасьвятой Багародзіцы» або «Сьвята-Усьпенскі манастыр» (рас. Монастырь Успения Пресвятой Богородицы, Свято-Успенский монастырь)