Людвіг Вітгенштайн

Лю́двіг Ё́зэф Ё́ган Ві́тгенштайн (па-нямецку: Ludwig Josef Johann Wittgenstein; 26 красавіка 1889, Вена — 29 красавіка 1951, Кембрыдж) — аўстра-ангельскі філёзаф, адзін з заснавальнікаў аналітычнай філязофіі, лягічнага пазытывізму і адзін з найяскравейшых мысьляроў XX стагодзьдзя.

Людвіг Вітгенштайн
Ludwig Josef Johann Wittgenstein
Дата нараджэньня	26 красавіка 1889(1889-04-26)[1][2][3][…]
Месца нараджэньня	Neuwaldegg[d], Аўстра-Вугоршчына[4]
Дата сьмерці	29 красавіка 1951(1951-04-29)[5][1][2][…] (62 гады)
Месца сьмерці	Кембрыдж, Вялікабрытанія[5][6]
Прычына сьмерці	рак падкарэньніцы[1][7]
Месца пахаваньня	Ascension Parish Burial Ground[d][8][9]
Месца вучобы	Bundesrealgymnasium Linz Fadingerstraße[d] (1906)[10] Бэрлінскі тэхнічны ўнівэрсытэт[d] (1908)[11] Манчэстэрскі ўнівэрсытэт Вікторыі[d] (1911)[12] Трыніці-каледж[d] (1913)[12][13] Кембрыдзкі ўнівэрсытэт[14] Technische Hochschule Berlin[d] (1908)[12]
Занятак	філёзаф мовы, тэарэтык архітэктуры, прафэсар, лёгік, матэматык, аўтар афарызмаў, эпістэмалаг, філёзаф, настаўнік
Навуковая сфэра	філязофія
Месца працы	Трыніці-каледж[d] Кембрыдзкі ўнівэрсытэт[15]
Папярэднік	Бэртран Расэл, Сёрэн Абю К’еркегор, Готліб Фрэге[d] і Артур Шапэнгаўэр
Школа/традыцыя	аналітычная філязофія
Пэрыяд	філязофія XX ст.
Кірунак	заходняя філязофія
Асноўныя зацікаўленасьці	мэтафізыка, лінгвістыка, эпістэмалёгія, лёгіка, філязофія мовы, філязофія матэмыткі
Значныя ідэі	структура мовы вызначае структуру сьвету (ранейшыя) Значнасьць слова ёсьць ужываньне ў кантэксьце моўнае гульні (позьнія)
Вучні	Эліс Амброўз[d] і G. E. M. Anscombe[d][16]
Бацька	Карл Вітгенштэйн[d][17]
Маці	Leopoldine Wittgenstein[d][17]
Узнагароды
Сайт	wittgen-cam.ac.uk (анг.)
Подпіс
Людвіг Вітгенштайн у Вікісховішчы

З 1929 па 1947 гады Вітгенштайн выкладаў у Кембрыдзкім унівэрсытэце^[18]. За сваё жыцьцё ён выдаў толькі адзіную кнігу, то бок 75-старонкавы «Лёгіка-філязофскі трактат» у 1921 годзе, адзін артыкул, як то «Некаторыя заўвагі да лягічнай формы» ў 1929 годзе, даў рэцэнзію на адзіную кінгу і склаў адзін дзіцячы слоўнік^[19][20]. Ягоныя аб’ёмныя рукапісы былі адрэдагаваны і выдадзены пасьмяротна. «Філязофскія дасьледаваньні» Вітгенштайна былі апублікаваныя асобнай кнігай у 1953 годзе і з таго часу гэты твор быў прызнаны адным з самых важных у філязофіі XX стагодзьдзя^[21]. Ягоны настаўнік Бэртран Расэл назваў Вітгенштайна адным з самых яскравых прыкладаў сапраўднага генію^[22].

Нарадзіўшыся ў Вене, у адной з самых заможных сем’яў Эўропы, Вітгенштайн атрымаў у спадчыну багацьце ад бацькі ў 1913 годзе. Спачатку ён рабіў ахвяраваньні мастакам і пісьменьнікам, аднак, у пэрыяд моцнай асабістай дэпрэсіі пасьля Першай сусьветнай вайны, ён аддаў сваё багацьцё братам і сёстрам^[23][24]. Трое з чатырох ягоных братоў скончылі жыцьцё самагубствам, якое таксама разглядаў Людвіг Вітгенштайн^[25][26]. Некалькі разоў філёзаф пакідаў акадэмічныя колы і служыў афіцэрам на лініі фронту падчас Першай сусьветнай вайны, дзе некалькі разоў быў узнагароджаны за мужнасьць, а таксама выкладаў у школах у аддаленых аўстрыйскіх вёсках і працаваў грузчыкам у бальніцах падчас Другой сусьветнай вайны ў Лёндане. Не зважаючы на гэта, Вітгенштайн называў філязофію адзінай працай, якая дае яму сапраўднае задавальненьне^[27].

Агульнапрызнана, што Вітгенштайн зьдзейсьніў цэлых дзьве рэвалюцыі ў заходняй філязофіі. Першая адбылася, калі яго «Лёгіка-філязофскі трактат» натхніў Венскі гурток на стварэньне праграмы лягічнага пазытывізму. Другая адбылася, калі яго ідэі аб прыродзе і ўладкаваньні мовы, выкладзеныя ў «Філязофскіх дасьледваньнях», спарадзілі брытанскую лінгвістычную філязофію, ці філязофію абыдзеннай мовы.

Паводле апытаньня сярод выкладчыкаў амэрыканскіх унівэрсытэтаў і каледжаў «Філязофскія дасьледваньні» былі вылучаныя самым важным творам філязофіі XX стагодзьдзя^[21]. Таксама гэты твор заняў 54-ы радок ў сьпісе самых уплывовых працаў кагнітыўнае навукі ХХ стагодзьдзя, які быў падрыхтаваны Цэнтрам кагнетыўных навук унівэрсытэту Мінэсоты^[28]. Аднак, паводле словаў сябра філёзафа Георга Гэнрыка фон Врыгта, ён лічыў, што ягоныя ідэі ўвогуле былі няслушна зразуметымі і скажонымі нават тымі, хто вызнаваў сябе ягонымі вучнямі. Ён сумняваўся і наконт таго, што ў будучыні яго лепш зразумеюць. Аднойчы ён сказаў, што адчувае як быццам ён піша для людзей, якія думаюць па-іншаму, дыхаюць іншым паветрам жыцьця, чым сучасныя людзі^[29].