Марыюпаль

Марыю́паль (па-ўкраінску:  Маріуполь , Маріюпіль) — горад у Данецкай вобласьці Ўкраіны. Знаходзіцца на паўднёвым усходзе Ўкраіны, на беразе Азоўскага мора ў вусьці рэк Кальміўс і Кальчык. Насельніцтва (з улікам селішчаў, што ўваходзяць да складу гораду) — 444 493 чалавекі (1 красавіка 2018 году). Адзін з буйнейшых цэнтраў мэталюргіі і машынабудаваньня, буйны марскі порт. Кліматычны і гразевы курорт. Марыюпаль уваходзіць у дзясятку найбуйнейшых гарадоў Украіны, горад зьяўляецца важнейшым прамысловым ды эканамічным цэнтрам краіны.

Марыюпаль лац. Maryjupaĺ
укр. Маріуполь
Тэатар да зьнішчаньня расейскімі тэрарыстамі
Герб Марыюпаля Сьцяг Марыюпаля
Дата заснаваньня:	1778
Краіна:	Украіна
Мэр:	Вадзім Бойчанка[d]
Плошча:	166 км²
Вышыня:	22 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	431 859 чал. (2021)
шчыльнасьць:	2601,56 чал./км² (2021)
нацыянальны склад:	украінцы — 48,7%, расейцы — 44,4%, грэкі — 4,3%, беларусы — 0,8% (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380 629
Паштовыя індэксы:	87500
Геаграфічныя каардынаты:	47°7′50″ пн. ш. 37°33′50″ у. д.
Марыюпаль на мапе Ўкраіны Марыюпаль
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.mariupol.com.ua

Заснаваны на месцы колішняга казацкага стану Кальміюсу. Раён кампактнага пражываньня грэкаў.

Горад-герой Украіны (2022)^[1].

Гісторыя

Тэрыторыя Дзікага поле была слаба населеная ў Сярэднявеччы з прычыны пастаянных крымскіх, нагайскіх ды татарскіх наездаў.

У пачатку XVI стагодзьдзя запароскія казакі заснавалі вартавую вежу Кальміўс. У 1769 годзе крымска-татарскі аддзел зьнішчыў вартавы пост. Пасьля расейска-турэцкай вайны 1768—1774 гадоў Паўночнае Прыазоўе адышло да Расейскай імпэрыі. У 1778 г. каля Кальміўскай крэпасьці быў заснаваны павятовы горад Паўлаўск, які ў наступным годзе быў перайменаваны на Марыюпаль на загад Г. Пацёмкіна^[2].

З 8 кастрычніка 1941 па 10 верасьня 1943 року акупаваны нямецкімі войскамі.

У 1948 перайменаваны на Жданаў у гонар савецкага палітычнага дзеяча Андрэя Жданава; у 1989 месту вернутая ранейшая назва.

У 2014 за Марыюпаль адбываліся бітвы між украінскім войскам і прарасейскімі сэпаратыстамі. Пасьля адваёвы Марыюпаль стаў часовай сталіцай Данецкай вобласьці.

Пасьля нападу Расеі ў 2022 року горад трапіў у аблогу.

Насельніцтва

Колькасьць

Насельніцтва (чал.)

1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2021
31 116	40 825	221 529	283 570	416 927	502 581	518 933	492 176	431 859

Мова

Насельніцтва па роднай мове (2001)

украінская мова	расейская
10,10%	89,39%

Прамысловасьць

Азоўсталь

Прамысловасьць Марыюпаля займала першае месца ў вобласьці па абароце гатовай прадукцыі. Па асноўных групах прамысловай прадукцыі традыцыйна пераважалі:

• Вытворчасьць мэталюргіі й гатовых мэталічных вырабаў — 78,3%.
• Марыюпальскі мэталюргічны камбінат імя Ільіча — чысты прыбытак 13,348 млрд грн.
• Азоўсталь — чысты прыбытак 15,705 млрд грн. прадукцыя машынабудаваньня (14,2%).
• Азовзагальмаш (канцэрн «Азовмаш», чысты прыбытак 1,950 млрд грн.
• Марыюпальскі завод цяжкага машынабудаваньня, чысты прыбытак 1,071 млрд грн.
• Суднарамонтны завод, завод «Электрабутпрылад», цеплавы завод, «Азоўская электрасталь», Марыюпальскі досьледны завод, завод «Магма».

Ураджэнцы

• Сяргей Войчанка (1955—2004) — беларускі мастак і дызайнэр